در مورد باغ عباس‌ آباد مازندران چه می دانید؟

واژه معروف باغ ایرانی حتما به گوشتان خورده. باغ ایرانی یا پرشین گاردن نوع خاصی از معماری و ساختار باغ و کاخ سازی است که اجداد ایرانی ما با هوش و ذکاوت بی نظیرشان آن را ابداع و طراحی کرده اند. این نوع باغ با طراحی زیبا و چشم نوازش نمادی از غنای معماری، تاریخ و فرهنگ ایران است. در این مطلب قصد داریم تا به بهشهر در استان مازندران سر بزنیم و در بازدید از باغ عباس آباد که از زیباترین باغ های ایرانی و یکی از 9 باغ ایرانی ثبت شده در فهرست میراث جهانی یونسکو است شمارا با جاذبه دیدنی این باغ یعنی دریاچه عباس آباد بهشهر آشنا کنیم.

چرا باید از مجموعه تاریخی عباس آباد بازدید کنیم؟

• باغ عباس آباد یکی از باغ های ایرانی ثبت شده در فهرست میراث جهانی یونسکو است.
• مجموعه عباس آباد دارای طبیعت زیبایی است و جزو تفرجگاه های محبوب شمال کشور به شمار می رود.
• در این مجموعه به امکانات رفاهی و تفریحی خوبی مانند رستوران، قایق سواری و ... .دسترسی خواهید داشت.
• مجموعه تاریخی عباس آباد، طبیعتی بکر در دل کوه است که به دست انسان ساخته شده است.

معماری مجموعه تاریخی عباس آباد

با توجه به موقعیت زمین و آب فراوان مجموعه عباس آباد شکل گرفته است. در Abbas Abad Historical and Tourism Complex نیز مانند سایر باغ های ایرانی از قرینه سازی در معماری آن استفاده شده است. مجموعه عباس آباد بر فراز یک تپه طبیعی قرار دارد که برای بالا رفتن چندین پله و صفه ایجاد شده است و در نهایت در بالاترین قسمت این باغ، عمارتی به چشم می خورد. بهتر است بدانید که قسمتی از این مجموعه عظیم تا به حال کشف شده است که در ادامه بخش های مختلف این باغ بی نظیر را برایتان معرفی می کنیم:

• سد و برج کنترل جریان آب
• بنای داخل دریاچه مصنوعی
• برج های دیده بانی دوگانه
• محوطه سازی شمالی
• محوطه سازی جنوبی
• حمام

بخش های مجموعه تاریخی عباس آباد

باغ تاریخی عباس آباد از آثار تاریخی و جاهای دیدنی استان مازندران است که در دامنه رشته کوه های البرز واقع شده است. این باغ یکی از مهم ترین و بزرگ ترین باغ های تاریخی ایران محسوب می شود و در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده است. این مجموعه تاریخی به دستور شاه عباس اول صفوی در سال های ۱۰۲۰ و ۱۰۲۱ ساخته شده است. وسعت این باغ غیرکویری ایران به ۵۰۰ هکتار می رسد. مجموعه عباس آباد شامل باغ، دریاچه، حمام و... می شود. مجموعه تاریخی عباس آباد از بخش های مختلفی تشکیل می شد که از برخی از آن ها اثری به جای نمانده است. در ادامه به معرفی آن ها می پردازیم:

دریاچه عباس آباد

دریاچه طبیعی عباس آباد وسعتی بالغ بر ۱۰ هکتار دارد که در زمان آبگیری ارتفاع آب در آن به ۱۸ متر می رسد. در مرکز دریاچه مصنوعی عباس آباد بهشهر بنایی آجری به شکل چهارطاقی وجود دارد که زمانی سطح فوقانی آن، بستر بنایی با مصالح چوب و سقفی سفالی را تشکیل می داد. چهارطاقی مذکور در زمان آبگیری سد به زیر آب می رود و تنها سطح فوقانی آن به سان جزیره ای بیرون از آب قرار می گیرد. از شگفتی های این عمارت، عدم وجود پله آجری در بنا و اطراف چهارطاقی است. آب دریاچه از آب های ذوب شده زمستانی اطراف تامین می شود که با کمک کانال های جمع آوری به دریاچه می ریزند و در تابستان جهت آبیاری شالیزارهای برنج و تامین آب روستاهای اطراف مورد استفاده قرار می گرفته است.

