فرش قشقایی را بشناسیم

مشخصات فرش قشقایی

فرش های قشقایی مانند سایر فرش های دستباف مناطق خصوصیات و ویژگی های منحصربه فرد خود را دارند. ویژگی های فرش قشقایی به عنوان شناسه و شاخصه ای برای فرش های قشقایی سبب تمایز آن ها از سایر فرش ها می شود. مهم ترین مشخصات فرش قشقایی کدامند؟

• تار و پود فرش قشقایی

این موضوع که پرورش دام از پیشه های اصلی عشایر است، امری کاملا واضح و روشن برای همگان است. بنابراین بدیهی است که عشایر قشقایی برای تار و پود فرش و قالیچه قشقایی اغلب از نخ ها و خامه های پشمی دستریس استفاده کنند. در بیشتر نمونه های شهری و روستایی فرش قشقایی به سبب کمیاب بودن پشم در آن نواحی یا تمایل به ظرافت هرچه بیشتر فرش، معمولا از نخ های پنبه ای یا ابریشمی در تار و پود و نیز بافت فرش و قالیچه قشقایی استفاده می کنند.

• شیوه رنگرزی فرش قشقایی

رنگرزی نخ ها یا خامه های مورد استفاده در فرش های قشقایی به ویژه در میان ایلات قشقایی عموما به شیوه سنتی انجام می گیرد. در نواحی مختلف استان فارس برای رنگرزی فرش های قشقایی اغلب از رنگ های طبیعی و گیاهی استفاده می کنند و استفاده از رنگ های مصنوعی به ندرت دیده می شود. اگرچه استفاده از رنگ های طبیعی در مقایسه با رنگ های شیمیایی مستلزم هزینه های بیشتری است ولی رنگ های طبیعی دارای مزایای ارزنده ای از قبیل شفافیت، ماندگاری زیاد، مقاومت و پایداری در برابر نور و آب و… هستند.

• نحوه رنگ بندی فرش قشقایی

برای رنگ آمیزی متن و زمینه قالی، گرامی ترین رنگ نزد قشقایی ها آبی فیروزه ای و پس از آن سبز و نیز رنگ سفید , است. نفیس ترین قالیچه ها، یکی از این سه رنگ و کمتر از همه سبز را در متن خود دارد. پس از اینها، و البته بیش از همه رنگ سرمه ای است که در دستبافت های ممتاز، بسیار ژرف, و یکدست و صاف و زلال است.

• دار قالی فرش قشقایی

قشقایی ها معمولاً برای بافت از دستگاه های دار افقی استفاده کرده ودر هنگام کوچ از جایی به جایی دار قالی را با خود می برند و در قرارگاه بعدی، آن را از نو بنا می کنند وقالی اولی را که «دستور» می نامند، الگو قرار داده و بافت قالیچه دیگر را با کمک آن شروع می کنند و یا گاهی به صورت ذهنی طرح دومی را پیاده می نمایند. شیوه بافت در قالی های قشقایی تقریباً بدون تغییـر باقی مانده است

در نواحی روستایی استان فارس نیز معمولا از دارهای افقی برای قالی بافی استفاده می کنند ولی از دارهای عمودی برای رنگ ها نیز قابل استفاده هستند.

طرح و نقش فرش قشقایی

گروه نخست طرح ها و نقش و نگارهای سنتی عشایری است که کمتر دستخوش فرسایش زمان شده اند و با تغییرات اندک از سال ها پیش به یک شیوه بافته شده است. خصوصیت بارز این طرح ها و نقشمایه ها حالت هندسی نگاره ها و ذهنی بافی است و نیز پیروی نکردن از یک الگوی معین و نداشتن نظم خاص و اجتناب از قرینه سازی به جز در طراحی ترنج ها و حاشیه ها.

این شیوه نقشپردازی را که اساس آن ترکیب و درهم ریختن نگاره های گوناگون و پراکنده است، سبک «اشکالی» می گویند البته اصطلاح رایج بازار فرش «مختلف» و غلط مشهور «اشکالاتی» است. بیشتر بافندگان طایفه شش بلوکی، بویژه تیره های هیبت لو، عرب چرپانلو، طایفه های رحیم لو، صفی خانی و نیز شکرلو و خنگشت از این سبک پیروی می کنند.

نقشهای اصیل و کهن قشقایی و لری و سایر بافندگان فارس در بافته های این گروه حفظ شده و در این دستبافته هاست که رگه هایی از پیوند قشقایی و قفقاز و دیگر حوزه های بافندگی ترکی می توان یافت.

خصوصیت اصلی این گروه نظم خاص و یکپارچگی طرح و قرینه سازی و توازن است. در این شیوه نقشپردازی، بجای نگاره های لوزی و چهارگوش و شش گوش و هشت گوش و خط های راست و شکسته بیشتر از گل و گیاه و شاخ و برگ و خطوط گردان استفاده می شود، امکانات ذهنی بافی محدود و دامنه خیال پردازی تنگ است و بیشتر در قلمرو رنگ آمیزی است که قدرت تخیل و هنرنمایی بافنده جولان می کند.

نمونه کامل و تکامل یافته این شیوه منتظم نقش ناظم است که تلفیقی است از گل و گیاه و شاخ و برگ ساده شده شیوه بافنه همراه با نظم هندسی، برای بافتن این طرح، بافنده ناگزیر است که از یک نقشه دقیق پیروی کند و «نظم پراکندگی» یا «پراکندگی متوازن» و حالت متقارن شاخ و برگ ها و گل ها را رعایت کند. رایج ترین نقش های دیگر این گروه نقش «محرمات»، «ماهی درهم»، «بته ای»، «گیاهی» و ا فشان» است.

معرفی قالی کاشان و ویژگی های آن