کودکان از بدو تولد، حتی خود را به عنوان موجودی جدا از مادر نمی شناسند. بنابراین یکی از سوالاتی که برای روان شناسان بوجود آمد این بود که آیا اگر کودک را در برابر آینه قرار دهیم، آیا خودش را تشخیص میدهد؟ یا فکر می کند در آینه نیز کودک دیگری هست.در قرن گذشته روان شناسی بنام جک لاکان آزمایشی را بنام مرحله آینه روی کودکان شش ماهه تا دو ساله انجام داد تا ببیند که واکنش کودکان به تماشای تصویر خود در آینه چیست.کودکان شش ماهه تا یکساله، کودک داخل آینه را بصورت یک همبازی برای خود می دیدند و گرچه از دیدن او هیجان زده میشوند، اما تشخیص نمی دهند که آن کودک داخل آینه، خودشان هستند.
کودکان در ۱۸ ماهگی، کم کم تشخیص میدهند که کودکی که در آینه است خودشان هستند و در این سن برای پاک کردن رژ لب از روی بینی خود تلاش میکنند. در ۱۸ ماهگی حدود ۵۰ درصد و در ۲۴ ماهگی حدود ۶۵درصد کودکان به این تشخیص می رسند.تشخیص خود در آینه یکی از تست هایی است که نشان دهنده رشد شخصیتی کودک است.
نگاه کردن نوزاد به آینه
آینه را به یک دیوار تکیه داده و در مقابل آن بنشینید. از آنجایی که سیستم بینایی نوزاد در این سن هنوز به تکامل کافی نرسیده و نوزاد قادر به دیدن فواصل دور نیست سعی کنید زیاد از دیوار فاصله نگیرید. سپس نوزاد را بر روی پاهای خود نشانده و کمر او را به شکم خود تکیه دهید. خواهرها یا برادرهای بزرگتر نیز می توانند در این بازی شرکت کنند: در حالیکه نوزاد را بر روی پاهای خود نشانده اید خواهر یا برادر بزرگتر می تواند آینه دستی کوچکی را برای بازی و سرگرم کردن نوزاد در مقابل صورت او نگه دارد.
نگاه کردن نوزاد به آینه، یک بازی سرگرم کننده
با اشاره به تصویر نوزاد در داخل آینه چهره زیبای او را به خودش نشان دهید. بینی نوزاد را لمس کنید. موهایش را نوازش کنید. گوش هایش را به آرامی کشیده و قسمت های مختلف صورت او را نام ببرید. اگرچه نوزاد در این سن هنوز با مفهوم کلمات آشنایی ندارد ولی با این حال انجام این بازی باعث خنده و شادی بسیار او خواهد شد!
یک آینه دستی کوچک را به کنار گهواره نوزاد بسته و یا هنگامی که او را بر روی شکم خوابانده اید آینه را بر روی زمین و در مقابل او قرار دهید. به این ترتیب نوزاد با تماشای تصویر خودش در آینه سرگرم شده و تمایل بیشتری به ماندن در گهواره و یا خوابیدن بر روی شکم نشان خواهد داد.
هدف از نگاه کردن نوزاد به آینه چیست؟
نوزادان از تماشای تصویر خود در آینه لذت می برند. آنها نگران این نیستند که موهایشان در آینه چگونه به نظر می رسد و حتی بر فرض اینکه دندان هم داشته باشند برای چک کردن مواد غذایی جامانده در لابلای دندان هایشان به تصویر خود در آینه نگاه نمی کنند. در واقع نگاه کردن به آینه برای نوزاد یک نوع بازی و روشی برای تفریح و سرگرم شدن است.همچنین بازی با آینه برای والدین و پرستاران کودک نیز روشی عالی برای سرگرمی با نوزاد و کمک به رشد و آگاهی اوست. بازی با آینه فرصتی را برای گفتگو ، خندیدن و سپری کردن اوقاتی خوش با نوزاد ایجاد کرده و در تقویت پیوند مادر و نوزاد بسیار موثر است.
نگاه کردن نوزاد به آینه، رشد و یادگیری از طریق بازی با آینه
بازی با آینه فرصت مناسبی را برای رشد سالم کودک و کمک به یادگیری او فراهم می کند. کاملا بدیهی است که این بازی در توسعه سیستم بینایی نوزاد نیز نقش بسیار موثری دارد. در هنگام خواباندن نوزاد بر روی شکم می توانید برای بازی با او از یک آینه استفاده کنید. به این ترتیب نوزاد به دلیل سرگرم شدن مدت زمان بیشتری را بر روی شکم مانده و این کار باعث رشد بهتر عضلات و تقویت توانایی جسمی نوزاد خواهد شد. بازی با آینه در پیشرفت مهارت های زبانی نوزاد نیز موثر است. اگرچه نوزاد در این سن هنوز با مفهوم کلمات آشنا نشده ولی با اشاره به بخش های مختلف چهره آنها را نام برده و در مورد آنها با نوزاد صحبت کنید. گفتگو با نوزاد روشی عالی برای توسعه مهارت های کلامی او به شمار می رود.
