ساعدنیوز
ساعدنیوز

هنرها یا صنایع دستی چیست؟

  دوشنبه، 09 فروردین 1400   زمان مطالعه 4 دقیقه
هنرها یا صنایع دستی چیست؟
هنرهای دستی تمام آن هنرهایی است که انسان در طول تاریخ حیات خود با دست می ساخته است. به روزگاران بسیار قدیم برمی گردیم، زمانی که اولین ماوای انسان ها روستاهای اولیه بود. انسان اولیه همواره به دنبال یک سرپناه و به دنبال ساخت و کشف آنچه مورد نیازش بوده، می رفته است. بدیهی است که لوازم و وسایل دست ساز را همین انسان ها ساخته اند.

تعریف صنایع دستی

صنایع دستی یا کاردستی نوعی کار است که در آن لوازم تزئینی و کاربردی تنها با استفاده از دست یا ابزار ساده ساخته می شود. معمولا این کلمه به روش های سنتی ساختن کالاها اطلاق می گردد. استادکاری مخصوص هر یک از این موارد مهم ترین ملاک است. چنین چیزهایی اغلب از لحاظ فرهنگی یا مذهبی فوق العاده هستند. لوازمی که به صورت تولید انبوه یا با ماشین آلات مختلف ساخته می شوند جز صنایع دستی نیستند.آنچه مقوله ی صنایع دستی را از هنرکاردستی متمایز می سازد، هدف از ساخته آن ها است. صنایع دستی لوازمی هستند که قرار است مورد استفاده قرار گرفته و کهنه، پوسیده و غیره شوند. موارد استفاده از آن ها بیش از یک تزئین ساده است. صنایع دستی اغلب کارهای فرهنگی و رسومی تری تلقی می شوند زیرا به عنوان بخشی از ملزومات زندگی روزمره مطرح هستند. درحالی که هنر و کاردستی بیشتر یک فعالیت سرگرمی گونه و یک ارائه بی نقص از یک تکنیک خلاقیت است. از جنبه های عملی انواع مختلف صنایع دستی به دلیل شباهت مورد استفاده همپوشانی زیادی دارند. با توجه به اهمیت و ارزش آن 10ژوئن را به عنوان روز جهانی صنایع دستی اعلام کرده اند و در ایران سازمان میراث فرهنگی متولی این بخش (صنایع دستی) می باشد. برخی از صنایع دستی معروف ایرانی: گلیم، فرش، گبه، قلمزنی، شیشه گری، منبت کاری، مینا کاری، سفال، چوب، خاتم کاری، ملیله دوزی و … می باشد.

تصویر

طبقه بندی های گوناگون صنایع دستی ایران

بافته های داری

  • قالی (فرش دستبافت) : نوعی گستردنیِ بافته شده از الیاف پنبه، پشم و در بعضی موارد ابریشم است که معمولاً برای پوشش زمین به کار می رود. به دست بافتهٔ پُرزدار و گره دار، قالی گفته می شود. از آنجا که قالی و فرش همیشه نقش های زیبا بر خود داشته اند، امروزه به جنبهٔ تزئینی آن نیز توجه می شود.
  • گلیم: به نوعی زیرانداز دستباف که بافت آن بدون پُرز است گلیم گفته می شود ؛ این محصول معمولا با پشم طبیعی تولید می شود و گاهی اوقات در هم تنیده از مخلوط پشم و موی بز است. گلیم بافی هنری زنانه است و بیشتر در مناطق روستایی و عشایری ایران دیده می شود که مشتمل است بر:
  • گلیم دورو (ساده، پود بافت و تخت بافت)
  • گلیم یک رو (سوماک، پود پیچ و سوزنی)
  • گلیم یک رو با ترکیبی از بافتهای قالی و گلیم همچون گلیم نقش برجسته ی ایلام.
  • زیلو نوعی زیرانداز و کف پوش دست بافت است که با نخ پنبه بافته می شود که به علت خنکی پنبه، مناسب مناطق کویری است و شباهت زیادی به گلیم دارد
  • گبه انواعی از زیرانداز میباشد و همچون فرش بافی ارزش هنری بسیاری نیز دارد بطوریکه امروزه در همه جای دنیا طرفداران بیشماری را به خود جلب کرده. برخی از محققان دلیل نامگذاری این قالیچه با عنوان گبه را ضخیم بودن و کاربرد آن در حفاظت نسبت به عوامل مختلفی چون سرما میدانند. میتوان گفت تاریخچه پیدایش و تولید گبه به زمان انسان های اولیه برمیگردد چراکه آنها در ابتدا از پوست حیوانات مختلف به عنوان زیرانداز خود استفاده می کردند و به مرور زمان و با کسب تجارب توانستند از پشم حیوانات اهلی نخستین زیراندازهای تار و پودی را تولید کنند که یکی از آنها گبه میباشد.

