حضانت اطفال بعد فوت پدر با کیست؟

حضانت فرزند چیست؟

حضانت به معنای نگاهداری و مراقبت جسمی ، روحی ، مادی و معنوی فرزند یا فرزندان و تعلیم و تربیت آن ها است . حضانت جدای از ولایت و قیمومت است و فارق از بحث مالی و تامین هزینه های فرزندان که وظیفه پدر است حضانت از فرزند تنها حق پدر و جد پدری نخواهد بود . به موجب ماده 1168 قانون مدنی حضانت هم حق و هم تکلیف والدین است . یعنی این که هم پدر و هم مادر ، مسئول تربیت اطفال و فرزندان خود بوده و حق دارند حضانت و سرپرستی کودک خود را به عهده گیرند و قانون جز در موارد استثنایی و عدم مصلحت طفل نمی تواند آن ها را از این حق محروم کند . از طرف دیگر پدر و مادر مکلف هستند تا زمانی که زنده هستند و این توانایی را دارند ، از فرزند یا فرزندانشان نگهداری کنند و آن ها را تربیت کنند ، دختر و پسر بودن فرزند در این حق تفاوتی ایجاد نخواهد داشت. در حضانت آنچه از همه مهم تر است مصلحت کودک است و به این ترتیب قانون ابتدا مصلحت فرزند را در نظر می گیرد و سپس به حق پدر و مادر برای نگهداری و حضانت فرزند توجه می کند . در چنین حالتی که اولویت با مصلحت فرزند است ، اگر مصلحت طفل ایجاب کند که پیش هیچ یک از والدینش نباشد ، دادگاه خانواده رأی می دهد که کودک به شخص ثالثی سپرده شود . فوت یا طلاق و جدایی والدین ممکن است رابطه زوجیت را از بین ببرد اما رابطه خونی پدر و فرزندی و مادر و فرزندی را هیچ چیزی نمی تواند از بین ببرد بنابراین به جز انحطالت اخلاقی والدین که نگهداری طفل در آن مکان و تحت نظر آن شخص به مصلحت کودک نباشد نمی توان حق حضانت را از والدین او سلب کرد .نکاتی که در مورد حضانت وجود دارد این است که : به موجب ماده 1172 قانون مدنی ، پدر و مادر مجبورند در مدتی که حضانت طفل به عهده آن ها است ، از فرزند یا فرزندان دختر و پسرشان مراقبت کنند و حق ندارند از نگاهداری امتناع کنند . در صورت امتناع والدین از حضانت ، قاضی دادگاه به تقاضای قیم یا آشنایان طفل و حتی اشخاص دیگر با تقاضای دادستان والدین طفل را مجبور به نگاهداری می کند . در صورتی که اجبار آن ها به حضانت ممکن یا مؤثر نباشد ، دادگاه تکلیف نگهداری و حضانت را به خرج پدر و هرگاه پدر فوت شده باشد ، به خرج مادر تأمین خواهد کرد . طبق ماده 1174 قانون مدنی، هر کدام از والدین که طفل تحت حضانت او نیست ، حق ملاقات طفل خود را دارد . بنا به این ماده ، هرکدام از والدین این حق را دارند که در فواصل معین با کودک خود ملاقات کنند و حتی فاسد بودن مادر یا پدر هم باعث نمی شود از ملاقات وی با فرزندش جلوگیری شود. حضانت فرزند یا فرزندان مشترک دختر و پسر بعد از فوت پدر با مادر است ، اگر مادر از لحاظ اخلاقی و صلاحیت شخصی و مالی مشکلی برای نگهداری از فرزندان نداشته باشد .

