یکی از مهم ترین مباحث در تعیین قیمت و خرید ورق های روغنی، مبحث وزن و محاسبه آن با استفاده از روش های مختلف است؛ زیرا با محاسبه وزن ورق های روغنی به راحتی می توانید وزن کلی تناژ مد نظر، قیمت و هزینه پروژه را در زمینه استفاده از این فلزات به دست آورید. سه راه اصلی برای محاسبه وزن محصولات سرد و تخت وجود دارد که شامل فرمول، جدول و وب سایت های آنلاین هستند.
جداول وزن ورق روغنی معمولاً توسط مراکز فروش معتبر در وب سایت های آن ها منتشر می شوند و هر شخص می تواند با استفاده از پارامترهای ضخامت، طول و عرض و همچنین جاگذاری آن ها، وزن شیت مد نظر خود را به دست آورد. حال اگر در شرایطی خرید ورق روغنی به صورت رول در نظر گرفته شده باشد نیز هر کارخانه محدوده وزنی مشخصی را برای رول های خود دارد و به شرکت فروشنده اعلام می کند تا در زمان فروش و بارگیری با باسکول در فاکتور نهایی برای مشتری وزن و سایر مشخصات فنی به درستی ثبت گردد.
در برخی از وب سایت ها مانند آهن اینفو محاسبه وزن ورق فولادی به صورت آنلاین نیز وجود دارد که با وارد کردن طول، عرض و ضخامت، وزن نهایی شیت را برای شما محاسبه می کند، اما استفاده از فرمول محاسبه وزن یکی از رایج ترین روش ها برای چگونگی محاسبه وزن می باشد. فرمول محاسبه وزن ورق روغنی نیز به صورت زیر است:
وزن ورق روغنی = طول (میلی متر) عرض (میلی متر) ضخامت (میلی متر) * چگالی آهن 7.85
در این فرمول پارامترهای ذکر شده را با واحد مورد نظر به راحتی جایگذاری کرده و در چگالی آهن به عنوان فلز پایه ضرب می کنید تا وزن دقیق ورق روغنی به دست آید.
همان طور که اشاره شد، تولید ورق های روغنی با استفاده از ورق سیاه انجام می گیرد، اما این محصول پس از تولید در صورت قرارگیری در معرض هوای آزاد، دچار اکسیداسیون می گردد. به همین دلیل برای پاکسازی آن از لایه های چربی، اکسیدی، غبار و آلودگی در مرحله ابتدایی تولید ورق روغنی آن را با استفاده از محلول های قلیایی اسیدشویی می کنند. به طور معمول از مخازن حاوی اسید هیدرکلریک در دمای 50 تا 85 درجه سانتی گراد برای پاکسازی این فلزات استفاده می نمایند. سپس ورق ها به خوبی با آب تمیز شستشو داده می شوند که تحت فرآیند شستشو آبشاری و تانک های چند مرحله ای انجام می گیرد.
در بخش بعدی ورق ها را خشک کرده تحت عملیات نورد سرد، فشار زیاد و کاهش ضخامت قرار می دهند. البته پیش از آن رول ها باز شده و به صورت شیت های پیوسته در می آیند. سپس مجدداً برای حذف آلودگی های غلطک ها، ورق ها تحت شستشو الکترولیتی با استفاده از محلول های یونیزاسیون قرار می گیرند. در پایان این بخش شیت های فول هارد دوباره به صورت رول در آمده و وارد کوره های آنیل یا بازپخت می شوند. این کوره ها شامل حرارت بالا و اشباع شده از گازهای هیدروژن و نیتروژن هستند که سبب بهبود خواص مکانیکی و ساختار کریستالی رول های فول هارد می شوند.
در نهایت مجدداً برای بهبود خواص مکانیکی و صاف کردن سطح رول ها از امواج، اعوجات و ... به صورت شیت در آمده و تحت فرآیند نورد پوسته ای به وسیله تمپر رولینگ قرار می گیرند. در پایان نیز برش کناری بر روی شیت ها ایجاد کرده و پس از برطرف کردن عیوب سطحی، بر روی آن ها عملیات پرداخت سطح و روغن کاری را انجام می دهند. سپس به صورت رول بسته بندی کرده و به انبار منتقل می نمایند.
