به گزارش سایت خبری ساعد نیوز، سکه بهار آزادی یکی از مسکوکات طلای قانونی در جمهوری اسلامی ایران است، که جایگزین سکه های طلای پهلوی شده است. از سال ۱۳۵۸ تاکنون، به مناسبت و یادبود بهار پیروزی انقلاب اسلامی، انواع سکه های بهار آزادی در دو طرح متفاوت، و در قطع های مختلف ضرب شده اند. عیار طلای این سکه ها – اعم از طرح قدیم و جدید – ۹۰۰ در هزار است. معمولاً هر سال ضرابخانه بانک مرکزی ایران، سکه ها را ضرب کرده، و از طریق بانک های عامل یا صرافی های مجاز، به بازار عرضه می کند. این سکه ها به صورت خرد یا عمده، و به قیمت روز، خرید و فروش می شوند. سکه بهار آزادی، به عنوان هدیه، مهریه ازدواج، عیدی کارمندان دولت، و نیز برای سرمایه گذاری و پس انداز مورد استفاده قرار می گیرد.
انواع سکه بهار آزادی
• از نظر شکل – سکه ها در دو نوع «طرح قدیم» و «طرح جدید (امامی)» هستند.
• از نظر قطع – این سکه ها در انواع «ربع»، «نیم»، «یک» یا «تمام»، «دو و نیم»، و «پنچ» بهار آزادی موجود هستند.
تاریخچه سکه بهار آزادی
پس از انقلاب اسلامی ایران، به پیشنهاد وزارت امور اقتصادی و دارایی و با تأیید و دستور نخست وزیر دولت موقت، به مناسبت و یادبود نخستین بهار پیروزی انقلاب اسلامی، اجازه ضرب انواع مسکوک طلا بنام «بهار آزادی» صادر شد. از آن زمان تاکنون، سکه های بهار آزادی با دو طرح مختلف ضرب شده اند
از سال ۱۳۵۸ تا ۱۳۷۰ (طرح قدیم)
یک روی این سکه مزین بنام علی بن ابیطالب بود (به سه بار تکرار «علی» به خط معقلی تزیینی در داخل یک شش ضلعی، و قید عبارت «بانک ملی ایران» در زیر آن) و بر روی دیگر آن تصویر بارگاه امام رضا به همراه عبارت «نخستین بهار آزادی» و تاریخ ۱۳۵۸ منقوش بود. از آن پس تا سال ۱۳۷۰، انواع سکه های بهار آزادی با همین طرح تولید می شد.
از سال ۱۳۷۰ تاکنون (طرح جدید)
با توجه به ماده ۵ قانون نحوه حفظ آثار و یاد سید روح الله خمینی[ بانک مرکزی ایران موظف شد که تصویر بنیان گذار نظام جمهوری اسلامی ایران را بر یک طرف سکه های بهار آزادی به گونه ای مناسب نقش کند. از اینرو، بنابر پیشنهاد بانک مرکزی و موافقت وزارت اموراقتصادی و دارایی و به استناد بند ۲ قانون اصلاح قانون ضرب مسکوک طلا، هیئت وزیران در جلسه مورخ ۱۳۷۰/۳/۱۹ (راجع به تغییر طرح سکه یک بهار آزادی) چنین تصویب کرد:
بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران مجاز است به مناسبت دومین سالگرد ارتحال حضرت امام خمینی (قدس سره) سکه یادبود یک بهار آزادی را با مشخصات ذیل و طبق نمونه ای که در نهاد ریاست جمهوری نگهداری می شود ضرب نماید:
۱٫ عیار طلا: ۹۰۰ در هزار؛
۲٫ وزن سکه: ۸/۱۳۵۹۸ گرم؛
۳٫ قطر سکه: ۲۲ میلیمتر؛
۴٫ یک روی سکه مزین به تصویر حضرت امام (قدس سره) و قید سال ضرب (۱۳۷۰) در ذیل تصویر؛
۵٫ یک روی سکه تصویر بارگاه حضرت امام رضا علیه السلام و قید عبارت «بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران» در بالای تصویر و عبارت «بهار آزادی».
مصوبه مذکور جهت اجرا به بانک مرکزی جمهوری اسلام ایران ابلاغ شد. بدین ترتیب، در دومین سال فوت رهبر جمهوری اسلامی ایران، طرح سکه تمام بهار آزادی تغییر کرد و از آن پس (سال ۱۳۷۰ به بعد) سکه ها بر اساس آن مصوبه ضرب می شوند. گفتنی است طرح سکه های با قطع های ربع و نیم، همانند سابق است.
در میزان عیار طلای سکه های طرح قدیم و طرح جدید، هیچ تفاوتی نیست و تنها اختلاف این دو در زمان ضربشان است، چون دیگر بانک مرکزی اقدام به ضرب سکه طرح قدیم نمی کند؛ این مسأله موجب ویژگی خاص این سکه و افزایش قیمت آن شده و گرنه در میزان طلای به کار رفته کوچکترین تفاوتی وجود ندارد.
