تولد فرزند، یکی از اتفاقات خوشایند زندگی بوده که تا سال ها، زندگی مشترک و رابطه زوجین را تحت تاثیر خود قرار می دهد. اما، با وجود زیبا بودن این اتفاق، گاهی، به دلیل مشکلاتی در جنین یا در خود مادر، تولد جنین، به صلاح وی یا مادر او نبوده و لازم است تا جنین، سقط گردد. البته، در تمامی این شرایط، سقط جنین، دارای مجوز قانونی نبوده و در برخی از موارد، انجام آن، جرم می باشد. لذا، مادرانی که با این مشکل، مواجه هستند، لازم است تا به منظور اجتناب از ضمانت اجراهای تعیین شده در قوانین کیفری، با شرایط و مراحل صدور مجوز سقط درمانی، آشنا شوند.
سقط جنین چیست؟
سقط جنین به از دست دادن خودبخودی بارداری قبل از هفته 20 بارداری گفته می شود که البته در بعضی از مواقع، به دلایلی مثل وجود یک ناهنجاری و بیماری در جنین، وجود خطر برای سلامت مادر و یا تصمیم والدین، سقط از روی آگاهی انجام می شود. سقط قانونی جنین و یا سقط درمانی به سقط هایی گفته می شود که با دستور پزشکان متخصص و بر اساس دلایل پزشکی مرتبط با مادر و یا جنین انجام می شود. با توجه به تلفیق آن با مسائل حقوقی، قضایی، اخلاقی و اجتماعی، سقط جنین فقط یک مشکل پزشکی نیست و در کشورهای مختلف سیاست های متفاوتی را برای انجام آن اتخاذ می کنند. سقط جنین زمانی مجاز است که سه پزشک متخصص، ناهنجاری یا عقب ماندگی را در جنین تشخیص داده باشند که در صورت تولد منجر به رنج نوزاد و مادر می شود و یا تشخیص بدهند که زندگی خود مادر باردار در صورت ادامه بارداری، به علت بیماری که دارد، تهدید شود. مسئله ای دیگری که وجود دارد این است که زمان قانونی سقط جنین قبل از هفته 19 بارداری (18 هفته و 6 روز)، قبل از دمیده شدن روح در جسم جنین، است و بعد از این زمان اجازه سقط داده نمی شود. پس از گرفتن نظر سه پزشک متخصص، با تایید نهایی مرجع پزشکی قانونی استان و البته به شرط رضایت مادر، سقط قانونی انجام می شود. در طی سال های اخیر، سازمان پزشکی قانونی ایران فرایندهای اخذ مجوز قانونی سقط جنین را تعریف نموده است و لیست بیماریهای مادر و جنین را که موجب رنج مادر و کودک آینده می شود را تصویب نموده است. زمان قانونی سقط جنین، قبل از هفته 19، مسئله مهمی است، زیرا از دست دادن این زمان و ابتلای جنین، می تواند مشکلات زیادی را برای خانواده ها به همراه داشته باشد. بیشترین دلیل عدم صدور پروانه، سن بارداری بالای 19 هفته مادر است. در نتیجه، تشخیص به موقع ناهنجاریهای جنین بسیار مهم است و باید با افزایش آگاهی افراد جهت انجام آزمایشات و پیگیری به موقع از میزان این مشکل بکاهیم. آزمایشگاه ژنتیک پارس ژنوم تمام تلاش خود را بکار می برد تا در کمترین زمان ممکن جواب آزمایشات ژنتیکی دوران بارداری را آماده نماید و احتمال بروز مشکل اخذ مجوز سقط قانونی را، به علت سن بارداری، به حداقل برساند.
شرایط سقط قانونی جنین
سقط جنین، یکی از موارد مطرح در علم پزشکی بوده که به دلیل آثار حقوقی که بر جان جنین، به عنوان یک انسان زنده و مادر داشته، مورد توجه فقه اسلامی و به تبع آن، حقوق نیز قرار گرفته است.
- در حقوق کشور ما، سقط جنین، به دو نوع تقسیم می گردد: سقط قانونی جنین و سقط غیر قانونی آن. سقط کردن غیر قانونی جنین، جرم بوده و مجازات هایی برای مادر و سایر افرادی که بدون صدور مجوز سقط درمانی، اقدام به کشتن جنین کنند، در نظر گرفته شده است.
- در مقابل، سقط قانونی جنین قرار داشته که در صورت وجود شرایط مشخص شده در قانون، مجاز می باشد. این شرایط، که صرفا با وجود آن ها، صدور مجوز سقط درمانی، انجام می گیرد، در قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت، مصوب 1400 مشخص شده که یکی از سه مورد زیر می باشند :
- چنانچه، در نتیجه بودن جنین در بدن مادر، جان مادر به طور جدی، در خطر بوده؛ تنها راه نجات وی، سقط جنین است و جنین، کمتر از چهار ماه سن داشته و علامت یا علائمی، مبنی بر دمیده شدن روح در جنین وجود نداشته باشد.
