زندگینامه میرزای شیرازی مرجع تقلید شیعه ایرانی

میرزای شیرازی، بیش از هر چیز با تحریم تنباکو بعد از اعطای امتیاز انحصاری توتون و تنباکو به کمپانی رژی شناخته می شود.

سید محمدحسن حسینی شیرازی (۴ اردیبهشت ۱۱۹۴ – ۱۵ بهمن ۱۲۷۳) مشهور به میرزای شیرازی و میرزای مجدد، مرجع تقلید شیعه ایرانی (مرجعیت عام شیعیان در سال ۱۲۴۳) و صاحب حکم تحریم تنباکو بود. پس از فوت مرتضی انصاری شوشتری در سال ۱۲۴۳، مرجعیت عامه شیعه به او منتقل شد و نزدیک به ۳۰ سال در این مقام به رفع مشکلات مردم و اداره حوزه های علمیه مشغول بود. سید محمدحسن حسینی شیرازی مرجع عام شیعه در سن ۸۲ سالگی در سامرا درگذشت. آرامگاه او در یکی از حجرات صحن حرم علی بن ابی طالب در شهر نجف قرار دارد.

میرزای شیرازی

تحصیلات اولیه میرزای شیرازی

میرزا حسن از سن چهار سالگی زیر نظر استادی که دایی اش میرزا سید حسین شیرازی، برای تعلیم او فراخوانده بود، مشغول یادگیری کتابت شد. بعد از یادگیری قرائت و کتابت فارسی، از تاریخ ۱۲۳۶ قمری به آموختن زبان عربی پرداخت و در سن هشت سالگی تحصیل مقدمات را به پایان رساند. از آنجا که میرزا سید حسین می خواست خواهرزاده اش در آینده به وعظ و خطابت بپردازد، او را به میرزا ابراهیم، نام آورترین خطیب شیراز سپرد. زیرنظر این استاد میرزا حسن مأمور تا روزی یک صفحه از ابواب الجنان قزوینی را از روی کتاب حفظ کند و فردا در مسجد وکیل برای مردم بخواند. او سپس به فراگرفتن فقه و اصول مشغول شد و در دوازده سالگی پای درس شیخ محمدتقی، بزرگترین مدرس شرح لمعه در شیراز نشست. وی تا ۱۸ سالگی در درس های شیخ محمدتقی شرکت می کرد، تا آنکه به توصیه استادش برای ادامه تحصیل به اصفهان رفت.

تحصیل میرزای شیرازی در اصفهان

سید محمدحسن حسینی شیرازی به نوشته خود در تاریخ ۱۷ صفر ۱۲۴۸ قمری (۱۲۰۵ خورشیدی) وارد اصفهان شد. سپس در مدرسه صدر بازار حجره ای گرفت و به حلقه درس محمدتقی رازی پیوست. اما در ابتدا به دلیل کثرت شاگردان، امکان صحبت با استاد و پرسیدن سوالات برای او فراهم نمی شد. به همین دلیل به همراه چندتن از طلاب علاقه مند از استاد خواهش کردند که وقت معینی برای پرسش سوالات در اختیار آنان گذاشته شود. شیخ رازی از این پیشنهاد استقبال کرد و به دنبال آن در کنار جلسه عمومی درس، چندین جلسه خصوصی با حضور میرزا حسن و دوستانش برگزار شد که تا زمان فوت شیخ ادامه داشت. او پس از درگذشت محمدتقی رازی، در درس میر سید حسن بیدآبادی، معروف به مدرس، حاضر شد و پیش از آغاز بیست سالگی از وی اجازه اجتهاد گرفت. او ده سال در اصفهان اقامت داشت و علاوه بر بیدآبادی از محضر محمدابراهیم کلباسی نیز استفاده کرد.

روش تدریس میرزای شیرازی

سید موسی شبیری زنجانی از مراجع تقلید می گوید: وقتی با شیخ مرتضی حائری که دارای فکر جوان بود و من اوائل بیع مکاسب را پیش ایشان خوانده ام مذاکره علمی می کردیم، مذاکره ما طول می کشید. ایشان می فرمود: برای تو درس میرزای شیرازی خوب است، چون بحث میرزا هفت ساعت طول می کشید! شنیدم وقتی میرزا درس می گفته ابتدا مطلبی طرح و سپس از یک یک شاگردان نظرخواهی می کرد و هر یک نظر خود را مطرح می کردند. گاهی به میرزا خُرده می گرفتند که فلانی از نظر علمی در مرتبه ای نیست که از او نظرخواهی می کنید. میرزا می گفت: گاهی در همین صحبت های علمی جرقّه هایی به ذهن اشخاص می زند، من از آن جرقّه ها استفاده می کنم. وقتی میرزا همة انظار شاگردان را می شنید، خودش داوری و محاکمه می کرد.

مرجعیت میرزای شیرازی

مقلدین شیخ انصاری پس از فوت او در سال ۱۲۸۱ قمری، به شاگردان متعددش رجوع می کردند. بدین دلیل شاگردان برجسته وی، من جمله میرزا حسن آشتیانی، حسن نجم آبادی و میرزا عبدالرحیم نهاوندی و میرزا حبیب الله رشتی برای معرفی یکی از شاگردان انصاری بعنوان مرجع تقلید، شورایی تشکیل دادند و به پیشنهاد میرزای آشتیانی همه بر صلاحیت میرزا محمدحسن شیرازی صحه نهادند.

اقدامات سیاسی و اجتماعی میرزای شیرازی

میرزای شیرازی، بیش از هر چیز با تحریم تنباکو بعد از اعطای امتیاز انحصاری توتون و تنباکو به کمپانی رژی شناخته می شود؛ ولی او همچنین اقدام تاریخی، دست به تحرکات سیاسی و اجتماعی فراوان دیگری هم زده است:

ارسال تلگراف به ملکه انگلستان برای جلوگیری از ادامه کشتار شیعیان افغانستان توسط عبدالرحمن محمدزایی در سال ۱۳۰۹ق
تلاش برای تحکیم همبستگی شیعه و سنی از روش تقویت حوزه علمیه تشیع در شهر سنی نشین سامرا، پرداخت مستمری و کمک های مادی به طلاب و علمای سنی، برخورد با اختلاف افکنان بین شیعه و سنی و...
تربیت و اعزام مبلغان ویژه برای منطقه های حساس و زیر سلطه مانند هند، کشمیر، افغانستان، قفقاز و عراق