معمولاً در هر سال، انواع مسکوک بهار آزادی بر اساس مجوزی که بانک مرکزی دارد، در ضرابخانه این بانک تولید می شود. طبق آمار اعلام شده در سال ۱۳۸۶، تاکنون ۴۰ میلیون قطعه سکه بهار آزادی در طول دهه های اخیر در کشور ضرب شده است.
صدور مسکوک طلا از کشور به هر نحوی ممنوع است، مگر توسط بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران.
مشخصات سکه بهار آزادی
مسکوک طلای بهار آزادی از لحاظ مشخصات، منطبق است بر قانون مسکوک طلا و نیز قانون اصلاح قانون ضرب مسکوک طلا. شکل این مسکوک بر اساس ماده دوم قانون ۱۳۳۷، مدور است، و میزان عیار آن بر طبق ماده چهارم همان قانون عبارت است از ۹۰۰ در هزار طلای خالص، و ۱۰۰ در هزار مس، یا آلیاژی از نقره و مس.
قطع وزن کل (گرم) وزن طلای خالص (گرم) حد ترخّص وزن در هزار قطر دایره (میلیمتر) عیار در ۱۰۰۰ عیار در ۲۴
ربع ۲/۰۳۲۲۵ ۱/۸۳۰۵۹۵۵ ۱۰ ۱۶ ۹۰۰ ۲۱/۶
نیم ۴/۰۶۶۵ ۳/۶۶۱۱۹۱ ۵ ۱۹ ۹۰۰ ۲۱/۶
یک ۸/۱۳۳ ۷/۳۲۲۳۸۲ ۲/۵ ۲۲ ۹۰۰ ۲۱/۶
دو و نیم ۲۰/۳۳۲۵ ۱۸/۳۰۵۹۵۵ ۲/۵ ۳۰ ۹۰۰ ۲۱/۶
پنج ۴۰/۶۶۵ ۳۶/۶۱۱۹۱۰ ۲ ۴۰ ۹۰۰ ۲۱/۶
خرید و فروش سکه بهار آزادی
خرید و فروش سکه به صورت عمده و خرد، در بازار طلای ایران انجام می شود. عواملی که بر قیمت روزانه سکه طلا در ایران تأثیرگذار هستند، عبارتند از:
• قیمت جهانی طلا (بر حسب ریال)؛
• هزینه ضرب سکه توسط بانک مرکزی (تقریباً معادل هفت هزار تومان، طبق برآورد سال ۱۳۸۶)؛
• هزینه چهار درصدی گمرک؛
• کارمزد عرضه سکه در بانک (تقریباً معادل پانصد تومان، طبق برآورد سال ۱۳۸۷)؛
• سال ضرب سکه (صرفاً از نظر روانی بر روی قیمت سکه اثرگذار است)؛
معمولاً نرخ دلار آمریکا در قیمت اونس جهانی طلا ضرب و قیمت سکه به دست می آید، بنابراین زمانی که قیمت اونس جهانی طلا، و یا نرخ دلار افزایش می یابد، قیمت سکه بهار آزادی نیز متأثر از این دو عامل بالا می رود. بجز این، افزایش تقاضا برای سکه در برخی از ایام سال نیز سبب افزایش بهای سکه بهار آزادی می شود. برای مثال در روزهای پایانی سال، تقاضا برای سکه افزایش می یابد. در این ایام، بیشترین تقاضا برای ربع سکه و در مرحله بعد برای نیم سکه است، و سکه تمام بهار آزادی (طرح جدید) کمتر مورد تقاضا قرار می گیرد.
مسئله سال ضرب سکه
از آنجا که متقاضیان سکه های جدیدالضرب بیشتر هستند، این افزایش تقاضا، قیمت سکه های جدید را افزایش می دهد. به همین دلیل، فروشندگان سکه تفاوتی برای قیمت سکه های جدید و قدیم قائل شده، و سکه های با تاریخ ضرب قدیمی تر ارزان تر از سکه های جدید معامله می شوند.
البته برخی فروشندگان سکه در زمان فروش، توجهی به سال ضرب سکه ندارند، و تمام سکه ها را به قیمت یکسان به فروش می رسانند، اما در زمان خرید، سال ضرب را بهانه ای برای کاهش بهای خرید سکه قرار می دهند. برای مثال، هنگامی که فردی برای فروش سکه خود به مغازه مراجعه می کند، اگر قیمت روزانه سکه ۱۹۰ هزار تومان باشد، اما تاریخ ضرب آن پنج سال پایین تر باشد، آن سکه ۱۰ هزار تومان ارزانتر از او خریداری می شود.
این در حالی است که میزان طلای به کار رفته در این سکه ها، هیچ تفاوتی با هم ندارند. از نظر بانک مرکزی، اختلاف قیمت میان سکه ها به علت تفاوت در سال ضرب آنها، موجه نیست و تنها عاملی که می تواند در نوسان قیمت سکه مؤثر باشد، نوسانات بهای طلا در بازارهای جهانی است. قرار است برای حل این مشکل، بانک مرکزی تاریخ ضرب سکه را از روی آن حذف کند.
