همه چیز درباره دادپزشک

پیش از آغاز اجرای طرح دادپزشک در کشور ما، صدور جواز دفن، با مشکلات متعددی همراه بود. از جمله اینکه در موارد فوت در منزل، جواز دفن لزوما باید توسط پزشکی قانونی، صادر می گشت که روندی طولانی داشت. همچنین، مراکز درمانی، در بسیاری از موارد، به دلیل عدم اطمینان از علت مرگ، از صدور جواز دفت، خودداری می کردند و مورد را به پزشکی قانونی، ارجاع می دادند که هر دو این عوامل، افزایش حجم کار مراکز پزشکی قانونی را موجب می شد. سرانجام، به منظور حل این مشکلات و کاهش حجم کار مراکز پزشکی قانونی، طرحی، تحت عنوان طرح دادپزشک، ارائه و اجرا گردید که با اجرای آن، بسیاری از موارد معاینه جسد، توسط دادپزشکان، انجام گردیده و از ارجاع درخواست، به پزشکی قانونی، جلوگیری می شود. البته، صدور جواز دفن، توسط این گروه از پزشکان متخصص، صرفا در موارد خاصی، امکان پذیر بوده و نحوه درخواست معاینه جسد از آنها نیز تابع ترتیب مقرر می باشد.

طرح دادپزشک چیست؟

یکی از طرح های کاربردی که در سال های اخیر، در رابطه با صدور جواز دفن و تدفین اجساد، طراحی و راه اندازی گردیده، طرح دادپزشک و راه اندازی مراکز ساماندهی صدور جواز دفن گروه پزشکان معتمد بوده که از زمان اجرا، تاثیر قابل توجهی بر تهسیل و تسریع روند صدور مجوز دفن افراد فوت شده و کاهش حجم کار پزشکی قانونی داشته است. از آنجا که این طرح و موارد صلاحیت و وظایف دادپزشکان، همچنان برای بسیاری از افراد، یک موضوع ناشناخته محسوب می گردد، در این بخش قصد داریم تا به بررسی آن پرداخته و به این سوال پاسخ دهیم که طرح دادپزشک چیست. تا پیش از راه اندازی طرح دادپزشک و تاسیس مرکز ساماندهی صدور جواز دفن گروه پزشکان معتمد، چند مشکل اساسی، در رابطه با مساله صدور جواز دفن وجود داشت. از جمله اینکه در صورت فوت فرد در منزل، مراکز درمانی، از صدور جواز خودداری می کردند و این امر، موجب سردرگمی بازماندگان متوفی درباره روند دریافت مجوز دفن می گشت که در نهایت، موضوع برای بررسی، باید به پزشکی قانون، ارجاع می شد. از سوی دیگر، در بسیاری از موارد فوت های صورت گرفته در مراکز درمانی، این مراکز به دلیل عدم اطمینان از علت واقعی مرگ و عدم مجوز برای تشریح جسد، مورد را به پزشکی قانونی ارجاع می دادند تا از ضمانت اجراهای مقرر در قانون، در امان بمانند. مجموع این مشکلات، خود، مشکل دیگری را ایجاد می کرد و آن، افزایش حجم کار مراکز پزشکی قانونی و همچنین، طولانی شدن روند دریافت جواز دفن و افزایش هزینه های خانواده های افراد فوت شده بود که هم نارضایتی این خانواده ها و هم نارضایتی کادر پزشکی مراکز پزشکی قانونی را موجب می شد. به منظور حل این مشکلات، در قانون برنامه پنج ساله ششم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران و در بند (ج) ماده 113 این قانون، چنین مقرر گردید که « سازمان پزشکی قانونی کشور، مجاز است، خدمات پزشکی قانونی مورد نیاز ... مراکز تشخیصی و درمانی، بیمه ها، مردم و بخشی از وظایف مذکور در ماده (1) قانون تشکیل سازمان پزشکی قانونی کشور ... را با اعمال نظارت کامل به گروه پزشکی معتمد که به این منظور تعیین خواهند شد، واگذار نماید. » بنابراین، در راستای اجرای این ماده قانونی، سازمان پزشکی قانونی کشور با همکاری وزارت بهداشت و سازمان نظام پزشکی، طرحی را آغاز نمود که با عنوان طرح دادپزشک، شناخته شده و به موجب آن، با تعیین موارد صلاحیت و حدود وظایف، این اجازه برای گروهی از پزشکان متخصص در مرکز ساماندهی صدور جواز دفن گروه پزشکان معتمد، صادر شده تا در موارد خاصی، اقدام به صدور جواز دفن کرده و از ارجاع مورد به پزشکی قانونی، جلوگیری نمایند. به این ترتیب، با اجرای طرح دادپزشک و مشخص شدن موارد صلاحیت و حدود وظایف این گروه از پزشکان، در مواردی که فوت در منزل اتفاق افتاده، خانواده متوفی، به جای مراجعه به پزشکی قانونی، می توانند، با تماس با مرکز ساماندهی صدور جواز دفن گروه پزشکان معتمد، صدور جواز دفن را از دادپزشک تقاضا کرده و از طی کردن روند طولانی معاینه جسد در پزشکی قانونی، اجتناب نمایند. به علاوه، در موارد خودداری مراکز درمانی از صدور جواز دفن، مراکز مزبور، این امکان را داشته تا با تماس با دادپزشک دارای صلاحیت، به جای ارجاع امر به پزشکی قانونی، بررسی و صدور جواز دفن را به دادپزشک، ارجاع دهند. در نهایت، اجرای این طرح، به کاهش تعداد ارجاعات معاینه جسد به مراکز پزشکی قانونی، ختم گردیده که ضمن کاهش حجم کار این مراکز و افزایش سرعت صدور جواز دفن، موجب صرفه جویی در وقت افراد و افزایش رضایت مندی مراجعین شده است.

