گنبد نمکی جاشک یا کوه نمک جاشک(گنبد نمکی جاشک) ناحیه وسیع و مرتفع شمالی کوه جاشک منتهی الیه جنوبی رشته کوه زاگرس، حدفاصل شهرستان دیر و دشتی در استان بوشهرکه هشتاد درصد آن در شهرستان دیر و بیست درصد آن در مرز شهرستان خورموج، یکی از بزرگ ترین و فعالترین و زیباترین گنبدهای نمکی ایران و خاورمیانه و از جاذبه های طبیعی استان بوشهر است که در بهمن سال ۱۳۸۶ به عنوان اثر طبیعی ملی فسیلی به عنوان یکی از مناطق چهارگانه تحت مدیریت سازمان حفاظت محیط زیست به ثبت رسید. مهم ترین خصوصیات بارز و متفاوت کوه نمکی جاشک به نوع نمکهای این کوه نمکی، گنبدها و غارهای منحصر به فرد، آبشارها، بلورها و … می توان اشاره داشت.
چرا گنبد نمکی جاشک؟
- این پدیده طبیعی، بزرگترین گنبد نمکی خاورمیانه است و یکی از میراث ارزشمند طبیعی ایران محسوب می شود.
- مناظری که در جای جای این منطقه وجود دارند به گونه ای هستند که شاید مانندشان را در هیچ جای دیگری نبینید.
- این گنبد نمکی یکی از فعال ترین و زیباترین گنبدهای نمکی ایران است.
- این اثر با قدمت 600 میلیون سال به عنوان یک سرمایه ملی اهمیت زیادی دارد.
- از مقاصد ژئوتوریسم در ایران به حساب می آید.
بد نیست بدانید در ایران ،گنبدهای نمکی در سطح وسیعی از ارتفاعات زاگرس و ایران مرکزی وجود دارند و نزدیک به ۱۱۴ گنبد نمکی در نواحی جنوب ایران و استان های هرمزگان و بوشهر شناسایی شده اند. پرونده ثبت گنبد نمکی جاشک به همراه دیگر گنبدهای نمکی در استان های فارس، هرمزگان، قم و زنجان به یونسکو فرستاده شده و در انتظار ثبت جهانی ست.
گنبد نمکی چیست؟
بد نیست پیش از ادامه مطلب، تعریفی کلی از گنبدهای نمکی داشته باشیم تا بدون هیچ علامت سوالی از مرور زیبایی های جاشک لذت ببرید.گنبدهای نمکی یکی از پدیده های زمین شناختی هستند، یک هسته مرکزی از نمک دارند و از لایه های بزرگ نمک زیرزمینی و به صورت گنبدی، شکل گرفته اند. لرزش های ناگهانی مانند زلزله و حرکات بالا و پایینی لایه های نمکی، باعث ایجاد برجستگی هایی در زمین می شود و گنبدهای نمکی با اشکال و ابعاد متفاوتی شکل می گیرند.
چرا آش طبیعت شور می شود؟
اول بگذارید این قضیه را روشن کنم که گنبد نمکی یک اتفاق طبیعی است. یعنی انسان اگر می خواست هم نمی توانست این فرایند را با همین جزئیات و توازن بسازد. گنبدهای نمکی، بلندی هایی هستند که مرکزشان از سنگ ساخته شده است. بعد لایه های نمکی و آهکی و شاید چیزهایی از جنس دیگر روی این هسته را می پوشاند.
وقتی زمین بلرزد (که در ایرانِ زلزله خیز چیز عجیبی نیست)، یا به هر دلیل دیگری لایه های نمک زمین جابه جا شوند، این پدیده شکل می گیرد. بلورهای نمکی و کانی های رنگارنگی که در گنبدهای نمکی می بینید، بعضا میلیون ها سال طول کشیده تا درست شوند.
چیزی که یک گنبد نمکی را محبوب می کند، فقط شوری بی اندازه اش نیست. گنبد نمکی از نظر علمی جذابیت ها و ریزه کاری های زیادی دارد. برای همین به جز مردم عادی، زمین شناس ها هم به گردش و کوهنوردی روی این گنبدها علاقه دارند. به عبارتی گنبدهای نمکی، جزو گردشگاه های ژئوتوریسم دنیا هستند.این گنبد نمک، دو اسم دیگر هم دارد. بین جاهای دیدنی بوشهر، این گنبد را به نام کوه نمک جاشک و گنبد نمکی دشتی هم می شناسند.
بد نیست کمی هم از قدوبالایش برایتان تعریف کنم. گنبد نمکی جاشک ۱۲کیلومتر طول و ۴.۵کیلومتر پهنا دارد. ارتفاع این قسمت جاشک، یکدست نیست. مثلا کوتاه ترین بخش گنبد ۷۰ متر و بلندترین آن کمتر از ۱۵۰۰ متر از سطح دریا ارتفاع گرفته است.
دلایل مختلفی وجود دارد که گردشگران، گنبد نمکی جاشک را برای تماشا انتخاب می کنند. مثلا این که فقط کوه نمک جاشک به عنوان اثر ملی طبیعی بوشهر ثبت شده است، یکی از علت های ارزشمندی گنبد نمکی جاشک به حساب می آید، یا این که این کوه یکی از آثار فسیلی ملی ایران است.
جاهای دیدنی گنبد نمکی جاشک
- سازه های رنگین نمکی : گنبد نمکی دشتی میزبان کانی ها و بلورهای زیبای فراوانی است که در پهنه گنبد گسترده اند. تنوع رنگ نمک های گنبد پدیده ای متحیر و شگفت انگیز است که کمتر جایی می توان مشابه آن را یافت. این رنگ های متنوع قرمز، قهوه ای، سفید، زرد، سیاه و نارنجی نقش مهمی در جذب گردشگران ایفا می کنند و بلورهای زیبای نمک و بسیاری کانی های غیر سیلیکاته نظیر پیریت و فلورین با تنوع رنگ و جلای فلزی و غیرفلزی برای هر بیننده ای جذاب هستند.