احتمالا عمارت میان دریاچه در ابتدا برای مقاوم سازی سد ایجاده شده بود و بعدها به آن کاربری تفریح داده اند. جهت کاربری تفریحی عمارت داخل استخر، دسترسی به آن از طریق یک پل چوبی اسکله مانند که در جهت شمال بنای مذکور ایجاد کرده بودند، امکان پذیر می شد. اما بنای عمارت علاوه بر کاربردی تفریحی دارای کاربری علمی و فنی در سد سازی بوده است؛ چراکه از فشار آب جلوگیری می کند و مانع از تخریب سد می شود. این دریاچه به دلیل دسترسی مناسب، آثار باستانی، آب و هوای مناسب و بسیاری زیبایی های طبیعی دیگر از مکان های محبوب برای گردشگران است.

باغ عباس آباد

باغ تاریخی عباس آباد، بر بالای تپه ای طبیعی احداث شده است، بدین ترتیب که مهندسان دوره صفوی با بریدن تپه و ایجاد پله و صفه، باغی مطبق و پلکانی را ایجاد و در بالاترین قسمت تپه اقدام به عمارت سازی کردند. این باغ بر اساس شواهد به دست آمده، یکی از بی نظیرترین باغ های ایرانی است.

معماری در باغ و باغ سازی کاملا به صورت قرینه انجام پذیرفته که سبب زیبایی آن شده است. مهندسان و معماران دوره صفوی با احداث باغ به روش پلکانی و مطبق و همچنین با به کارگیری سطوح شیب دار و لوله های سفالی، علاوه بر زیبایی، موسیقی آب را در باغ ایجاد کرده اند که سبب آرامش افراد مستقر در باغ می شود. شاید برایتان جالب باشد که بدانید تاج محل و کاخ الحمرا نیز نمونه های باغ ایرانی هستند که در فهرست میراث جهانی به ثبت رسیده اند.

سد

سد دریاچه با گنجایش ۶۰۰ هزار مترمکعب از نوع مخزنی است. این سد توسط سازمان میراث فرهنگی با شماره ۷۴۵ در زمره آثار تاریخی و فرهنگی ایران قرار گرفته و بنای آن از دوره صفویه، در دره ای عمیق احداث شده است. مصالح عمده سازه مذکور، سنگ، آجر و ملات ساروج است. سد سه دریچه خروجی دارد و در پشت آن پشت بندی قرار دارد که دارای دو گونه کاربری است، پشت بند سد و مرکز تخلیه و چاه تخلیه آب.

منبع تامین کننده آب مخزن سد، آب سرچشمه است. مهندسان سازنده سد به گونه ای آن را طراحی کرده اند که هرگاه احساس می شد مخزن سد، حداکثر آبگیری را انجام داد و انرژی پتانسیل آب در حال فشار روی دیوار سد است، آب از دریچه خروجی سد تخلیه نشود. زیرا در آن حالت تخلیه آب از دریچه، موجب تخریب بیشتر سد می شود. ساخت تونل زیرزمینی در زمان صفویه و مرتبط کردن آن به جرز مرکزی چهارطاقی عمارت و همچنین خارج کردن تونل در پایین دست دیواره سد موجب شده است فشار آب از دیواره سد کاسته و به سمت مرکز، هدایت شود. بر بالای چهارطاقی آثار فواره و حوض موجود است. آبرسانی به این بنا از طریق لوله های سفالی انجام می شد که آب چشمه فرادست را به آنجا هدایت می کرد.

کاخ

در فاصله تقریبی دو کیلومتری شمال باغ، بر بالای کوه مشرف بر دشت بهشهر و خلیج میانکاله، بقایای آثار معماری از دوره صفوی شناسایی شده است که به نظر می رسد محل احتمالی کاخ باغ بوده باشد. با توجه به موقعیت ساختاری بنای شناسایی شده بر بالای کوه و همچنین کشف سفال های پوشش بام لعابدار با لعاب های آبی، آبی فیروزه ای، سبز و قهوه ای و عدم دستیابی به بقایای معماری کاخ در کاوش های باستان شناسی در محوطه اصلی باغ، می توان گفت محل کشف شده مکان احتمالی کاخ پادشاهان صفوی در عباس آباد باشد.