دادپزشک کیست؟

همانطور که گفته شد، اجرای طرح دادپزشک، با ارجاع موارد فوتی در منزل یا موارد فوتی مشکوک در مراکز درمانی، به دادپزشکان و جلوگیری از ارجاع این موارد به پزشکی قانونی، از یک طرف موجب کاهش حجم کار مراکز پزشکی قانونی گردیده و از طرف دیگر، با تسریع و تسهیل روند صدور جواز دفن، رضایت مندی بیشتر بازماندگان را به همراه داشته است. اما، از آنجا که رکن اصلی این طرح، دادپزشکان هستند که دارای موارد صلاحیت و حدود وظایف مشخص بوده، لازم است به این پرسش نیز جواب دهیم که دادپزشک کیست؟ در پاسخ به سوال فوق، باید گفت، دادپزشک، پزشکی است که با دریافت مجوز از سازمان پزشکی قانونی کشور و با همکاری با مرکز ساماندهی صدور جواز دفن گروه پزشکان معتمد، حق معاینه جسد در موارد ارجاعی و صدور جواز دفن، در موارد صلاحیت خود را داشته و وظایف وی از سوی سازمان پزشکی قانونی، تعریف شده است. به منظور دریافت مجوز، پزشکان متقاضی باید ابتدا، دوره آموزشی لازم را در یکی از مراکز پزشکی قانونی، طی کرده و پس از پایان دوره آموزشی، در آزمون سازمان شرکت نموده و حد نمره لازم را کسب کنند. در مرحله بعد، لازم است تا صلاحیت متقاضی، توسط کمیته ای که به منظور بررسی این امر، در پزشکی قانونی هر استان تشکیل می گردد، بررسی گردیده و پس از تایید کمیسیون مربوطه، مجوز دادپزشک، برای متقاضی، صادر می گردد. البته، در حال حاضر، برخی از پزشکان، برای دریافت مجوز دادپزشک، در اولویت می باشند که عبارتند از: پزشکانی که دارای سابقه کار در سالن های تشریح جسد در پزشکی قانونی باشند؛ پزشکان رسمی و پیمانی و به طور کلی، متخصصان سازمان پزشکی قانونی کشور. لازم به ذکر است که با توجه به این نکته که موارد صلاحیت و حدود وظایف دادپزشک، توسط سازمان پزشکی قانونی کشور، تعیین گردیده و این گروه از پزشکان، تحت نظارت مستقیم سازمان مذکور، فعالیت می کنند، در صورت تخلف، بسته به مورد، برخورد لازم از سوی سازمان پزشکی قانونی، با دادپزشک متخلف، انجام گرفته و حتی، در مواردی، مجوز دادپزشک، ابطال می گردد.

