فرش اردکان را چگونه بشناسیم؟

فرش دستباف اردکان

فرش دستباف اردکان با جمعیتی حدود ۱۰۰هزار نفر در ۶۰ کیلومتری شمال شهر یزد قرار گرفته است. فرش اردکان قدمتی ۲۰۰ ساله دارد و به ثبت جهانی رسیده است. نقش و نگار فرش های اردکان زبان زد هر ایرانی و خارجی است. فرشی که اصالت ایرانی را به رخ همه جهان می کشد و مشتریان خاص خودش را دارد. سالانه بیش از هشت هزار متر مربع فرش در ارکان تولید می شود که بسیاری در داخل کشور توسط خانواده های ایرانی استفاده و مقداری به کشورهای دیگر صادر می شود. فاکتورهای مهمی در معروف و محبوب شدن فرش اردکان تاثیر داشته است، از جمله استفاده از رنگ های طبیعی و گیاهی، نخ های ابریشمی، بافت دقیق و ظریف کاری آن، مواد اولیه مرغوب و طبیعی و… همه این عوامل باعث شده است تا فرش اردکان در زمره فرش های محبوب و مشهور ایران و جهان قرار بگیرد.

پیشینه فرش اردکان

صنایع دستی مانند زیلو ، زنجیربافی و کرباس از هنرهایی هستند که بیش از دو قرن در اردکان قدمت دارند. اما برای هنر فرش بافی در اردکان تاریخ دقیقی در دست نیست ؛ بعضی قدمت آن را ۱۵۰ سال دانسته اند و بعضی دیگر معتقدند که بافتن فرش در اردکان از اوایل همین قرن آغاز شده است.

مردم اردکان می گویند فرش بافی به شیوه اصولی و منسجم اولین بار حدود یک قرن پیش در منطقه ای قدیمی در این شهر به نام چرخاب آغاز شده است. وقتی هنر فرش به این شهر وارد شد قالی بافان اردکان ابتدا زیر نظر استادان کرمانی کار خود را آغاز کردند ، جالب است بدانید که این هنرمندان در ابتدا فقط آقایان بودند و رفته رفته جای خود را به زنان اردکانی دادند.

ویژگی ها و طرح های فرش اردکان

یکی از نکات مثبت فرش اردکان که باعث شد به ثبت جهانی برسد، بافت درشت و تعداد رج های آن در رج های ۲۵، ۲۸ و ۳۰ است که به ثبت جهانی رسیده و نام و آوازه ای خاص دارد. از ویژگی های فرش اردکان می توان به تار و پودهای پنبه ای آن، پرز یا خامه پشمی و کرک های قالی، گره های فارسی متقارن، رج شمارهای ۲۵ تا ۳۰، استفاده از دار عمودی گردان، رنگ بندی ۱۴ الی ۱۶ و… اشاره کرد. در فرش های اردکان به هیچ عنوان غلط بافی و تقلب وجود ندارد، یعنی به هیچ عنوان از گره جفتی استفاده نمی کنند. قالی های اردکان بدون هیچ عیبی ارائه می شوند، به همین دلیل قالی اردکان از کیفیت بالا و ارزش بسیاری برخوردار است. طرح هایی که در فرش دستباف اردکان به کار میرود معمولا از طرح های ترنج شاه عباسی، ترنج خورشیدی، لوزی، دایره افشان، لچک، طرح های حاشیه درباری و… است با رنگ های زمینه سرمه ای، سبز، کرم، لاکی یا قرمز، سبز، خاکی، که امروزه رنگ های پرطرفدار این فرش به دلیل فضاسازی خانه های ایرانی بیشتر کرم و خاکی است. مواد اولیه مرغوبی که در قالی اردکان به کار میرود معمولا از پشم و کرک و پنبه و ابریشم است، تار و پودهای فرش از پنبه و خامه یا پرز و از جنس مرغوبی چون ابریشم و کرک است و همچنین نخ ریسی فرش اردکان در خود ارکان به صورت سنتی و از رنگ های گیاهی انجام می شود.
کیفیت و زیبایی نقش و نگار فرش اردکان باعث شده تا نسبت به سایر فرش های دیگر توجه بیشتری به آن شود. جالب است بدانید پشت قالی اردکان کاملا صاف و یک دست است و تارهایی کاملا کرم رنگ و چله های کشیده شده ای مانند چله کاشان دارد. از ویژگی های کلی فرش اردکان می توان به رج شمارهایی بین ۳۰ تا ۵۰، گره های کاملا فارسی و متقارن، نوع بافت لول، شیرازه طلایی آن که به صورت کیپ زده شده است و… اشاره کرد. در فرش اردکان بعد از یک رج، پود کلفت و ضخیم تاییده شده و روی آن یک پود نسبتا نازک زده می شود. جنس پرزهای فرش اردکان از سر بالا باز و از سر پایین بسته است.

رنگهای عمومی فرش اردکان

رنگ های کلی فرش اردکان یزد شامل سه رنگ زیر است:

لاکی
سرمه ای
کرم

قالیشویی فرش اردکان

قالیشویی فرش اردکان به علت تراکم بافت و استفاده از پرنگ های لاکی و سرمه ای و کرم بسیار مهم است. و باید با شامپوی های مخصوص قالی شویی شسته شود. تا شستشوی فرش به بهترین شکل انجام بگیرد.

مناطق بافت فرش اردکان

شهر اردکان حدود صد هزار نفر جمعیت دارد و در شصت کیلومتری شمال یزد قرار دارد. علاوه بر خود این شهر ، طرح های آن در توابع آن نیز بافته می شود ؛ مناطقی چون عقدا ، احمدآباد ، ترک آباد ، خزانق و میبد در خود استان یزد فرش اردکان را تولید می کنند اما استان های دیگر هم از بافت قالی اردکان بی بهره نیستند ، مناطقی در جنوب کشور و در منطقه شرق سیستان و حتی در استان هرمزگان به بافت این فرش می پردازند.

نکات بهداشتی و ایمنی که قالی بافان باید رعایت کنند