از آنجا که انجام عمل وصیت، باید، با تنظیم وصیت نامه صورت گیرد، قانون گذار، بر حسب نوع و نحوه تنظیم، انواع وصیتنامه را نیز پیش بینی کرده که یکی از مهم ترین و پر کاربردترین آن ها، وصیت دست نویس یا وصیت نامه خود نوشت است. از آنجا که این وصیتنامه، یک سند عادی محسوب می شود، تنها در صورتی دارای اعتبار خواهد بود که قواعد و نحوه تنظیم مخصوص به آن، رعایت گردد. از این رو، در محتوا حاضر، قصد داریم تا پس از توضیح در خصوص چیستی وصیت نامه دستی و بررسی ارزش و اعتبار آن در محکمه، شرایط این نوع از انواع وصیتنامه را بگوییم و در خصوص نحوه تنظیم وصیت نامه خود نوشت و چگونگی تنفیذ آن، صحبت کنیم.
قبل از پاسخ به این پرسش که وصیت نامه دست نویس چیست؟ لازم به توضیح است که؛ قانون گذار، نهاد حقوقی وصیت را برای تعیین تکلیف فرد، در زمان حیاتش، در خصوص دارایی هایی که بعد از فوت، از وی به جا می ماند، همچنین، اموری نظیر وضعیت فرزندانش، پیش بینی کرده و برای انجام عمل وصیت، انواع وصیت نامه، اعم از رسمی، خودنوشت و سری را تعیین نموده که هر فرد می تواند، با توجه به شرایط خود، از یکی از انواع این وصیت نامه ها، برای وصیت کردن، استفاده کند. با توجه به اینکه، در اغلب اوقات، پس از مرگ شخص، ورثه به جا مانده از فرد فوت شده، در مسائلی مانند ارث، با یکدیگر، دچار اختلاف می گردند و همچنین، نمی دانند در خصوص اموری مانند عهد و پیمان های متوفی، چگونه رفتار کنند، بهترین راه، این است که هر فرد، قبل از فوت خود، اقدام به تنظیم یک وصیتنامه نماید و به موجب آن، در خصوص دارایی ها و امور بعد از فوت خود، تعیین تکلیف کند. یکی از مهم ترین و کاربردی ترین انواع وصیتنامه که افراد با سواد، می توانند اقدام به تنظیم آن نمایند، وصیت نامه دست نویس است که یک سند عادی بوده و به خط خود فرد نوشته می شود و پس از درج دقیق تاریخ، توسط وی، امضا می گردد و فرد، به موجب آن، در خصوص دارایی ها، همچنین، اموری مانند مراقبت از فرزندان خود، عهدها، عبادات قضا شده و... تعیین تکلیف می نماید. در ادامه، در خصوص اعتبار وصیت دست نویس، توضیح خواهیم داد.
یکی از پرسش های رایج در خصوص وصیت نامه دستی، این است که آیا وصیت نامه دست نویس ارزش و اعتبار دارد یا خیر؟ لذا در این بخش از محتوا، قصد داریم تا بر اساس قانون، در خصوص ارزش و اعتبار وصیت دست نویس، صحبت کرده و شرایط و مواردی که سبب اعتبار آن می گردند را بیان کنیم. در پاسخ به این پرسش که آیا وصیت نامه دست نویس، اعتبار دارد یا خیر باید گفت، بله این وصیتنامه، در صورتی که بر اساس قواعد مطروحه در قانون مدنی و قانون امور حسبی، تنظیم شده باشد، یک سند عادی بوده و دارای اعتبار سند عادی می باشد؛ در مقام دفاع یا دعوا، در محکمه، قابل استناد است و ورثه، موظف هستند، آن را مد نظر قرار داده و بر اساس آن، عمل کنند. شرایطی که سبب اعتبار وصیت دست نویس می شوند، عبارتند از اینکه؛ موصی یا همان وصیت کننده، با دارا بودن اهلیت(عقل، بلوغ و رشد)، با دست خط خود، اقدام به تنظیم آن نموده باشد و حتما، در آن، تاریخ تنظیم ( روز، ماه، سال) را نوشته و ذیل آن را امضا کند. امضا، از مهم ترین ارکان اعتبار سند عادی است و بدون وجود امضا، وصیت دست نویس نوشته شده، فاقد اعتبار، خواهد بود.
پس از توضیح در خصوص ماهیت وصیت نامه خودنوشت و بررسی شرایط ارزش و اعتبار وصیت دست نویس، در این بخش از مقاله، قصد داریم تا پیرامون شرایط این وصیت نامه، صحبت کنیم. مستفاد از قانون امور حسبی و قانون مدنی، شرایط وصیت نامه دستی، عبارت است از:
وصیت کننده، در زمان اقدام برای تنظیم وصیت دست نویس، از عقل، بلوغ و رشد یا همان اهلیت قانونی، برخوردار باشد.
وصیت کننده، بدون اکراه و اجبار و با رضایت، اقدام به نوشتن وصیت نامه دستی نماید.
