علت گران شدن ارز و دلار چیست؟

به گزارش سایت خبری ساعد نیوز، خبرهای بازار ارز که چند هفته ای جای خود را به اخبار سایر بازارهای موازی داده بود، چند روزی است با نزدیک شدن به نرخ 20 هزار تومان، دوباره نقل محافل اقتصادی و غیراقتصادی شده است. نرخ دلار هم اکنون در بازار در نرخ های زیر 20 هزار تومان مبادله می شود و نرخ نیمایی هم به 16 هزار تومان رسیده است.

نرخ ارز که بعد از تحولات مختلف در منطقه در نیمه اول سال 98 نزولی شد و به کمتر از 12 هزار تومان رسید، از آبان ماه آن سال تغییر مسیر داد و روندی صعودی به خود گرفت. سپس از حدود 11 الی 12 هزار تومان در آبان 98 به حدود 13 هزار تومان در پایان دی ماه رسید اما روند رشد قیمت ها ادامه یافت و در پایان سال 98 به 14 هزار و 900 تومان افزایش یافت. از ابتدای سال جاری تاکنون حدود چهار هزار تومان به قیمت ارز افزوده شده است. این تغییر مسیر نرخ ارز ناشی از دلایل مهمی است که باید مورد توجه قرار گیرد.

فضای اقتصادی پساکرونا

یکی از اتفاقاتی که تاثیر بسیار زیادی بر بازار ارز داشته، تاثیر ویروس کرونا بر فعالیت های اقتصادی کشورها بوده است. ویروس کرونا در اغلب کشورها سطح واردات و صادرات را کاهش داده و در واقع تا حدود زیادی میزان تقاضا و عرضه کاهش داشته است.

در کشور ما هم دولت از اواخر فروردین ماه به تدریج به سمت بازگشایی کسب و کارها و فعالیت های اقتصادی حرکت کرد. این بازگشایی ها موجب افزایش تقاضا و به تبع آن افزایش نیازها به ارز شد، در حالی که اقتصاد جهانی و طرف های تجاری و ارزی ایران هنوز به سمت بازگشایی های گسترده حرکت نکرده بودند. بنابراین حجم صادرات غیرنفتی ایران هنوز به وضعیت قبل از شیوع کرونا نرسیده است. این شرایط موجب پیشی گرفتن تقاضای ارز از عرضه ارز و رشد تدریجی قیمت ها در بازار ارز شد.

تعهدات ارزی صادرکنندگان

از دیگر عوامل موثر بر قیمت ارز طی هفته های اخیر عدم ایفای تعهدات ارزی بعضی از صادرکنندگان بوده است. برخی صادرکنندگان با وجود گذشت دو سال از صادراتشان هنوز ارز حاصل از این صادرات را به کشور نیاورده اند. در همین زمینه اخیرا بانک مرکزی با صدور اطلاعیه ای اعلام کرد متاسفانه تعدادی از صادرکنندگان علی رغم گذشت مدت طولانی از تاریخ صدور کالا و خدمات هنوز ارزهای صادراتی سال 97 را به چرخه اقتصاد کشور بازنگردانده اند. این بانک تا پایان تیرماه به این صادرکنندگان مهلت بازگشت ارزهایشان را داده است.

همچنین برخی دیگر از صادرکنندگان ارز حاصل از صادرات خود را پیش فروش کرده اند اما به دلیل درگیر شدن اقتصاد چین با کرونا امکان تبدیل و انتقال ارز آن فراهم نشده است و همین مسئله حجمی از تقاضای انباشته را در خرداد ماه مجددا روانه بازار کرده است. این اتفاق قطعا در افزایش تقاضای ارز موثر بوده است.

در همین رابطه خبرگزاری فارس گزارش داد که بانک مرکزی از صادرکنندگان خواسته است تعهدات ارزی خود را انجام دهند و وزارت صمت نیز اعلام کرده است که «کارت های بازرگانی آن دسته از صادرکنندگانی که از اول تا پایان تیرماه 99 نسبت به ایفای تعهدات ارزی صادرات سال 98 خود مطابق با دستورالعمل های بانک مرکزی اقدام نکنند، به حالت تعلیق درخواهند آمد».

کارشکنی های داخلی و خارجی

در این بین برخی کارشکنی ها در داخل و خارج از کشور در مسیر پیدا کرد منابع ارزی جدید برای کشور سنگ اندازی می کنند.

به عنوان مثال، یکی از مبادی موثر در تامین ارز مورد نیاز کشور در سال های اخیر، از محل صادرات برق به عراق بوده است، اما برخی رسانه ها به روش های مختلف از جمله بهانه قرار دادن مصرف برق کشور در ایام اوج مصرف، اساس صادرات برق به عراق که اهمیت استراتژیک برای کشور دارد را زیر سؤال می برند.

چند روزی است درپی عقد قرارداد دو ساله صادرات برق به عراق و همچنین دریافت بخشی از مطالبات ایران از محل صادرات گاز و برق،موافقان قرارداد کرسنت و حامیان وزارت نفت زنگنه، به مقایسه این دو قرارداد برآمده و تلاش دارند با زیر سؤال بردن قرارداد صادرات برق به عراق، خسارت های وارد شده به کشور در قرارداد کرسنت را توجیه کنند. آنها می گویند وقتی عراقی ها پولی بابت دریافت گاز و برق پرداخت نمی کنند، پس کرسنت هم قرارداد خوبی بوده است!