آیا مادر می تواند با وجود حضانت فرزندان ازدواج کند؟

جواب: قانونگذار به مادر اجازه داده است، در صورت ازدواج مجدد نیز به حضانت فرزندان ادامه دهد، ولی مطابق قانون، شوهر باید اجازه قیمومت را به همسرش بدهد و معمول این است که شوهر در اداره سرپرستی حاضر شده و کتباً رضایت خود را اعلام می دارد. در این جا ذکر دو نکته ضروری است: اولاً صرف نظر از این که عمو یا عمه نقشی در حضانت ندارند در صورتی که مادر صلاحیت نگهداری فرزندان را نداشته باشد، این حق توسط دادگاه از وی سلب می شود، به عنوان مثال زنی که سوء شهرت دارد یا رفتار و کردار او نامناسب و در تربیت فرزندان مؤثر باشد، چنانچه جد پدری این موضوع را به دادگاه اعلام و سلب صلاحیت مادر را تقاضا کند، دادگاه به طریق مقتضی در این زمینه تحقیق می کند و به مددکاران یا نیروی انتظامی دستور می دهد با مراجعه به محل زندگی فرزندان و مادر ایشان، در صورتی که ادعای جد پدری یا هر فرد دیگری که اعلام کرده، صحت داشته باشد و نگهداری فرزندان توسط مادر به مصلحت نباشد، نگهداری به او تعلق می گیرد و در غیر این صورت از میان اقوام و بستگان به شخصی که شایستگی حضانت را داشته باشد سپرده می شوند. ثانیاً، حضانت تنها شامل نگهداری و پرورش جسمی و روانی طفل است، از راه هایی مثل تغذیه، پرورش، تربیت و تحصیل و آنچه برای بقای وی لازم باشد، اما امور مهم مالی فرزند، مانند نقل و انتقالات ملکی، خرید و فروش خانه و امثال آن به عهده جد پدری است. به امورمذکور می توان مسایل غیرمالی مهم از جمله اجازه گرفتن گذرنامه و یا اجازه ازدواج را نیز اضافه کرد.

• ماده 1168 قانون مدنی: نگاهداری اطفال هم حق و هم تکلیف والدین است.
• ماده 1169 قانون مدنی: برای حضانت و نگهداری طفلی که ابوین او جدا از یکدیگر زندگی می کنند مادر تا سن هفت سالگی اولویت دارد و پس از آن با پدر است. تبصره «بعد از هفت سالگی در صورت حدوث اختلاف، حضانت طفل با رعایت مصلحت کودک به تشخیص دادگاه است.»
• ماده 1171 قانون مدنی: درصورت فوت یکی از ابوین حضانت طفل با آنکه زنده است خواهد بود هرچند متوفی پدر طفل بوده و برای او قیم معین کرده باشد.
• ماده واحده: حضانت فرزندان صغیر یا محجوری که پدرانشان به مقام والای شهادت رسیده یا فوت شده باشند با مادران آنها خواهد بود…
• ماده: چنانچه به حکم دادگاه مدنی خاص یا قائم مقام آن دادگاه حضانت طفل به عهده کسی قرار گیرد و پدر یا مادر و یا شخص دیگری مانع اجرای حکم شود و یا از استرداد طفل امتناع ورزد دادگاه صادر کننده حکم وی را الزام به عدم ممانعت یا استرداد طفل می کند و در صورت مخالفت به حبس تا اجرای حکم محکوم خواهد شد.