- در شرایطی که عدم سقط جنین، به فوت مادر و جنین، ختم شده و تنها راه نجات مادر، سقط کردن فرزند می باشد.
- در صورتی که پس از اظهارنظر ولی جنین، تمام این شرایط وجود داشته باشد: مشقت غیر قابل تحمل مادر، رضایت وی، وجود بیماری یا ناهنجاری غیرقابل درمان در جنین(در مواردی که مشقت مادر، مربوط به این بیماری یا ناهنجاری طفل باشد)، عدم وجود جایگزین برای رفع مشقت مادر، کمتر از 4 ماه بودن سن جنین و نبودن علامت یا علائمی، مبنی بر دمیده شدن روح در وی.
مراحل سقط قانونی جنین
در صورتی که شرایط سقط قانونی جنین وجود داشته باشد، مادر باردار می تواند، برای سقط کردن فرزند خود، مطابق مراحل قانونی اقدام نماید. با تصویب قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت، مراحل سقط قانونی جنین، با تحولات زیادی همراه بوده که از مهم ترین آن ها می توان به لزوم حکم قاضی، اشاره نمود. لذا، در این بخش، مراحل قانونی سقط کردن جنین پرداخته که به شرح زیر می باشد:
- در صورتی که یکی از شرایط سقط قانونی جنین وجود داشته باشد، مادر می تواند برای درخواست صدور مجوز سقط درمانی، به مراکز پزشکی قانونی در شهر خود مراجعه نموده و در خواست خود را به مرکز مربوطه ارائه دهد. چرا که بررسی لزوم سقط، یکی از موارد قابل تشخیص در پزشکی قانونی می باشد.
- در مراکز پزشکی قانونی در هر شهری، یک کمیسیون، تحت عنوان کمیسیون سقط قانونی وجود داشته که به درخواست های مرتبط با این موضوع، رسیدگی می کند. این کمیسیون، متشکل از یک قاضی ویژه، یک پزشک متخصص متعهد و یک متخصص پزشک قانونی در استخدام سازمان پزشکی قانونی، می باشد.
- کمیسیون مزبور، بعد از وصول درخواست سقط قانونی جنین، حداکثر، طرف یک هفته تشکیل شده و پس از اظهارنظر اعضا، رای نهایی، توسط قاضی عضو کمیسیون، صادر می گردد.
- پس از ابلاغ رای، متقاضی، ظرف یک هفته از ابلاغ، می تواند با ثبت شکایت در شعبه یا شعب اختصاصی دادگاه تجدیدنظر، که به ریاست قاضی یا قضات ویژه، تشکیل شده، به رای صادره اعتراض کرده و دادگاه، موظف است تا حداکثر ظرف یک هفته، برای صدور رای مقتضی اقدام کند.
مدارک لازم برای سقط قانونی جنین
در بخش های قبل، در مورد شرایط سقط قانونی جنین، صحبت کرده و گفتیم که در سه حالت کلی، درخواست این مساله، برای مادر، امکان پذیر می باشد. همچنین، توضیح دادیم که مراحل قانونی صدور مجوز سقط درمانی، با ارائه درخواست، به پزشکی قانونی، قابل انجام می باشد.
اما، مادرانی که مدعی وجود یکی از شرایط سقط قانونی جنین بوده، لازم است تا این شرایط را اثبات کرده و علاوه بر این، مدارک لازم، جهت سقط کردن فرزند خود را به پزشکی قانونی، ارائه نمایند. بنابراین، در ادامه، به توضیح مدارک لازم برای صدور مجوز سقط درمانی می پردازیم.
- مدارک هویتی مادر، شامل شناسنامه و کارت ملی
- سونوگرافی اوایل بارداری
- مدارک اثبات کننده ناهنجاری جنین، از قبیل اکوکاردیوگرافی، سونوگرافی ناهنجاری جنین یا نتایج آزمایش ژنتیک
- مدارک مثبت بیماری مادر، در حالتی که علت تقاضای سقط جنین، بیماری خود مادر باشد.
- سیستم نوبت دهی الکترونیکی، در سازمان پزشکی قانونی، با هدف تکریم ارباب رجوع و کاهش اتلاف وقت و انرژی شهروندان و همچنین اجرای طرح دولت الکترونیک، برای اولین مرتبه، در مرکز معاینات جنوب شرق پزشکی قانونی مشهد و در آدرس razavi-lmo.ir تاسیس و راه اندازی گردید.
سقط قانونی جنین تا چند هفتگی امکان پذیر است؟
هرچند، در صورت وجود شرایط لازم و انجام مراحل قانونی صدور مجوز سقط درمانی، سقط کردن فرزند، برای مادر، امکان پذیر می باشد، اما، این عمل، غالبا، دارای محدودیت زمانی می باشد. لذا، این سوال، مطرح می گردد که سقط قانونی جنین تا چند هفتگی امکان پذیر است؟ برای پاسخ به این سوال، باید به ماده 56 قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت، مراجعه نمود. مطابق این ماده، بسته به شرایطی که با توجه به آن، سقط قانونی جنین، درخواست می گردد، ممکن است، صدور مجوز سقط درمانی، منوط به رعایت شرط سن جنین و صرفا تا ماه خاصی، امکان پذیر بوده که این شرایط، مطابق توضیحات زیر می باشد:
- در فرضی که در نتیجه بودن جنین در بدن مادر، جان مادر به طور جدی، در خطر بوده و تنها راه نجات مادر، سقط جنین باشد، لازم است تا سن جنین، کمتر از چهار ماه بوده و علامت یا علائمی، مبنی بر دمیده شدن روح در جنین وجود نداشته باشد. بنابراین، سقط کردن جنین، در این حالت، تا هفته شانزدهم، امکان پذیر می باشد.