تصویر

دست بافت های دستگاهی

  • جاجیم و جاجیم مانندها (جاجیم، جاجیمچه، گلیمچه ی متکاذین، چنته، کیسه حمام، موج، ماشته و اهرامی)
  • پلاس
  • پارچه ها: که به دو دسته تقسیم میشود:
  • پارچه های فاخر مانند: زری، مخمل، مخمل نقش برجسته، ترمه، دارایی، پارچه ی ابریشمی، بافت کلات نادری، پارچه ی ابریشمی بافت قاسم آباد رودسر (چادر شب) و شال
  • سایر پارچه ها، مانند: عبا، بَرَک، کرباس، مِتقال، اُرمَک، شمد، شَعر، احرامی، چادرشب، روفرشی، پرده ای و ...
تصویر

رودوزی های سنتی

دوخت روی پارچه :

  • سوزن دوزی
  • سوزن دوزی بلوچ
  • سوزن دوزی ممقان
  • سوزن دوزی درویشی تفرشی
  • پته دوزی
  • بخارادوزی
  • نقش دوزی
  • نواردوزی
  • ملیله دوزی
  • گلابتون دوزی
  • خوس دوزی
  • زرتشتی دوزی
  • قلاب دوزی
  • قلاب دوزی اصفهان
  • قلاب دوزی رشت

دوخت داخل پارچه:

  • چشمه دوزی
  • سکمه دوزی

الحاق مواد دیگر به پارچه:

  • قیطان دوزی
  • ده یک دوزی
  • پیله دوزی
  • آجیده دوزی
  • منجوق دوزی
  • پولک دوزی
  • سکه دوزی
  • زغره دوزی
  • نقده دوزی
  • تکه دوزی (چهل تکه دوزی)

تصویر

هنرهای فلزی

  • دواتگری
  • حکاکی روی فلز
  • قلمزنی
  • مشبک کاری
  • مليله کاری
  • زرگری

کوفته گری

  • طلاکوبی
  • نقره کوبی
  • مس کوبی

چلنگری (زمودگری)

  • قفل سازی
  • ریخته گری
  • زیورسازی

آثار فلزی ترکیبی

  • ضریح سازی
  • اسلحه سازی
  • علامت سازی

میناسازی

  • مینای نقاشی
  • مینای خانه بندی
  • مینای مرصع

تصویر

سفالگری

سفال بدون لعاب که مشتمل است بر:

  • سفالگری با دست
  • چرخ کاری
  • نقش برجسته سفالی

سفال لعابدار که مشتمل است بر:

  • سفال دوغابی
  • لعاب سازی
  • نقاشی روی لعاب
  • نقاشی زیر لعاب

کاشی که خود انواع گوناگونی دارد، مانند:

  • هفت رنگ
  • معرق
  • زرین فام
  • مینایی
  • معقلی
  • سفال مینایی
  • سفال زرین فام

خرمهره، که در حال حاضر، فقط در دو کارگاه و در شهر قم تولید میشود.