حضانت فرزند بعد از فوت پدر و ازدواج مادر

حضانت و نگهداری فرزندان چه دختر چه پسر بعد فوت پدر با مادر است حتی اگر مادر ازدواج کند ، حق حضانت از او سلب نخواهد شد . مگر این که قیم او از دادگاه تقاضای سلب حضانت مادر از فرزند را بدلیل صدمات روحی ای ناشی از نا پدری را بکند . در این صورت پس از اثبات این صدمات ، دادگاه برای حضانت طفل تعیین تکلیف خواهد کرد . مطابق قانون مدنی ریاست خانواده با پدر است و وظیفه پدر است که مخارج زندگی را برای زن و فرزند محیا کند . اما این به معنای این نیست که حق حضانت و نگهداری طفل تنها برای پدر یا کسی است که او تعیین می نماید . حضانت فرزند یا فرزندان مشترک، حق و تکلیف والدین است و قانونا حضانت فرزند یا فرزندان چه دختر چه پسر تا 7 سالگی با مادر است و بعد از آن تا 9 سالگی برای دختر و تا 15 سالگی برای پسر با پدر است اما در هر صورت اساس تعیین حضانت مصلحت طفل خواهد بود که در صورت ازدواج مادر حضانت طفل به درخواست پدر از او سلب خواهد شد. گفته شد که حضانت و نگهداری فرزندان بر عهده پدر و مادر آن ها است و نمی توان بی دلیل این حق را از آن ها سلب کرد و حق حضانت فرزند یا فرزندان با ولایت و قیمومت فرزند که بحثی مالی است متفاوت خواهد بود . بعد از فوت پدر ولایت و قیمومت فرزند یا فرزندان بر عده جد پدری یا همان پدر بزرگ خواهد بود در مورد پرداخت نفقه هم در همین قانون حاکم است. حضانت موضوعی جدا از نفقه ولایت و قیمومت در امور مالی فرزند است و بعد از فوت پدر این حق مادر است که از فرزندش مراقبت کند و طرز فکر عموم مردم این است که بعد فوت پدر بزرگ می تواند حضانت را از مادر بگیرد در صورتی قانونا اگر مادر مشکل اخلاقی و روانی نداشته باشد قیم یا هر کس دیگری بعد از فوت پدر نمی تواند حضانت را از مادر بگیرد. که در طلاق زوجین اگر مادر حضانت طفل را بر عهده داشته باشد و ازدواج کند پدر می تواند از دادگاه درخواست سلب حضانت از مادر بکند که مورد قبول دادگاه هم خواهد بود زیرا ازدواج مادر از موارد سلب حضانت مادر محسوب خواهد شد. حال این سوال مطرح می شود که اگر پدر فوت شده باشد در زمان حضانت مادر اگر او ازدواج کند جد پدری یا قیم او می تواند از دادگاه تقاضای سلب حضانت از مادر بکند ؟ برای جواب به این سوال ماده قانونی خاصی نداریم تا به آن استناد کنیم اما با توجه به ماده ۱۱۷۱ قانون مدنی : در صورت فوت یکی از ابوین حضانت طفل با آن که زنده است خواهد بود هر چند متوفی پدر طفل بوده و برای او قیم معین کرده باشد. رویه عرف دادگاه ها سلب حضانت از مادر در صورت شوهر کردن و ازدواج مادر ، مشروط به زنده بودن پدر است و در صورت فوت او ، مادر اولویت در حضانت فرزند دختر یا پسر را دارد . فرقی نمی کند که پدر در زمان حیاتش ، حق خود در سلب حضانت از مادر را با توجه به ازدواج او اعمال کرده باشد یا نکرده باشد حضانت مادر بعد از فوت پدر رویه دادگاه است. اگر پدر بزرگ قیم یا هر کس دیگری به دادگاه بعد از فوت پدر و ازدواج مادر دادخواستی بدهد که حضانت از مادر بدلیل ازدواج او سلب شود دادخواست رد خواهد شد ، مگر این که در ضمیمه دادخواستش برای چنین درخواستی دلایلی ارائه کرده باشد و بتواند آن دلایل را در دادگاه به اثبات برساند ، دلایلی مانند این که شوهر مادر صدمات روحی ، روانی و جسمی به فرزند وارد کرده است . اگر ثابت شود سلامت جسمی و روحی فرزند در خطر است و یا عدم صلاحیت مادر برای حضانت به دلیل انحطات اخلاقی خودش ثابت شود ، حضانت فرزند از مادر با شرایطی سلب خواهد شد .

آیا حضانت فرزند همیشه با پدر است ؟