- همچنین، در حالتی که پس از گرفتن نظر ولی جنین، سایر شرایط، شامل مشقت غیر قابل تحمل مادر، رضایت وی، وجود بیماری یا ناهنجاری غیرقابل درمان در جنین، عدم وجود جایگزین برای رفع مشقت مادر، وجود داشته باشد نیز سقط کردن جنین، صرفا تا هفته شانزدهم، امکان پذیر خواهد بود. در این فرض نیز صدور مجوز سقط درمانی، منوط به آن است که روح در جنین دمیده نشده باشد. لازم به ذکر است که اعمال ولایت قهری پدر و جد پدری و اخذ اجازه از آنها، صرفا در این حالت، شرط می باشد.
- اما، در وضعیتی که عدم سقط جنین، موجب فوت هر دو مادر و جنین، شده و تنها راه نجات مادر، سقط جنین است، محدودیت سنی برای سقط کردن فرزند، وجود نداشته و لذا، مادر تا پایان بارداری نیز می تواند با انجام مراحل قانونی و اثبات شرایط ویژه خود و جنین، برای صدور مجوز سقط درمانی، ثبت درخواست نماید.
- در صورتی که سقط کردن عمدی جنین، در غیر از موارد مجاز قانونی انجام گیرد، چنانچه، مرتکب قتل جنین، از مورثین وی باشد، از ارث محروم می گردد.
آیا اجازه پدر در سقط جنین لازم است؟
یکی از سوالات مهمی که در رابطه با سقط کردن جنین، به روش قانونی وجود داشته، این مساله بوده که آیا اجازه پدر در سقط جنین لازم است یا خیر. لذا، در این بخش، به بررسی پاسخ این سوال، از منظر قانون نسبتا جدید حمایت از خانواده و جوانی جمعیت می پردازیم.
- تا پیش از تصویب قانون مزبور، با توجه به ماده واحده قانون سقط درمانی، مصوب 10/03/1384 مجلس شورای اسلامی، صدور مجوز سقط درمانی، با درخواست مادر و رضایت وی انجام می گرفت و بنابراین، اجازه پدر، تاثیری در صدور یا عدم صدور این مجوز نداشت.
- اما، با تصویب قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت، در سال هزار و چهارصد، این رویه تا اندازه ای تغییر کرد. با این توضیح که در حال حاضر، در یکی از موارد سه گانه سقط قانونی جنین، یعنی، بند (ج) ماده 56 قانون مزبور، وجود اجازه پدر، ضروری می باشد.
- مطابق این بند از قانون، در وضعیتی که تمام شرایط مشقت غیر قابل تحمل مادر، رضایت وی، وجود بیماری یا ناهنجاری غیرقابل درمان در جنین و عدم وجود جایگزین برای رفع مشقت مادر، وجود داشته باشد، سقط قانونی جنین و صدور مجوز سقط درمانی، منوط به اخذ نظر ولی و اجازه وی می باشد.
- بدیهی است که در دو فرض مذکور در بند های (الف) و (ب) ماده 56، یعنی در حالتی که در نتیجه بودن جنین در بدن مادر، جان مادر به طور جدی، در خطر بوده و تنها راه نجات مادر، سقط جنین باشد و همچنین، در وضعیتی که عدم سقط جنین، موجب فوت هر دو مادر و جنین، شده و تنها راه نجات مادر، سقط جنین است، به دلیل عدم تصریح قانون گذار، اجازه پدر، مورد نیاز نمی باشد.
بنابراین سقط قانونی جنین، در شرایطی که در نتیجه بودن جنین در بدن مادر، جان مادر به طور جدی، در خطر بوده یا عدم سقط جنین، به فوت مادر و جنین، ختم شده و یا در صورت مشقت غیر قابل تحمل مادر، تا قبل از 4 ماهگی جنین و دمیده شدن روح در وی، پس از صدور مجوز سقط درمانی از پزشکی قانونی و با حکم قاضی، امکان پذیر می باشد. امیدوارم از محتوای مسائل حقوقی نهایت استفاده را برده باشید و برای کسانی که دچار مشکل حقوقی هستند، میتوانید ارسال نمایید. همچنین برای مشاهده ی مطالب پر محتوای دیگر میتوانید به بخش آموزش ساعدنیوز مراجعه نمایید. از همراهی شما بسیار سپاسگزارم .
هر آنچه که باید در مورد تبدیل مجازات که باید بدانید!