  • بدل چینی

    تصویر

آبگینه

  • شیشه گری، که شامل روش ها و انواع شیشه به شرح زیر است
  • روش ها، که شیشه گری فوتی و شیشه گری فوتی قالبی را شامل میشود.
  • انواع، که "بارفتن"، "دوپوست" و "سه پوست" را شامل می شود.
  • تزیین شیشه که شامل تراش روی شیشه، نقاشی روی شیشه (شیشه مینایی)، آبگز کاری، مات کاری است.
  • شیشه با تلفیق فلز
  • تصویر

هنرهای مرتبط با چوب

  • خراطی
  • کنده کاری
  • ساز سازی
  • آروسی سازی
  • معرق چوب
  • منبت کاری
  • مشبک کاری
  • خاتم سازی
  • گره چینی
  • سوخت روی چوب
  • درود گری
  • نازک کاری (ریزه کاری) چوب
  • معرق – منبت

تصویر

هنرهای مرتبط با سنگ

  • سنگ تراشی
  • خراطی سنگ
  • معرق سنگ
  • مشبک سنگ
  • حکاکی سنگ
  • مرصع
  • فیروزه کوبی

نگارگری

نگارگری کتاب و نگارگری مرقعات

  • تذهیب
  • تشعیر
  • گل و مرغ

طراحی سنتی، که شامل موارد زیر است:

  • طراحی قالی و گلیم
  • طراحی قلمی
  • ترسیمات ناخنی
  • گره کشی (طراحی گره)

ساخت ابزار و مواد

  • بوم سازی
  • ساخت قلم و قلممو
  • ساخت رنگها
  • چسبها و روغن ها
  • مهره
  • کاغذ پوستی
  • تخته صیقلی

اصطلاحات و واژه ها

تصویر

چاپ های سنتی

چاپ روی کاغذ (چاپ سنگی)

چاپ روی پارچه، که شامل چاپ های زیر است

  • قلمکار
  • کلاقه ای (باتیک )
  • گره خورد (دارایی)

تصویر

حصیربافی

بوریابافی

چیغ بافی

مرواربافی

نمد مالی

پوستین دوزی

آثار چرمی

  • سراجی
  • حکاکی رو چرم

تصویر

رنگ سازی سنتی

  • رنگ های حیوانی
  • رنگ های گیاهی
  • رنگ های معدنی
  • رنگ های شیمیایی
  • مرکب سازی (مرکب خوش نویسی و مرکب نگارگری)