موارد صلاحیت دادپزشک

نکته مهمی که در رابطه با نحوه کار دادپزشکان، باید مورد توجه قرار گیرد، این مساله بوده که این گروه از پزشکان، دارای صلاحیت نامحدود نیستند و موارد صلاحیت آنها از سوی پزشکی قانونی، مشخص گردیده است. به همین دلیل، در ادامه، به بررسی موارد صلاحیت دادپزشک می پردازیم. به طور کلی، در حال حاضر، تنها مورد داخل در صلاحیت دادپزشکان که از سوی سازمان پزشکی قانونی، به آنها واگذار گردیده و برای انجام آن، مجوز دریافت می کنند، صدور جواز دفن است و بنابراین، دادپزشکان، در رابطه با سایر وظایف پزشکی قانونی، مانند تعیین موارد آسیب های بدنی و میزان ارش و یا صدور گواهی بکارت، فاقد صلاحیت می باشند. اما، در اتباط با صدور جواز دفن نیز موارد صلاحیت دادپزشکان، محدود بوده و آنها در تمام کیس های ارجاعی، مجاز به صدور مجوز دفن نمی باشند. توضیح آنکه در موارد 19 گانه مرگ های مشکوک، که علت مرگ، طبیعی نبوده، جسد متوفی، باید به پزشکی قانونی فرستاده شده تا در آنجا، تشریح شده و علت فوت، تعیین گردد. موارد مشکوک فوت، که در آن ها، دادپزشک، حق صدور جواز دفن نداشته، عبارتند از: قتل، خودکشی و هر مرگی که احتمال جنایت در آن، وجود داشته باشد؛ فوت در زندان و در مکان های عمومی؛ مرگ های ناگهانی، غیرمنتظره و مشکوک؛ مرگ افراد مجهول الهویه و اتباع خارجه؛ فوت ناشی از دعوا و منازعه، اقدامات درمانی و زایمان، حوادث ورزشی، صدمات ناشی از سلاح، حوادث رانندگی، مسمویت، سوء مصرف مواد، حوادث غیر مترقبه مانند زلزله و حوادث کار و به طور کلی، مواردی که احتمال شکایت شخصی وجود دارد. در غیر از موارد فوق، معاینه جسد و صدور جواز دفن، در صلاحیت دادپزشک می باشد که ارجاع این درخواست، می تواند مستقیما، از سوی افراد خانواده متوفی و یا از سوی مرکز درمانی انجام گیرد که به دلیل اجتناب از مسئولیت های قانونی، تمایلی به صدور جواز دفن متوفی ندارند.