نگاه کردن نوزاد به آینه، توسعه خودآگاهی
بازی با آینه روشی برای پرورش خودآگاهی در نوزاد است که بخش مهمی از مهارت های عاطفی-اجتماعی او را تشکیل می دهد. به گفته مرکز تحقیقات رشد و تکامل کودکان آریزونا در آمریکا:"در مجموع رشد مهارت های اجتماعی و عاطفی کودکان را می توان شامل توسعه حس اعتماد و امنیت عاطفی و همچنین توانایی کودک در خودآگاهی، خود کنترلی و شروع روابط با بزرگسالان و سایر کودکان دانست."
کودک همزمان با رشد یاد می گیرد که در حال تماشای تصویر خودش در آینه است و کم کم شروع به تشخیص تصویر خود در آینه می کند. اگرچه رفتار هر کودک با کودک دیگر متفاوت است ولی در ادامه به مراحل کنجکاوی کودک در هنگام مشاهده تصویر خود در آینه اشاره می شود:
- نوزادان شیرخواره ( ازبدو تولد تا 8 ماهگی) به تصویر خود در آینه نگاه می کنند.
- نوزادان بزرگتر (8 تا 18 ماهه) با مشاهده تصویر خود در آینه لبخند زده و یا اصواتی را از خود تولید می کنند.
- کودکان نوپا (15 تا 36 ماهه) در هنگام تماشای تصویر خود در آینه و لمس بینی، سر و یا سایر قسمت های بدن که فقط در آینه قادر به دیدن آنها می باشند نشان می دهند که وجود خود را به رسمیت شناخته اند.
خودآگاهی یک مفهوم پیچیده و حتی فلسفی است. به گفته ارسطو:"دانستن خود سرآغاز همه خرد است." ولی به طور ساده می توان گفت آنچه که نوزاد در آینه می بیند به تدریج همزمان با رشد و توسعه شناخت او از خود متحول خواهد شد:
مرحله یک: این یک آینه است.
مرحله دو: در داخل آینه یک تصویر وجود دارد.
مرحله سه: آن شخص من هستم.
مرحله چهار: این تصویر برای همیشه بازتاب خودم خواهد بود.
مرحله پنج:هر کس دیگری نیز ممکن است این تصویر را ببیند.
به گفته ارسطو:" هر چه بیشتر بدانیم می دانیم که تا چه پایه نادانیم." بنابراین بهتر است بحث فراشناخت را فراموش کنید. برای کشف حقایق نگاه کردن نوزاد به آینه، فقط کافی است نوزاد خود را بر روی شکم به زمین خوابانده و آینه ای را در مقابل او قرار دهید. سپس با درست کردن شکلک های مختلف در آینه او را خندانده و به بازی و سرگرمی با او بپردازید.
در آینه بازی با کودک به نکات زیر توجه کنید
- آینه را به دیوار نصب کنید و یا جایی قرار دهید که با تکان یا ضربه برای کودک موقعیت خطرناکی ایجاد نکند.
- توجه نمایید که آینه ضد خش و بدون شکستگی و ترک باشد، به خصوص اگر نوزاد شما سینه خیز و چهار دست و پا می رود.
تست خودشناسی با نشان دادن آینه به نوزاد
شاید مطلبی که می خواهیم بگوییم اندکی عجیب و یا حتی مسخره باشد؛ ولی تمرین خوبی برای فهمیدن این مسئله است که فرزندتان چه شناختی از تصویر خودش دارد.
یک آینه به او بدهید تا خودش را در آن ببیند. بعد از مدتی، او را سرگرم کنید و بدون این که متوجه شود روی بینی اش را با ماژیک کمی قرمز کنید. عکس العمل کودک باتوجه به سنش متفاوت خواهد بود. در حدود یک سالگی، او با دقت به تصویرش نگاه می کند و علامت خنده دار روی بینی را نشان می دهد. هنگامی که تقریباً به 15 ماهگی نزدیک می شود، آیینه را لمس می کند تا این لکه قرمز را از بین ببرد، از 18 ماهگی کم کم میتواند تشخیص دهد که باید بینی اش را تمیز کند.
رفتار کودکان در سنین مختلف در هنگام نگاه کردن به آینه
هرچند رفتار هر کودک با کودک دیگر متفاوت است ولی در ادامه به مراحل کنجکاوی کودک در موقع مشاهده تصویر خود در آیینه اشاره می شود:
- نوزادان شیرخواره( ازبدو تولد تا 8 ماهگی) به عکس خود در آیینه نگاه می کنند.
- نوزادان بزرگتر( 8 تا 18 ماهه) با مشاهده عکس خود در آیینه لبخند زده و یا اصواتی را از خود تولید می کنند.
- کودکان نوپا( 15 تا 36 ماهه) در موقع تماشای تصویر خود در آیینه و لمس بینی، سر و یا سایر بخش های بدن که فقط در آینه قادر به دیدن آنها می باشند نشان می دهند که وجود خود را به رسمیت شناخته اند.
اشتباهات والدین در بازی با کودکان