محصولات روغنی یا سرد مانند سایر محصولات فولادی دارای گریدهای مختلفی می باشند. در واقع گریدها یا آلیاژهای این فلزات از تغییر در خواص مکانیکی و ساختار مولکول های آن ها به وجود می آیند؛ از این رو در نهایت ویژگی ها و کاربردهای هر کدام با دیگری تفاوت دارد. این وجه های تمایز نیز بیشتر مربوط به استحکام کششی، انعطاف پذیری و خواص ضد سایش می باشند. رایج ترین انواع ورق روغنی از نظر گرید نیز شامل کیفیت های زیر هستند:
ST12
ST13
ST14
ST16
EK2
QSTE
سه گرید ابتدایی از جمله پرکاربردترین ورق های روغنی در صنایع به شمار می آیند و نامگذاری آن ها بر اساس استاندارد DIN کشور آلمان می باشد. در استاندارد اروپایی با نام های DC01 ، DC02 و DC03 شناخته می شوند. تفاوت این سه گرید در میزان استحکام کششی، نقاط تسلیم، میزان انعطاف پذیری، قابلیت جوش پذیری و در نهایت کاربرد آن ها می باشد. در اصطلاح فارسی نیز گرید ST12 با داشتن خاصیت جوشکاری بالا، انعطاف پذیری و استحکام نسبتاً زیاد (270 تا 410 مگاپاسکال)، به سبب کربن و منگنز بیشتر، با نام گرید استاندارد یا معمولی روغنی شهرت یافته است.
کیفیت ST13 یا گرید نیمه کشش همراه با استحکام کششی 270 تا 370 مگاپاسکال و انعطاف پذیری بالاتر و کربن کمتر نسبت به کیفیت ST12 در مصارفی به کار می رود که نیاز به کشش متوسط دارند. کیفیت ST14 نیز همان طور که حدس می زنید دارای قابلیت کشش و انعطاف پذیری بیشتری در مقایسه با دو کیفیت قبلی بوده و استحکام کششی آن در بازه 270 تا 350 مگاپاسکال قرار دارد. سایر گرید هایی مانند ST16 بیشتر برای پرس کاری های فوق عمیق و مصارف خاص کاربرد دارند، اما دو گرید آخر با نام ورق های روغنی ضد سایش نیز شهرت یافته و برای مصارفی که نیاز به مقاومت در برابر سایش باشد، مورد استفاده قرار می گیرند.
ورق های روغنی به سبب داشتن خواص مکانیکی فوق العاده، استحکام کششی قابل تنظیم، قابلیت فرم پذیری، مقاومت به سایش، سطح صاف، صیقلی و رنگ روشن، قابلیت رنگ پذیری و ... در صنایع بسیاری که نیاز به کشش های کم و زیاد، استحکام بالا و همراه با ظاهر زیبا دارند، استفاده می شود. از این رو قیمت آن ها برای تولیدکنندگان و مصرف کنندگان صنایعی مانند خودروسازی، لوازم خانگی، قفسه سازی، مبل سازی، قفسه سازان و ... حائز اهمیت است.
یک سری عوامل به صورت مستقیم و برخی به صورت غیر مستقیم همواره بر نرخ محصولات مد نظر این صنایع اثرگذار می باشند. عواملی که مستقیماً قیمت ورق روغنی را تحت تأثیر قرار می دهند، شامل کیفیت ابتدایی ورق گرم مورد استفاده، غلظت اسیدشویی، کیفیت نورد، نوع سطح ورق روغنی که می تواند زبر، براق، نیمه براق و مات باشد، گرید نهایی محصول، میزان استحکام کششی، درصد فرم پذیری، صاف و صیقلی بودن سطح، ابعاد و وزن هستند. این موارد تماماً بستگی به شرکت تولیدکننده ورق اولیه و در نهایت کارخانه سازنده ورق روغنی نهایی دارند. با این وجود عواملی که به صورت غیر مستقیم بر نرخ محصولات روغنی اثرگذار می باشند، مربوط به نوسانات ارز و دلار جهانی، وضعیت عرضه و تقاضا در بورس کالا، تناژ محصول، قیمت مواد اولیه یعنی ورق گرم، موجودی بازار، وضعیت اقتصادی و شرایط سیاسی کشور هستند.
به طور کلی در ابتدا بهتر است بدانید در بین تمامی گریدهای ورق روغنی تولیدی، دو کیفیت ST12 و ST14 از تقاضای بالاتری برخوردار می باشند؛ زیرا ویژگی های آن ها برای صنایع مختلف مناسب تر است، اما نکته اینجاست که با یک دیگر تفاوت های زیادی دارند. اولین و اصلی ترین تفاوت ورق ST12 و ST14 در میزان استحکام کششی این دو کیفیت است. همان طور که می دانید هر چه میزان و درصد عنصر آلیاژی کربن در یک گرید افزایش پیدا کند، آن گرید از سختی بیشتر و انعطاف پذیری کمتری برخوردار است.