مسئله سکه های تقلبی
وظیفه ضرب مسکوک طلا بنا بر تصویب شورای پول و اعتبار منحصراً بر عهده بانک مرکزی ایران است. با این حال عده ای به عرضه سکه های تقلبی یا در اصطلاح «غیر بانکی» اقدام کرده اند. به عنوان نمونه، برخی در این بازار اعلام می کنند که سکه ربع بهار آزادی، بانکی ۳۶ هزار تومان، و غیربانکی ۱۲ هزار تومان، موجود است، که طلای سکه ۱۲ هزار تومانی یا بسیار پایین بوده و یا عیار آن دچار اشکال است. حتی اگر شخصی سکه را با مشخصات اصلی آن ضرب کند، مرتکب خلاف شده و از نظر اداره حقوقی بانک مرکزی قابل پیگیری است.
مسئله ضرب و توزیع سکه های تقلبی، مسئله جدیدی نبوده و سالهاست که سودجویان در این زمینه فعال بوده و از این راه سودهای کلان نیز به دست آورده اند. ضرب سکه های طلای تقلبی کار چندان سختی نیست. چرا که هر کس با اندک تخصص و شناختی از بازار طلا و آلیاژ فلزات مختلف، با سفارش ساخت دستگاهی برای قالب گیری انواع سکه می تواند هرگونه فلزی را در ابعاد و اندازه سکه های طلای مرسوم در بازار، ضرب کرده و با آبکاری و روکش طلا روانه بازار کند. پلمب و وکیوم این سکه ها با مشخصات طلا فروشی های معتبر و صاحب نام، تقلب دیگری است که فروش سکه های تقلبی را برای این افراد ساده تر می کند.
مهمترین مراکز عرضه سکه در ایران
• بانک کارگشایی — بانک کارگشایی در طول هفته، برای تنظیم و کنترل قیمت سکه طلا در بازار، اقدام به حراج سکه می کند. بانک کارگشایی، سکه ها را مستقیماً از خزانه بانک مرکزی دریافت می کند. این سکه ها در حضور نمایندگان بانک مرکزی، به بسته های ۱۰۰، ۲۰۰، و ۵۰۰ تایی تبدیل شده و به فروش می رسند. جلسات حراج به این صورت است که حراج کننده با اعلام نرخ پایه بانک مرکزی، مردم را برای خرید یکصد سکه تمام بهار آزادی، به رقابت تشویق می کند؛ در نهایت کسی برنده این مزایده است که بیشترین مبلغ را پیشنهاد دهد. در ادامه، این مزایده به ترتیب برای سکه های «نیم»، «ربع»، و «دو و نیم» بهار آزادی اجرا شده، و به طور متناوب تا پایان حراج ادامه می یابد. افزایش تعداد روزهای حراج برای عرضه سکه، و یا حذف حق الضرب سکه (تقربیاً هفت هزار تومان در سال ۱۳۸۶)، مهمترین ابزارهای کنترلی این بانک برای تعدیل قیمت سکه هستند. جلسات حراج، در وضعیت عادی در روزهای شنبه، دوشنبه، و چهارشنبه هر هفته برگزار می شوند، اما در هنگام افزایش تقاضا (مثل روزهایی پایانی سال، و فرارسیدن عید نوروز)، به صورت هر روزه هستند. شرکت در جلسات حراج، و خرید سکه برای عموم آزاد است.
• شعب منتخب بانک های سپه و تجارت در تهران — که جزو بانک های عامل برای عرضه خرد سکه با قیمت مصوب بانک مرکزی هستند. البته قیمت فروش سکه در بانک های عامل لزوماً با نرخ بازار آزاد یکسان نبوده، و حتی ممکن است اختلاف قابل توجهی هم بین آنها وجود داشته باشد. برای مثال، کاهش شدید نقدینگی و رکود در بازار سکه در اواخر سال ۱۳۸۷، سبب شد که قیمت فروش سکه در بازار آزاد تقریباً به ۶/۸ درصد کمتر از قیمت مصوب بانک مرکزی برسد.
• چهارراه استانبول و سبزه میدان — این دو از مراکز عرضه خرد سکه در تهران به شمار می روند. برای کسب اطمینان از اعتبار و اصالت سکه، باید آنرا از صرافی ها یا واحدهایی خریداری کرد که دارای مجوز اتحادیه طلا و جواهر یا مجوز بانک مرکزی باشند. به علاوه، سکه ها حتماً باید به صورت پلمپ شده (پرس شده در کارت، به صورت وکیوم) خریداری شوند، و روی پلمپ، علاوه بر نام و نشانی فروشنده، باید عباراتی همچون «تضمین بانکی» یا «مجوز اتحادیه» و امثالهم وجود داشته باشد. شایان ذکر است که سکه های تقلبی طلا که بانک مرکزی آنها را ضرب نکرده است، از روی ناهمواری های پشت و روی سکه، و عیار کم طلای آن، قابل تشخیص هستند.
