حدیث قرب نوافل
در این حدیث توهین به ولی خدا به منزله جنگ با خدا دانسته شده و خداوند از شتاب برای یاری ولی خود بیش از هر چیزی سخن به میان آورده است.
طبق بند دیگری از این حدیث بندهٔ مؤمن به وسیله انجام نوافل به خدا تقرب پیدا می کند و خدا گوش و چشم او می شود.
عارفان مسلمان این تعبیر را حقیقی و آن را شاهدی بر نظریه وحدت وجود و بیانگر مقام فنای در صفات خدا یا فنای فی الله دانسته اند؛
اما به باور محدثان و فقیهان تعبیر مذکور، مجازی است و به امداد الهی به مؤمن یا به نزدیکی خدا به فرد مؤمن و یا معانی دیگری اشاره دارد.
حدیث قرب نوافل با اندکی تفاوت در منابع شیعه و سنی از پیامبر(ص) نقل شده است.
کلمه نافله از ماده نفل و در لغت به معنای زیاده و اضافه است .
اما در اصطلاح نافله به نمازهای مستحبی روزو شب گفته می شود .
پس در اصطلاح نه تنها نافله به خصوص نماز گفته می شود نه هر عمل مستحبی بلکه به هر نماز مستحبی نیز نافله گفته نمی شود.
بلکه تنها به نمازهای مستحبی شبانه روزی که از جمله آنها نماز شب است گفته می شود .
کلمه نافله در دو آیه از قرآن آمده که این آیات با توضیحی در باره آنها عبارتند از :
الف- وَ مِنَ اللَّیْلِ فَتَهَجَّدْ بِهِ نافِلَةً لَکَ عَسى أَنْ یَبْعَثَکَ رَبُّکَ مَقاماً مَحْمُوداً (اسراء- ۷۹)
پاسى از شب را از خواب برخیز و قرآن (و نماز) بخوان، این یک وظیفه اضافى براى تو است، تا پروردگارت تو را به مقامى درخور ستایش برانگیزد!.
خداوند پس از ذکر نمازهاى فریضه پنجگانه این چنین اضافه مى کند پاسى از شب را از خواب برخیز و قرآن بخوان (وَ مِنَ اللَّیْلِ فَتَهَجَّدْ بِهِ) .
مفسران معروف اسلامى این تعبیر را اشاره به نافله شب که در فضیلت آن روایات بى شمارى وارد شده است دانسته اند، هر چند آیه صراحت در این مساله ندارد ولى با قرائن مختلفى که در
دست است این تفسیر روشن به نظر مى رسد.
سپس مى گوید: این یک برنامه اضافى است، علاوه بر نمازهاى فریضه براى تو (نافلة لک) بسیارى این جمله را دلیل بر آن دانسته اند که نماز شب بر پیامبر ص واجب بوده است، زیرا نافله به
معنى زیاده است، اشاره به اینکه این فریضه اضافى مربوط به تو است.
بعضى دیگر معتقدند که نماز شب بر پیامبر ص قبلا واجب بوده است بقرینه آیات سوره مزمل، سپس آیه فوق، آن را نسخ کرده و مستحبّ بودن آن را اعلام کرده است.
محتوای حدیث
در حدیث قرب نوافل، توهین به ولیّ خدا به منزله جنگ با خدا دانسته شده است. خدا از شتاب برای یاری ولیّ خود بیش از هر چیز سخن به میان آورده و گفته است که من در هیچ کاری
بیش از وفات مؤمن تردید ندارم؛ زیرا او از مرگ بدش می آید و من از ناراحتی او بدم می آید. همچنین در این حدیث آمده است که برخی از بندگان مؤمن فقط با فقر و نداری و برخی دیگر
فقط با توانگری اصلاح می شوند و اگر به حالت دیگری وارد شوند، نابود می گردند.
در حدیث قرب نوافل، انجام واجبات محبوب ترین عمل نزد خدا و وسیله تقرب بنده به او معرفی شده است. نوافل (مستحبات) نیز وسیله ای برای تقرب به او عنوان شده اند. همچنین آمده
است که اگر کسی به وسیله نافله ای (مستحبی) به من، یعنی خدا تقرب جوید، او را دوست دارم و گوش، چشم، زبان و دست او می شوم که به وسیله آنها بشنود و ببیند و اگر مرا بخواند، او را
اجابت می کنم و خواسته هایش را برآورده می سازم.
سند حدیث
حدیث قرب نوافل با اندکی تفاوت در منابع شیعه و سنی از پیامبر(ص) نقل شده است.
حدیث را اَبان بن تَغلِب از امام باقر(ع) و حماد بن بشیر از امام صادق(ع) و آن دو از پیامبر(ص) نقل کرده اند.
حدیث مذکور در منابع اهل سنت از طریق راویانی همچون عایشه، میمونه و ابوهریره از پیامبر(ص) نقل شده است.
این روایت با سندهای مختلفی نقل شده که برخی از اسناد آن را صحیح و برخی آن را ضعیف دانسته اند.