این ادعاها در حالی است که خرداد ماه 98 رضا اردکانیان، وزیر نیرو، با تاکید بر اینکه عراق در حال پرداخت بدهی خود به ایران است، از پرداخت 400 میلیون دلار از بدهی عراق خبر داد.

عبدالناصر همتی، رئیس بانک مرکزی کشورمان نیز که به تازگی به عراق سفر کرده، حجم قابل توجه صادرات به عراق و منابع ارزی حاصل از آن را فرصت خوبی برای کشور دانسته و اعلام کرده است: «با مذاکرات و توافقات انجام شده با همتایان عراقی، بخش عمده کالاهای اساسی و دارو از این محل تامین خواهد شد».

تفاوت دو نگاه مدیریتی

هر چند برخی اتفاقات مانند شیوع کرونا و کاهش حجم اقتصاد را نمی توان تقصیر دولت خاصی دانست، اما می توان با اطمینان گفت که شیوه اداره اقتصاد و برخورد با بحران و کارآمدی دولت ها در کنترل و بهبود اوضاع، معیار مهمی در سنجش عملکرد آنهاست.

در شش ماهه اول سال گذشته سطح دسترسی ایران به منابع ارزی و نقل و انتقالات مالی افزایش قابل توجهی پیدا کرده و همین موجب کاهش قیمت ارز شده بود اما به دنبال تحولات امنیتی و فشار دولت آمریکا به برخی کشورها سطح دسترسی ایران به منابع ارزی و نقل و انتقالات مالی کاهش پیدا کرد.

این اتفاق را می توان در انفعال دولت در کم توجهی به توان داخل و گره زدن اقتصاد کشور به امید و آرزوهای نابجا همچون مذاکره با غربی ها و بهبود اقتصاد در پی حضور خارجی ها در کشور دانست که این آرزوها پس از خروج آمریکا از برجام و پشت پا زدن اروپایی ها به دلبستگان غرب ناکام ماند. دلبستگان به غرب امروز پیش چشم خود می بینند که حاصل هفت سال چشم امید به مذاکره داشتن، به دلار 19 هزار تومانی ختم شده است.

اما در کنار دلایل مطرح شده برای افزایش نرخ ارز، چند دلیل برای پیش بینی کاهش قیمت ارز در هفته های آینده وجود دارد که بررسی آنها نشان می دهد، راهکار اصلاح وضع امروز از مسیر مدیریت جهادی و نگاه فعالانه به توانایی ها و امکانات داخلی و استفاده از ظرفیت های منطقه ای می گذرد.

راه های کاهش نرخ ارز

یکی از نمونه های پیش روی ما که نشان می دهد چگونه می توان نیاز کشور را در زمینه بازاریابی برای محصولات تولیدی و تامین ارز مورد نیاز کشور با عملکرد انقلابی به سرانجام رساند، فروش بنزین به ونزوئلا است.

ماه گذشته پنج نفتکش بزرگ ایرانی در بحبوحه تحریم های آمریکا علیه ایران و ونزوئلا و بحران اقتصادی کرونا راهی آمریکای جنوبی شد و با این اقدام هم تحریم های آمریکا بی اثر شد و هم جایگاه دو کشور در مناسبات امنیتی و اقتصادی تقویت شد.

نکته جالب اینکه پول صادرات بنزین ما به ونزوئلا تماما دریافت و به خزانه واریز شد، در همین رابطه علی آقامحمدی، عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام اخیرا گفته است: درآمد حاصل از صادرات بنزین به کشور ونزوئلا به خزانه کشورمان واریز شده است و مشکلی وجود ندارد. وی در گفت وگو با باشگاه خبرنگاران جوان، با اشاره به توان صادرات فرآورده های نفتی ایران به سایر کشورها گفت: «مصداق بارز فروش فرآورده های نفتی، ارسال پنج نفتکش ایرانی حامل بنزین به کشور ونزوئلا است».

بازگشت به آغوش همسایگان

یکی دیگر از راه های افزایش درآمدهای ارزی، ارتباط با همسایگان به جای گرایش به کشورهای غرب و شرق است که در این زمینه هم تجربه های موفقی داشته ایم.

همان طور که ذکر شد، صادرات برق به همسایه غربی، نشان می دهد با وجود همه تنگناهای تحریمی، می توان با همدلی با همسایگان،مسیری باز کرد که بخشی از مشکلات را مرتفع کند.حضور جدی مسئوان وزارت نیرو و بانک مرکزی در این میدان، تجربه موفقی را رقم زده که می توان آن را در عدد همسایگان ضرب کرد و از مزایای آن بهره مند شد.

نکته دیگری که دورنمای بازار ارز را مثبت نشان می دهد، تغییرات تدریجی اقتصاد جهانی و بازتر شدن فضای تجارت بین کشورها است. به موازات رفع ممنوعیت فعالیت اقتصادی در کشورهای طرف تجاری ایران، میزان عرضه های ارز در سامانه نیما به صورت تدریجی در حال افزایش است و در صورت ادامه این روند سطح عرضه می تواند تقاضای ارز را پوشش دهد.