شوش از شهرهای باستانی ایران محسوب می‌شود که تمدنی هزاران ساله دارد. کاخ آپادانا در شوش به‌عنوان بنایی تاریخی نمادی از تمدن کهن ایرانی است. قدمت این اثر تاریخی به دوران هخامنشی می‌رسد. طبق اسناد باستانی شوش از مهم‌ترین شهرهای باستانی ایران و جهان بوده است. شهر شوش در فاصله 40 کیلومتری شهر اندیمشک قرار دارد. حفاری‌های باستان‌شناسی نشان می‌دهد که این منطقه در 9 هزار سال پیش از میلاد محل سکونت کشاورزان بوده و پنج هزار سال پیش از میلاد مردم این مکان در قلعه زندگی می‌کردند. بر اساس اسناد برجای مانده، در شهر شوش از چهار هزار سال پیش زندگی شهری وجود داشته است. کاخ آپادانا یکی از جاذبه‌های تاریخی و جاهای دیدنی استان خوزستان است که در محوطه قلعه شوش قرار دارد و در حفاری‌هایی که در سال‌های 1311 تا 1314 در شوش انجام شد از زیر خاک بیرون آمد. حدود 70 سال بعد این کاخ در فهرست آثار ملی ایران ثبت شد و در سال 2015 نیز به ثبت جهانی رسید.
کاخ آپادانا به دستور داریوش بزرگ، پادشاه هخامنشی، در قرن 6 پیش از میلاد، روی بقایای تمدن عیلامی‌ها بنا شد. تمدن عیلامی‌ها در شوش جزو اولین تمدن‌های شناخته شده جهان است که این موضوع به اهمیت تاریخی شوش می‌افزاید. این کاخ در واقع کاخ زمستانی پادشاهان هخامنشی بوده که واحد‌های مختلفی از جمله تالار بار عام، حرم‌سرا، دروازه و کاخ پذیرایی و سه حیاط مرکزی داشته است. نظرات مختلفی درباره کاخ آپادانا وجود دارد. برخی نیز دلیل ساختن آن را مذهبی بودن شهر شوش می‌دانند. این طور که مشخص است در تمدن باستان به همه بناهایی که از تالارهایی با چندین و چند ستون تشکیل شده‌اند، آپادانا می‌گفتند. آپادانا در حقیقت نوعی تالار ستون‌دار در ایران باستان است. داریوش هخامنشی در سال 522 پیش از میلاد به سلطنت رسید.
کاخ آپادانا 6 حیاط دارد که سه‌تای آنها بسیار بزرگ هستند و دور یک محور شرقی و غربی قرار گرفته‌اند. داخل مجموعه کاخ‌های آپادانا به‌وسیله یک راهروی بزرگ به بخش شمالی متصل می‌شوند. سه حیاط کوچک‌تر در بخش شمالی مجموعه کاخ قرار داشته‌اند و اتاق‌ها و ساختمان‌های مختلف کاخ به‌وسیله این حیاط‌ها روشنایی گرفته و تهویه می‌شدند. بستر این حیاط‌ها با آجرهایی به رنگ قرمز اخرایی فرش شده‌اند. در شرقی‌ترین و بزرگ‌ترین حیاط، سوراخ‌های مدوری دیده می‌شوند که محل نصب پرچم بوده‌اند. باستان‌شناسان اعتقاد دارند که این حیاط کاربری نظامی داشته یا محل صف بستن و تجمع نگاهبانان کاخ بوده است. در شمال این حیاط هم نقش شیرها به طول چهار متر دیده می‌شوند که در گذر زمان کاملا سالم مانده‌اند. بعد از عبور از این حیاط در مسیر غرب به شرق به محوطه دوم می‌رسیم.
آپادانا ستون‌هایی مدوری دارد که پایه‌های آن با گل 12 پر لوتوس یا نیلوفر آبی تزیین شده است و در بالای این ستون‌های 18 متری، سرستون‌هایی بزرگی به‌شکل دو گاو شاخدار قرار دارند. این ستون‌ها با بست‌های سربی به‌هم متصل شده‌اند. تالار، اتاق‌ها، حرم‌سرا، دروازه و کاخ پذیرایی و همچنین سه حیاط مرکزی از بخش‌های این کاخ بودند. نقش برجسته‌های سربازان هخامنشی یا سپاه جاویدان، گل نیلوفر آبی یا همان لوتوس و شیر شاخدار ویژگی متمایز کننده کاخ شوش از دیگر بناها و کاخ‌های تاریخی هستند. تمامی این نقوش با آجر لعابدار ساخته شده‌اند. البته وقتی وارد این مجموعه شوید چیزی از عظمت و شکوه 6 حیاط کاخ نخواهید دید؛ زیرا که تنها بقایایی از بنا باقی مانده است. فرانسوی‌ها در حفاری‌های سال 1351 دروازه اصلی کاخ آپادانا در سمت شرقی که محل ورود به کاخ است را کشف کردند. در سمت غربی هم دروازه خروجی کاخ قرار دارد. معماری کاخ آپادانا در مساحت بیش از 10 هزار متر انجام شده است. طرح اصلی کاخ بنایی کوشک مانند و سه ایوان ستون‌دار در جبهه شمالی، غربی و شرقی دارد.
از مهم‌ترین بخش‌های کاخ آپادانا می‌توان به تالار بار‌عام آن اشاره کرد. این تالار مریع شکل حدود 3,500 متر مربع از مساحت کاخ را تشکیل می‌دهد. تالار کاخ آپادانا 36 ستون دارد که هرکدام حدود 20 متر ارتفاع دارند. سر ستون‌ها به‌شکل کله گاوی ساخته شده‌اند و هرکدام از ایوان‌ها دو ردیف ستون 6 تایی دارند. نکته شگرفی که در معماری کاخ آپادانا می‌توان به آن توجه کرد وجود سکویی است که تمام کاخ آپادانا روی آن بنا شده است. از کل مجموعه کاخ آپادانا شوش، حدود 110 اتاق و تالار کشف شده است. کاخ آپادانا شوش در سبک معماری پارسی ساخته شده است که اولین سبک از سبک‌های معماری ایرانی به شمار می‌آید. از ویژگی‌های سبک معماری پارسی در مجموعه کاخ آپادانا می‌توان به دیوارهای جدا کننده با خشت، قراردادن ستون‌ها در بیشترین فاصله ممکن و با ارتفاعی چشمگیر، استفاده از تزیینات در سرستون‌ها، آرایش فضاهای درونی باکاشی لعاب دار و استفاده از کف‌سازی و مسطح سازی سطح زیرین اشاره کرد.
با توجه به نوشته‌های کتیبه بنای آپادانا، به‌دلیل اینکه در این منطقه امکان تهیه سنگ نبوده است، آنها سنگ‌ها را از منطقه‌ای به نام ابیرادوش ستون‌های سنگی را تهیه می‌کردند و پس از ساخت و پرداخت، آنها را به شوش انتقال می‌دادند. ستون‌های سنگی کاخ آپادانا شوش توسط هنرمندان ایونی و ساردسی ساخته شده‌اند؛ اما نحوه انتقال آنها به شوش به‌طور یقین مشخص نیست. به اعتقاد برخی از صاحب‌نظران از آنجا که وزن اشیای شناور در آب به نصف تقلیل می‌یابد، احتمالا ستون‌های سنگی را به‌وسیله کلک‌ها والوارها از طریق رود کرخه تا شوش آورده باشند. سپس الوارهایی به‌صورت غلطک در زیر آنها قرار داده می‌شدند و با کمک کارگرها و حیوانات آنها را تا محل کاخ می‌کشیدند.