میزان کربن (1/0 درصد) در آلیاژ روغنی ST12 به همراه منگنز بیشتر از کیفیت ST14 می باشد؛ در نتیجه گرید ST12 از سختی و استحکام در برابر کشش بالاتری در مقایسه با ورق ST14 برخوردار است. میزان استحکام کششی این فلز همان طور که پیش تر اشاره شد بین 270 تا 410 مگاپاسکال می باشد؛ در صورتی که استحکام کششی ورق ST14 بین 270 تا 350 مگاپاسکال با درصد کربن 8/0 قرار دارد.
همچنین این تفاوت سبب ایجاد تمایز میان انعطاف پذیری این دو گرید و کاربردهای آن ها نیز شده است. کیفیت ST14 انعطاف پذیری بالایی داشته و در مصارفی به کار برده می شود که نیاز به فرم دهی و پرس کاری بسیار عمیق باشد. این در صورتی است که کاربرد ورق ST12 یا گرید معمولی ورق روغنی در مصارفی است که بیشتر استحکام بالا مد نظر قرار بگیرد.
در نتیجه تفاوت در ترکیبات شیمیایی و درصد به کار رفتن عناصر مختلف در این دو آلیاژ، به همراه خواص مکانیکی و کاربردها، می توان گفت دیگر تمایزهای میان گریدهای روغنی ST12 و ST14 با داشتن سطحی صاف، صیقلی در قیمت می باشد. از این رو در پایان بهتر است بدانید ورق فولادی ST12 با داشتن استحکام در برابر کشش بالاتر به سبب درصد کربن و منگنز بیشتر با قیمت بالاتری نسبت به کیفیت ST14 برخوردار است.
شرکت های تولیدکننده ورق روغنی در کشور شامل سه مجموعه برتر فولاد مبارکه اصفهان، شرکت فولاد غرب آسیا و مجموعه صنایع هفت الماس هستند که هر کدام ورق های روغنی را با کیفیت بالایی تولید می کنند. با این وجود خریداران و مصرف کنندگان محصولات روغنی به خصوص در صنعت خودروسازی و تولید لوازم خانگی همواره به دنبال کیفیت بهتری از این محصولات هستند؛ از این رو در ادامه به بررسی اختصاری مشخصات ورق روغنی هر کارخانه پرداخته ایم:
ورق روغنی شرکت فولاد مبارکه اصفهان یکی از بالاترین کیفیت ها را به خود اختصاص می دهد؛ زیرا در چهار نوع سطح ظاهری زبر، مات، براق و نیمه براق در انواع کیفیت های ذکر شده برای این محصول و همچنین گریدهای خاص عرضه می شود. دقت تولید این مجموعه برای ورق های روغنی بسیار بالا بوده و خواص مکانیکی این فلزات چندین بار توسط دستگاه های مخصوص تست می شوند. با این حال برای خرید ورق روغنی فولاد مبارکه باید بدانید که این محصولات در بازه ضخامتی 3/0 تا 3 میلی متر، در عرض های 1000 و 1250 میلی متر تولید شده و به صورت رول یا کلاف بسته بندی و عرضه می شوند.
شرکت فولاد غرب آسیا دومین تولیدکننده برتر ورق های روغنی در کشور به شمار می آید که در محدوده استان قم واقع شده است. این مجموعه دارای دو خط نورد سرد یا فول هارد می باشد و ظرفیت تولید ورق های روغنی در آن به صورت سالیانه حدود 800 هزار تن برآورد شده است. فروش ورق روغنی فولاد غرب به دو صورت رول و شیت فابریک انجام گرفته و محدوده ضخامتی آن ها بین 18/0 تا 3 میلی متر می باشد. عرض کلاف های روغنی فولاد غرب بین 650 تا 1700 میلی متر و وزن آن ها در حدود 6 تا 30 تن بسته به عرض و ضخامت متغیر است.
در نهایت می توان به شرکت صنایع هفت الماس در قزوین اشاره کرد که یکی دیگر از تولیدکنندگان مطرح ورق روغنی شناخته می شود. این مجموعه محصولات روغنی را در انواع سطح ظاهری به صورت رول عرضه می کند و محدوده عرضی آن ها را بین 18/0 تا 5/2 میلی متر قرار داده است. همچنین کارخانه هفت الماس انواع تست ها را بر روی محصولات خود انجام می دهد تا ورق روغنی کیفیت مناسبی را بر اساس کاربرد آن در صنایع مختلف داشته باشد.