مورد وصیت، دارای منفعت حلال بوده و مشروع و جایز باشد.
مورد وصیت، رسما و قانونا، در مالکیت وصیت کننده باشد.
مورد وصیت، دارای قابلیت نقل انتقال باشد و به عبارتی، در دسته اموال غیر قابل انتقال، نظیر اموال موقوفه، نباشد.
وصیت کننده، حتما، با سواد باشد و با خط خود، اقدام به تنظیم وصیت دست نویس کند.
وصیت کننده، حتما پس از پایان تنظیم و نوشتن وصیتنامه، تاریخ دقیق تنظیم، اعم از روز، ماه و سال تنظیم را با خط خود، در آن، درج کند.
وصیت کننده، حتما، ذیل وصیتنامه را امضا بزند.
برای بررسی نحوه تنظیم وصیتنامه خودنوشت یا همان وصیت دست نویس باید، قواعد این امر را در قانون امور حسبی و قانون مدنی، جست و جو کرد. بر مبنای این قوانین، نحوه تنظیم وصیت دست نویس، به شرح زیر است و وصیتنامه دستی، تنها در صورتی، دارای اعتبار خواهد بود که به نحوی که در ادامه، توضیح داده می شود، تنظیم گردد و نوشته شود:
موصی، در شرایطی که دارای اهلیت و سلامت عقلی کامل است، با رضایت و بدون اکراه، با دست خط خود، اقدام به نوشتن وصیتنامه دست نویس کند و پس از تعیین تکلیف در خصوص دارایی ها و امور بعد از فوتش، تاریخ دقیق تنظیم وصیتنامه را که در بردارنده روز ماه و سال است، در آن درج کند و در نهایت، ذیل وصیت نامه را امضا بزند.
شایان ذکر است، با توجه به اینکه، وصیت دست نویس، یک سند عادی محسوب می گردد، در صورتی که موصی، ذیل آن را امضا نکند یا آن را به خط خود ننویسد و تاریخ نزند، فاقد اعتبار خواهد بود.
بحث تنفیذ وصیتنامه خودنوشت، زمانی مطرح می گردد که موصی، مازاد بر یک سوم اموال خود را وصیت نمود باشد؛ چراکه بر اساس تعیین تکلیف قانون گذار، در این باره که تا چه میزان از اموال را می توان وصیت کرد، علی رغم اینکه هر شخص می تواند، قبل از فوت، در خصوص کل دارایی خود، وصیت کند، تنها تا یک سوم این وصیت، بعد از فوت وی، نافذ خواهد بود و مازاد بر آن، نیاز به تنفیذ و اجازه ورثه قانونی وی خواهد داشت. ماده 843 قانون مدنی در این خصوص، به صراحت، صحبت کرده و موارد، همچنین، قواعد و شرایط تنفیذ وصیت نامه، اعم از دستی، سری یا رسمی را تعیین نموده است. این ماده، مقرر می دارد:" وصیت به زیاده بر ثلث ترکه، نافذ نیست؛ مگر به اجازه وراث و اگر بعضی از ورثه اجازه دهد، فقط نسبت به سهم او نافذ است." بر اساس این ماده، می توان گفت؛
اولا، بحث تنفیذ وصیت نامه دستی، زمانی مطرح می گردد که موصی، زیاده بر ثلث، یعنی، مازاد بر یک سوم دارایی خود را وصیت کرده باشد و در غیر این صورت، برای اثر داشتن وصیتنامه خودنوشت، نیازی به تنفیذ هیچ یک از ورثه نیست.
ثانیا، نحوه تنفیذ وصیتنامه دستی، در وصیت مازاد بر یک سوم، بدین صورت خواهد بود که وراث، اذن و رضایت خود، بر تنفیذ مازاد بر یک سوم ترکه را، نسبت به سهم خود، اعلام نمایند.
ثالثا، در صورتی که برخی از وراث، وصیت نامه دستی ای که در آن، مازاد بر یک سوم دارایی، وصیت شده را تنفیذ و اجازه کنند و برخی نه، تنفیذ، صرفا نسبت به سهم وراثی که وصیت را اجازه کرده اند، دارای اثر می باشد.
بنابراین وصیت نامه دستی یا خودنوشت، که اعتبار آن، اعتبار اسناد عادی است، سندی بوده که فرد به موجب آن، وصیت کرده و در خصوص دارایی و امور بعد از فوتش، تعیین تکلیف می کند. نحوه تنظیم وصیتنامه دست نویس، بدین صورت است که موصی باید، آن را با خط خود، با درج دقیق تاریخ، نوشته و ذیل آن را امضا نماید. امیدوارم از محتوای مسائل حقوقی نهایت استفاده را برده باشید و برای کسانی که دچار مشکل حقوقی هستند، میتوانید ارسال نمایید. همچنین برای مشاهده ی مطالب پر محتوای دیگر میتوانید به بخش آموزش ساعدنیوز مراجعه نمایید. از همراهی شما بسیار سپاسگزارم .