دیدگاه ها

  دیدگاه ها
پربحث های هفته   
الهام چرخنده: من برای همه کسانی که کتکم زدند، باعث بیماری قلبی شدند نفرین ندارم اما الهی که به درد من دچار بشید+ویدیو (110 نظر) مازیار لرستانی: ای کاش به جای روز زن و روز مرد، روز شرف و انسانیت داشتیم+عکس (103 نظر) عرض ارادت فریبا نادری به امام خمینی(ره): مرد بزرگ جایت خالی است در میان مردمان سرزمینِ نور؛ ممنون که این انقلاب رو برایمان رقم زدی+ عکس (95 نظر) تذکر جدی علی دایی به اعجوبه طنز ایران: دفعه آخرت باشد که ادای من را درآوردی! (79 نظر) رونالدو: برای اولین بار جورجینا را برای شام دعوت کردم متعجب بود چون باورش نمی شد که به جای اتوبوس با بوگاتی به خانه برمی گردد+فیلم (63 نظر) علی دایی در واکنش به تقلید صدایش در مراسم استقلالی‌ها: در گذشته پادشاهان دلقک‌هایی داشتند که وظیفه‌شان تقلید صدا و خنداندن مردم بود+عکس (60 نظر) شعرخوانی زیبا و دلنشین رهبر معظم انقلاب: ای تکیه گاه و پناه زیباترین لحظه های پرعصمت و پر شکوه تنهایی و خلوت من+ویدیو (54 نظر) سحر زکریا خطاب به شهاب حسینی: این جماعت چه می دانند که در خیابان با من چه کردید از اینکه یورش آوردید برای زدن من فراموش نمی کنم! +عکس (50 نظر) تعجب بازیگر مطرح ترکیه با دیدن خونه زندگیِ شاه‌نشین پوریا پورسرخ، آرش سریال کیمیا+ ویدیو/ میزبانی درجه یک در خانه‌ای درجه یک👌 (49 نظر) خلاقیت خنده دار پدر ایرانی با طراحی سینما در توالت خانه اش حماسه آفرید+عکس/ هنر نزد ایرانیان است و بس😂 (45 نظر) شیلا خداداد: موهامو رنگ نمیکنم چون همینجوری و نچرال بودن رو دوست دارم؛ وقتی عروسی برم لاک میزنم و برمیگردم پاک میکنم+ ویدیو (39 نظر) مریم مومن: تمام پسرهای محله رو زدم هیچکس بدون اجازه من نباید از کوچه رد میشد باید زنگ در رو میزدن بعد رد میشدن+فیلم (35 نظر) ژیلا صادقی: من زنی هستم، آزاد/ در فطرت من حیا نهاده شده/می‌دانم از کجا باید شروع کنم و کجا می‌شود رها شد (32 نظر) سحر زکریا: بهنوش بختیاری نخود هر آشه در حد من نیست که بخوام باهاش دهن به دهن بشم! خانم بختیاری در بین همکاران جوک هستن!+فیلم (30 نظر) لیلا اوتادی: من ترک هستم، منتها نه تُرک تبریز و اردبیل؛ ترک قشقاییِ شیراز هستم+ویدیو (30 نظر)
پربازدیدترین ویدئوهای روز   
منتخب روز   
تهران گردی / معرفی 36 پارک تفریحی و جذاب تهران؛ پایتخت را بهتر بشناسید آلبوم تصاویر ورزشی و خصوصی محمدهادی ساروی کُشتی گیر چشم ابرو مشکی ایرانی ؛ از کافه گردی و پاریس گردی تا پُشتک روی تُشک و مدال طلا مفاخر ورزشی ایران/ غلامرضا تختی از تولد تا مرگ گزارش تصویری دیدار تاریخی بسیجیان با ولی امر مسلمین جهان در سالروز تشکیل بسیج 20 میلیونی استقلال و پرسپولیس روی لبه تیغ/ روی مرز بین صعود و سقوط (فیلم) نظر رهبر معظم انقلاب درباره تخت جمشید / افتخاری ندارد، خدا می‌داند چقدر بیگناه مقابل تخت طاغوت‌های زمان به قتل می‌رسیدند ... کرکره خنده؛ بدل مهران مدیری: مدیری برای همیشه از ایران رفت اونور آب شبکه ای برای خودش تاسیس کرده به نام جوج تی وی من هم بدل مدیری هستم اسمم نعمت برزو کلایه است!+فیلم نگاهی به تیپ و استایل خوشرنگ و پرانرژی بهنوش بختیاری در اتاق گریم جوکر/ میکس زیبای سفید و قرمز👌 حضور بی شرمانه احسان کرمی و برزو ارجمند در عروسی مختلط ساسی مانکن به بهانه پاشیدن نمک روی زخم آبادانی ها+عکس واضح وام 680 میلیارد تومانی آقای مدیرعامل از بانک خودش! نگاهی به چیدمان سنتی و شیک اتاق پذیرایی مسعود کیمیایی، کارگردان خائن‌کشی و برنده تندیس حافظ/ خودنمایی مبلمان چرمی و تابلوهای زیبای نقاشی ایده ست کردن ست چهارخانه‌ پاییزی با این بازیگران مشهور ایرانی / از الناز شاکردوست تا پریناز ایزدیار و سمیرا حسن پور + عکس