گاما کمرا چیست؟ 

اسپکت یکی از دستگاه های تصویربرداری پزشکی که در تشخیص بیماریهای مختلف به کمک پزشکان آمده است. گاماکمرا یا انتشار توموگرافی رایانه ای تک فوتون (Single Photon Emission Computed Tomography) یا همان اسپکت SPECT ، برای چندین دهه در پزشکی هسته ای جهت اسکنهای قلب و عروق، اسکن استخوان، اسکن کلیه و غیره مورد استفاده قرار گرفته است تا تصاویر سه بعدی از توزیع پرتوهای رادیویی را فراهم کند.
این دوربین یا اسپکت ( SPECT ) تشعشعات ساطع شده از رادیوایزوتوپهای تزریقی را آشکارسازی کرده و تشکیل یک تصویر از توزیع آنها در بدن میدهد. به طور کلی در روشهای تصویربرداری با رادیوایزوتوپ یا همان پزشکی هسته ای، چون بافتهای مختلف بدن بسته به نوع اسکن مقادیر مختلف ماده رادیواکتیو جذب میکنند میتوان اندازه، شکل و موقعیت یک اندام را نسبت به محیط اطراف آن اندام بررسی کرد.تفاوت روشهای تصویربرداری پزشکی هسته ای با روشهای دیگر تصویربرداری پزشکی در ارائه ی تصاویر پاتولوژیک نسبت به تصاویر آناتومیک در روشهای دیگر تصویربرداری پزشکی میباشد.
اگرچه داده های SPECT به طور کلی، برتر از داده های تصویربرداری مسطح (Planar) هستند، اما گاهی اوقات استفاده از داده های SPECT به دلیل عدم توانایی در محلی سازی دقیق آناتومیک یک ناهنجاری، دارای ضعف هایی نیز می باشد. با ترکیب روش تصویربرداری اسپکت با یک روش تصویربرداری آناتومیک مانند توموگرافی کامپیوتری (CT)، می توان بسیاری از این محدودیت ها را جبران نمود.

راديودارو چیست و کاربرد آن در پزشکی هسته ای به چه صورت میباشد؟

رادیوداروها یا مواد رادیواکتیو، موادی هستند که در اکثر موارد به صورت مایع و با اکتیویته مشخص در مباحث مختلف و به خصوص پزشکی مورد استفاده قرار میگیرند. ماده رادیواکتیو در اکثر موارد با تزریق وریـدی وارد بـدن مـیشـود و پـس از تجمـع در بافت مـورد نظـر تابش حاصل از آن تصویربرداری می شود.
دو موضوع در استفاده از رادیوداروها در بخش پزشکی هسته ای باید مدنظر قرار بگیرد. این دو موضوع، نیمه عمر ماده رادیواکتیو و انرژی آن است. نیمه عمر ماده رادیواکتیو مورد استفاده نباید آنقدر طولانی باشد که بیمار و اطرافیانش به مدت طولانی در معرض پرتو قرار گیرند و از طرفی نباید آنقدر کوتاه باشد که قبل و یا درحین تصویربرداری اکتیویته آن کاهش چشمگیری داشته باشد. همچنین انرژی ماده رادیواکتیو نیز برای آشکارسازی آن در سیستم مهم است.

منابع مورد استفاده در دوربینهای گاما، ایزوتوپ های منتشر کننده اشعه گاما هستند که معمول ترین آنها تکنسیم است. تکنسیم دارای نیمه عمر 6 ساعت است و در مدت یک روز از بدن بیمار خارج می شود (دفع فیزیولوژیک آن مناسب است). این رادیوایزوتوپ جذب خوبی دارد و دارای انرژی KeV140 است. یک داروی پرتوزا محتوی مواد شیمیایی خاصی است که با یک رادیونوکلئید نشاندار شده است.

روش کار دستگاه اسکن گاما کمرا

کار دستگاه گاما کمرا یا همان دوربین تصویر برداری گاما این گونه می باشد که دوربین تصویر برداری شمارش جرقه زنی هایی که به وسیله برخورد کردن اشعه گاما به صفحه ای به اسم کریستال پدید می آید را به نمایش می گذارد. فوتون هایی که از بدن تابیده می شوند به دلیل وجود بافت و مانع های مختلف در مقابل خود ، دچار پدیده جذب و یا پراکندگی می شوند که هر کدام از این رخداد ها می تواند انرژی آن را تغییر دهد یا فوتون هارا از مسیر خود منحرف سازد . بر اثر این پدیده ها با نمونه ای از پرتو های غیر مفید و پراکنده مواجه می شویم که از دقت تصویر برداری کم می کنند ، برای از بین بردن این پرتو ها از کلیماتور استفاده می شود ، که با توجه به انرژی ایزوتوپ کاربردی، نوع کولیماتور های استفاده شده تغییر می کنند . کلیماتور از ورود این نمونه فوتون ها به بخش تصویر برداری جلوگیری می کند و مانعی برای برخورد میزان قابل توجهی از پرتو های مورب و پراکنده به کریستال می باشد. استفاده از کولیماتور باعث عمل موازی سازی پرتو ها می شود .