حمام

در ضلع غربی باغ و متصل به آن و در سطحی پایین تر از باغ، بنای حمام تاریخی با زیر بنایی به وسعت ۱۶۰ متر مربع قرار دارد. بر اساس بررسی های به عمل آمده، پوشش سقف بنای حمام، گنبدی شکل و مصالح عمده سازه آن، آجر است و از تزیینات کاشی و ملات ساروج در آن استفاده کرده اند. آب از قسمت شرقی بنای حمام از طریق لوله های سفالی (تنبوشه/به کاررفته در داخل دیوارهای بنای حمام)، بعد از عبور از ضلع شمالی دیوار حمام، وارد ضلع غربی می شد و خزانه آب گرم را پر می کرد. سپس آب در خزانه بعد از گرم شدن از طریق لوله های سفالی (تنبوشه)، دیگر حوض های موجود فضای گرمخانه را پر می کرد. روش آبرسانی آب سرد بنای حمام مذکور مانند آب گرم انجام می پذیرفت. بدین ترتیب آب سرد از طریق لوله های سفالی بعد از عبور از ضلع شرقی حمام با پر کردن حوضی در بالا دست (خارج از بنای حمام) از طریق لوله های سفالی (تنبوشه)، حوض های موجود در فضای سربینه و گرمخانه را پر می کرد. به بیانی دیگر هر حوض در فضای سربینه حمام تاریخی عباس آباد بهشهر دارای دو سیستم آبرسانی آب سرد و آب گرم است که این نکته از اهمیت های تاریخی این مکان به شمار می رود.

گرمخانه

در واقع فضای گرمخانه محل شستشو و استحمام بوده که در ضلع جنوب شرقی احداث شده است. بر اساس یافته های باستان شناسی، فضای گرمخانه بنای حمام تاریخی عباس آباد دارای حوض های متعدد بود. حوض های متعدد در بنای این حمام، بیان کننده رعایت بهداشت و عدم استفاده از خرانه به صورت عمومی است. علاوه بر مورد فوق و با توجه به خاک برداری های انجام شده، مشخص شده که فضای گرمخانه مزین به کاشی با لعاب هایی به رنگ های مختلف بوده است.

گلباغ

محوطه گلباغ یا ایستگاه توزیع آب به فاصله ۶۰۰ متری از باغ واقع شده است. این گلباغ در حقیقت در ادامه شیبی قرار داشته است؛ به نحوی که شیب را بریده اند و آن را به صورت یک سطح تقریبا صاف در آورده اند. آب چشمه به محوطه فوق هدایت می شد، سپس با گردش در حوض های متعدد به آرامش و تصفیه می رسید و بعد از آن به پیروی از سطح شیب دار و همچنین لوله های سفالی به سمت باغ اصلی حرکت می کرد. وسعت منطقه گلباغ در حدود ۳۵۰۰ متر مربع است و بر اساس بقایای معماری برج محوطه گلباغ در دوره صفویه، به لحاظ اهمیت در امر آبرسانی، توسط نگهبانانی محافظت شده است.

برج آجری

در این مجموعه دو برج آجری به قطر هفت متر و به ارتفاع ۱۴ متر از دوران صفویه به یادگار مانده اند. مصالح عمده سازه مذکور، ملات ساروج و آجر است. با توجه به ساختار دو بنای برج که روی محور آبرسانی قرار دارند، می توان گفت برج ها صرفا عملکرد نگهبانی نداشته اند و با توجه به اختلاف ارتفاع محوطه گلباغ نسبت به باغ، دو برج در واقع برای جلوگیری از ضربات قوچی شکل سیالات، توسط مهندسان دوره صفویه مد نظر قرار گرفته اند.

آسیاب آبی

آسیاب مذکور به فاصله تقریبی پنج کیلومتری جنوب باغ، در میان دو رود پر آب احداث شده است. مصالح عمده تشکیل دهنده سازه فوق سنگ، آجر و ملات ساروج است. راه دسترسی به آسیاب از طریق جاده ای سنگ فرش امکان پذیر است. نحوه کارکرد بنای فوق بدین طریق است که آب از طریق کانال سرپوشیده به سمت کانال روباز آجری هدایت می شد، سپس با شیبی تقریبا مناسب به سمت چرخ آسیاب حرکت می کرد و موجب حرکت پره های چرخ می شد. مهندسان دوره صفوی با احداث آسیاب آبی در محل مورد نظر، از انرژی آب بیشترین بهره را برای به حرکت در آوردن چرخ های آسیاب برده اند.

باغ عباس آباد بهشهر کجاست؟

باغ تاریخی عباس آباد بهشهر در استان مازندران و 10کیلومتری جنوب شرق بهشهر قرار گرفته است. این باغ تاریخی در ارتفاعات البرز و در منطقه عباس آباد بهشهر که در گذشته خرگوران نام داشت جا خوش کرده است. اینجا یکی از مهم ترین باغ های تاریخی ایرانی محسوب می شود و نام آن در کنار 8 باغ ایرانی دیگر در فهرست میراث جهانی یونسکو جاودان شده است.

از اینکه در این مطلب همراه ساعد نیوز بودید سپاس گزاریم...

در مورد باداب سورت مازندران چه می دانید؟