- یخچال های نمکی: یخچال های نمکی از جمله پدیده های زیبای گنبد نمکی دشتی به شمار می روند و در ناحیه شمال غربی گنبد به وضوح دیده می شوند. این یخچال ها که حاصل حرکت ثقلی توده های نمکی در جهت شیب زمین است، در حاشیه کناره گنبد تشکیل می شود و به دلیل مشابهت آن با یخچال های یخی به این نام شهرت یافته اند.
- آبشارهای نمکی: آبشارهای زیبای نمکی از دیگر ویژگی های گردشگری گنبد نمکی دشتی هستند که چهره ای بس زیبا و دلنشین را به آن بخشیده اند. این آبشارها در واقع مسیر طبیعی جریان آب گنبد هستند. در فصول کم آبی به واسطه تبخیر کامل آب، بلورهای زیبای نمکی ضخیمی در جهت جریان و به ویژه در مسیر آبشارها ایجاد می شوند و منظره تماشایی آبشار نمکی را ایجاد می کنند. این پدیده نادر در اواسط بهار تا تابستان و پاییز دیده می شود.
- دره گل کلم: دره گل کلم یکی از جالب ترین دیدنی های منطقه است. سراسر سطح دره را نمک هایی پوشانیده اند که به صورت گل کلم هستند. ابعاد این گل کلم های نمکی با یک دیگر متفاوت است و برخی از آن ها به صورت شکوفه هایی شکوفا به نظر می آیند.
- پلایا: پلایا از پدیده های زیبای فرسایش حاصل از گنبدهای نمکی است که در دشت های دامنه ای پایین دست گنبدها به دلیل شور بودن آب های فصلی حاصل از این گنبدها و سیلان آن روی دشت و تمرکز در نواحی خط القعر آبرفت ها به صورت پهنه های نمکی ایجاد می شود.
- دودکش های جن: دودکش های جن که با نام تخت دیو نیز شناخته می شوند، از زیباترین پدیده های فرسایشی گنبد جاشک هستند. این پدیده به دلیل اختلاف در میزان فرسایش پذیری سنگ ها، به صورت ستون هایی در میان نمک های گنبد ظاهر شده اند.
- غارهای نمکی: غارهای نمکی از دیگر جلوه های تماشایی گنبد نمکی دشتی هستند. این غارها که بر اثر انحلال رسوبات نمکی ایجاد می شوند، در جای جای گنبد قابل مشاهده هستند. در بخش های داخلی این غارها، بلورهای زیبای نمک به صورت استلاگمیت و استلاگتیت جلوه ای دیدنی به غارها بخشیده اند.
- چشمه های نمکی: این چشمه ها در واقع نبض حیات گنبد نمکی جاشک هستند. از دل چشمه ها آب شور از اعماق زمین به سطح آن راه می یابد. این چشمه ها را در جای جای محدوده می توان دید. بدون چشمه های نمکی، گنبد نمکی جاشک به پایان خود می رسد.
نکات بازدید از گنبد نمکی جاشک
- توصیه می کنیم برای بازدید از راهنما کمک بگیرید.
- همراه خود وسایل ضروری نظیر آب آشامیدنی، خوراکی های خشک، کفش مناسب، کلاه آفتابگیر، کمک های اولیه و... همراه داشته باشید.
- از کندن بلورهای نمکی و به یادگار بردن قطعه ای از این پدیده ارزشمند جدا خودداری کنید؛ چراکه با این کار حیات گنبد نمکی را به خطر می اندازید.
- از ریختن زباله بپرهیزید و با همراه داشتن پاکت، زباله ها را همراه خود از منطقه خارج کنید.
- در سفر به نواحی مختلف ایران، به باورها و فرهنگ بومی مردم منطقه احترام بگذارید.
- با خرید از محصولات محلی و اقامت در اقامتگاه های بوم گردی، در رونق اقتصادی منطقه موثر باشید.
مسیر رفتن به گنبد نمکی جاشک
برای اینکه منظره خیره کننده این پدیده طبیعی زیبا را تماشا کنید جاده دیر به خورموج را در پیش بگیرید. بعد از عبور از روستای جاشک، کم کم مناظر خاص و متفاوت منطقه با پوشش سفید و نمکی توجهتان را جلب می کند. این منطقه کوهستانی است و به خاطر شرایط جغرافیایی، چشمه آب شیرین و چاه ندارد، فقط در آن غارهای نمکی و چشمه های نمکی پیدا می شود.
به خاطر شوری آب و خاک در بیشتر مناطق آن پوشش گیاهی مقاوم به شوری دیده می شود و حتی بخش هایی از آن فاقد پوشش گیاهی است. در مجموع پوشش گیاهی این منطقه شامل گون، گیشدار و قیچ است. در فصل زمستان و بهار انواع گیاهان یک ساله در سطح زمین رشد می کند که باعث زیباترشدن مناظر می شود. علاوه بر این، در دره هایی که نمک زار ندارد، درختچه های کنار و اشک فراوان است.
گنبد نمکی جاشک یکی از جذاب ترین جاهای دیدنی بوشهر است. اگر به بوشهر سفر می کنید و به شگفتی های طبیعت علاقه دارید، حتماً برای دیدن این گنبد نمکی وقت بگذارید. البته فراموش نکنید که خاطرات سفر خود به بوشهر و بازدید از گنبد جاشک را با سایر مخاطبان ساعد نیوز در میان بگذارید.
آشنایی با پارک زیبای جنگلی سراوان