وظایف دادپزشک

علاوه بر موارد صلاحیت، وظایف دادپزشک نیز از سوی سازمان پزشکی قانونی، تعیین گردیده و پزشکانی که مجوز دادپزشکی را دریافت می کنند، مکلف به انجام این وظایف می باشند؛ چرا که در غیر این صورت، ممکن است با ضمانت اجراهای تعیین شده از سوی پزشکی قانونی، من جمله ابطال مجوز، مواجه گردند. وظایف دادپزشک، شامل موارد زیر می باشد: در صورتی که بازماندگان متوفی، به دلیل فوت فرد در منزل، با دادپزشک در یکی از مراکز ساماندهی صدور جواز دفن گروه پزشکان معتمد، تماس گرفته و درخواست معاینه و صدور جواز دفن را داشته باشند، دادپزشک، موظف است تا جسد را معاینه کرده و در صورتی که علت مرگ، از موارد 19 گانه داخل در صلاحیت پزشکی قانونی نباشد، جواز دفن متوفی را صادر نماید که مراحل صدور آن، کاملا متفاوت از مراحل صدور گواهی فوت می باشد. چنانچه، کادر درمانی در مراکز مربوطه، امکان تصمیم گیری در مورد صدور جواز دفن را نداشته، می توانند با دادپزشک، تماس بگیرند. در این صورت، ارائه مشاوره با مراکز درمانی، از وظایف دادپزشک بوده و در صورتی که با مشاوره، مشکل مراکز درمانی حل گردد، مرکز مربوطه، اقدام به صدور جواز دفن خواهد کرد. در حالتی که که با مشاوره با دادپزشک، باز هم مراکز درمان، از صدور جواز دفن، خودداری نمایند، جسد، توسط شخص دادپزشک، معاینه شده و چنانچه، به تشخیص دادپزشک، مورد از موارد 19 گانه نباشد، خود دادپزشک، برای صدور جواز دفن اقدام می نماید. اگر پس از معاینه جسد توسط دادپزشک، وی تشخیص دهد که مورد از موارد 19 گانه داخل در صلاحیت پزشکی قانونی می باشد، موظف است تا از صدور جواز دفن، خودداری کرده و مورد را جهت تشریح در مراکز پزشکی قانونی، به یکی از این مراکز، ارجاع دهد.

نحوه درخواست معاینه جسد از دادپزشک

افراد و مراکز درمانی که متقاضی استفاده از خدمات دادپزشک در رابطه با معاینه جسد و صدور جواز دفن بوده، می توانند با ثبت درخواست خود، در کمترین زمان ممکن، از خدمات این گروه از پزشکان، بهره مند شوند. به همین دلیل، قصد داریم تا در این بخش، به این سوال پاسخ دهیم که نحوه درخواست معاینه جسد از دادپزشک، به چه صورت می باشد؟ در پاسخ به این سوال که نحوه درخواست معاینه جسد از دادپزشک، به چه صورت می باشد، باید گفت، در حال حاضر، نحوه انجام این درخواست، به طور کلی، بدین صورت بوده که ثبت درخواست، صرفا با تماس تلفنی با دادپزشک، برای متقاضی، امکان پذیر می باشد. با این توضیح که: در شهرستان هایی که شماره تلفن اختصاصی، برای تماس با مراکز ساماندهی صدور جواز دفن گروه پزشکان معتمد و دادپزشکان این مراکز، اختصاص داده شده، متقاضی می تواند با شماره تعیین گردیده، تماس گرفته و درخواست صدور جواز دفن و یا ارائه مشاوره در این زمینه را ارائه دهد. به عنوان مثال، شهروندان و مراکز درمانی در تهران، می توانند از طریق تماس با شماره 1530 ( بهشت زهرا ) یا شماره 77537530 درخواست خود را ثبت کنند. در شهرستان هایی که تا کنون، شماره تلفن اختصاصی، برای تماس با مراکز ساماندهی صدور جواز دفن گروه پزشکان معتمد و دادپزشکان این مراکز، در نظر گرفته نشده است، شهروندان و مراکز درمانی، می توانند از طریق تماس با مرکز پزشکی قانونی استان و یا آرامستان شهر محل سکونت خود، درخواست خود را برای صدور جواز دفن توسط دادپزشک یا ارئه مشاوره توسط وی، ثبت نمایند.

اقدامات قانونی بعد از فوت پدر