بطور کلی احکامی که توسط دادگاه ها صادر می شوند به دو دسته ی احکام حضوری و احکام غیابی تقسیم می شوند. در واقع رسیدگی دادگاه ها به دو صورت حضوری و غیابی خواهد بود. اما اصل بر حضوری بودن رسیدگی هاست. در جایی که خوانده ی دعوی خود در جلسه ی دادگاه حضور نداشته باشد و شخصی را به عنوان وکیل یا نماینده به جای خود نفرستاده باشد، دادگاه اقدام به صدور حکم غیابی خواهد کرد. در جایی که هر دو طرف دعوی یا نمایندگان و وکلای آن ها در جلسه ی رسیدگی حضور داشته باشند، حکم دادگاه بصورت، حکم حضوری خواهد بود.
در چند مورد نمی توان بصورت غیابی حکم صادر نمود. در واقع این موضوعات استثنائات صدور احکام غیابی محسوب می شوند و رسیدگی به آن ها باید حتما با حضور شخص متهم اتفاق بیفتد:
در جایی که موضوع دعوی موضوعی حق اللهی باشد. در اینجا رسیدگی غیابی جایز نیست.
قاضی حضور شخص متهم را برای رسیدگی ضروری بداند و در صورت ابلاغ مجدد حاضر نشود، در اینجا حکم جلب او صادر می شود.
دعاوی موضوع بند الف، ب، پ، ت موضوع ماده 302 قانون مجازات اسلامی.
شرط اول: اگر خوانده ی دعوی یا وکیل و نماینده ی او در جلسات رسیدگی هیچ یک اصلا حضور نداشته باشند. در اینجا می توانیم نتیجه بگیریم که اگر به جای خوانده وکیل یا نماینده ی او حضور پیدا کند در اینجا حکم غیابی نخواهد بود.
شرط دوم: هیچ کدام از خوانده یا وکیل او اصلا لایحه دفاعیه ای تحویل نداده باشند و هیچگونه دفاع مکتوبی نداشته باشند.
شرط سوم: اگر ابلاغیه جلسه رسیدگی، اصلا به خوانده یا وکیل او ابلاغ واقعی نشده باشد. زیرا اگر ابلاغ واقعی شده باشد و خوانده آن را دریافت کرده باشد او در جریان رسیدگی پرونده بوده است و حکم او، حکم حضوری محسوب می شود. بنابراین در صورت وجود سه شرط فوق بطور همزمان، در اینجا حکم دادگاه بصورت غیابی است. اما در جایی که هر کدام از شروط فوق وجود داشته باشد، در اینجا حکم حضوری محسوب می شود.
در ماده 303 قانون آیین دادرسی مدنی در ارتباط با حکم غیابی چنین پیش بینی شده است : « حکم دادگاه حضوری است ؛ مگر اینکه خوانده یا وکیل یا قائم مقام یا نماینده قانونی وی در هیچ یک از جلسات دادگاه حاضر نشده باشد و به طور کتبی نیز دفاع نکرده باشد و یا اخطاریه ، ابلاغ واقعی نشده باشد ». با توجه به این ماده ، روشن است که اصل بر حضوری بودن رسیدگی و حکم صادره از دادگاه است . بنابراین در مواردی که در خصوص حضوری بودن یا غیابی بودن حکم تردیدی حاصل شود ، اصل بر این است که حکم حضوری بوده است . اما در برخی از شرایط ، حکم حضوری نیست بلکه عنوان آن حکم غیابی است که در قانون شرایط صدور حکم غیابی بیان شده است . بر اساس این ماده حکم غیابی در صورتی صادر می شود که :
اولا ، شخص خوانده یا وکیل یا قائم مقام یا نماینده قانونی وی در هیچ کدام از جلساتی که برای رسیدگی به موضوع تشکیل شده است حضور نیافته باشند . پس در صورتی که خود خوانده در جلسه رسیدگی شرکت نکند اما وکیل یا قائم مقام یا نماینده قانونی وی به جای او حضور پیدا کند ، حکم صادر شده غیابی نخواهد بود.
دوما ، هیچکدام از اشخاص مذکور در مورد قبل لایحه ای نیز به دادگاه نفرستاده باشند و به اصطلاح بطور کتبی دفاع نکرده باشند . چرا که مرسوم است که طرفین معمولا در قالب ارسال لایحه ای به دادگاه رسیدگی کننده در جریان دادرسی شرکت می کنند که در این صورت ، عنوان حکم صادره حکم حضوری خواهد بود .
سومین مورد در رابطه با نحوه ابلاغیه به خوانده است . در واقع ، زمانیکه اخطاریه دادگاه به خوانده ابلاغ واقعی شده باشد ، دیگر نمی توان حکم را غیابی دانست . چرا که خود شخص خوانده در جریان دادرسی قرار گرفته است . از مفهوم مخالف این مطلب متوجه می شویم که در صورتی که ابلاغ به صورت قانونی انجام شده باشد ، می توان با استناد به آن حکم را غیابی دانست .
اما نکته مهم این است که برای اینکه یک حکم غیابی باشد ، بایستی سه شرط فوق را همزمان داشته باشد ؛ به این صورت که هم حکم ابلاغ واقعی نشده باشد ، هم اشخاص مذکور در ماده 303 در جلسه دادرسی شرکت نکرده باشند و لایحه ای نیز نفرستاده باشند . بنابراین ، اگر اشخاص مذکور در ماده در جلسه رسیدگی حاضر نشده باشند ، لایحه ای هم نداده باشند ، اما حکم بصورت واقعی به آنها ابلاغ شده باشد ، حکم صادره حضوری است نه غیابی .
بنابراین احکامی که توسط دادگاه صادر می شود را می توان به دو دسته احکام حضوری و احکام غیابی تقسیم بندی کرد که اصل بر حضوری بودن حکم دادگاه است؛ مگر اینکه خوانده یا وکیل یا قائم مقام یا نماینده قانونی وی در هیچ یک از جلسات دادگاه حاضر نشده باشد و به طور کتبی نیز دفاع نکرده باشد و یا اخطاریه، ابلاغ واقعی نشده باشد . در چنین حالتی می توان از حکم غیابی واخواهی نمود. امیدوارم از محتوای مسائل حقوقی نهایت استفاده را برده باشید و برای کسانی که دچار مشکل حقوقی هستند، میتوانید ارسال نمایید. همچنین برای مشاهده ی مطالب مرتبط دیگر میتوانید به بخش آموزش ساعدنیوز مراجعه نمایید. از همراهی شما بسیار سپاسگزارم .