اجزای دستگاه گاما کمرا

دوربین گاما دارای سه قسمت اصلی می باشد ، که این بخش ها عبارتند از : گانتری، کنسول و تخت . دستگاه گاما کمرا از اجزای مختلفی تشکیل شده است گانتری دارای دو قسمت هد و تنه است که هد اجزایی مانند کلیماتور، آشکار ساز ، فوتو مالتی پلایر تیوب و مدار مکان یابی را درون خود دارد ،به طور کلی این بخش برای حذف کردن پرتو های پراکنده از کلیماتور استفاده می شود. کلیماتور در بخش بیرونی دستگاه نصب می شود و در صورت لازم بودن تعویض می گردد .

• گنتری دستگاه گاما کمرا: گنتری همان تنه دستگاه گاما کمرا است که در بیشتر دستگاه های موجود در بازار تجهیزات پزشکی، بخش متحرک دستگاه را نیز تشکیل می دهد و محل قرار گیری دتکتور های دوربین کمرا است .
• دتکتور دستگاه گاما کمرا : دتکتور دستگاه گاما کمرا بر اساس تشخیص از روی نام آن در می یابیم که نقش آشکار سازی پرتو های خروجی از بدن بیمار را دارد که البته پرتو های دریافت شده را نیز آشکار می کند . دتکتور دستگاه گاما کمرا از مواردی چون کلیماتور، آشکار ساز یا کریستال، فوتومالتی پلایر تیوب یا PMT و مدارات الکتریکی تشکیل شده است. دتکتور دستگاه گاما کمرا حائز اهمیت ترین و قیمتی ترین بخش دستگاه می باشد. دتکتور پرتو های گاما ورودی به خود را جذب کرده و سپس آن را به سیگنال الکتریکی مرتبط با همان بخش هایی که جذب انجام می شود تولید می کند و این فعالیت را به کنسول دستگاه گاما کمرا می فرستد. تصاویر گرفته شده به وسیله رایانه تحلیل و منظم می شوند

مزایای اسکن گاما کمرا

• دوز تشعشع رادیواکتیو ها مانند دوزی می باشد که در سی تی اسکن و فلوروسکوپی وارد بدن می شود.
• این روش حدودا نیم قرن است مورد استفاده قرار می گیرد و می توان گفت اثرات دراز مدتی بر روی بدن ندارد.
• این روش به شما کمک می کند تا بتوانید اطلاعاتی درباره آسیب ها و بیماری های بافتی بدنتان بدست آورید.
• برای نشان دادن اختلال ها به کار می رود.
• می تواند به تکمیل تصویربرداری های دیگر کمک کند.

معایب اسکن گاما کمرا

• واکنش های آلرژیک در برخی از افراد ایجاد می کند که ممکن است خطرساز شود.
• بهتر است کم تر از این روش استفاده کنید و بیش تر از اشعه های یونیزاسیون استفاده کنید.
• بهتر است برای مادران باردار و شیرده مورد استفاده قرار نگیرد زیرا ممکن است مشکلات بیش تری برای جنین و نوزاد ایجاد کند و باعث بروز جهش در آن ها شود.

تفاوت گاما کمرا با اشعه ایکس و سی تی اسکن

یادتان باشد که این موارد تفاوت های بسیار اساسی با یک دیگر دارند ولی زمانی که جواب های تصویر برداری را در کنار هم قرار بدهیم می توانیم تشخیص دقیق تری برای بیماری بدهیم.

• اشعه ایکس و سی تی اسکن از بافت ها عبور می کند و سایه ای از آن ها تشکیل می دهد و تشخیص با آن ها دقیق نمی باشد اما گاما کمرا می تواند یک تصویر تمیز و واضح از بافت ها به شما بدهد.
• تصویر برداری با گاما کمرا از درون بدن ساطع می شود در حالی که تصویر برداری با اشعه ایکس و سی تی اسکن اشعه یونیزه ای را وارد بدن می کنند و از آن خارج می شود.
• پرتو گاما از دورن هسته ساطع می شود در حالی که اشعه ایکس ناشی از الکترون های اطراف اتم است.
• تصویر برداری با دو روش سی تی اسکن و پرتو ایکس بافت ظاهری را نشان می دهد در حالی که تصویر برداری هسته ای هر آنچه درون بدن باشد را به شما نشان می دهد.
• در تصویر برداری هسته ای رادیواکتیو ها بخ بخش های خاصی از بدن می رسند و از آن ها تصاویر دقیق می دهند در حالی که تصویر برداری های دیگر می تواند اطلاعاتی از تمامی بدن به شما بدهد.
• آزمایش هایی که نام برده شد معمولا مکمل هم اند و با ارائه تمامی اطلاعات شما را نسبت به وضعیت بیمار و وخامت بیماری او آگاه می کنند.