اظهارنامه
طبق ماده ۱۵۶ قانون ایین دادرسی مدنی، هر کس می تواند قبل از تقدیم دادخواست، حق خود را به وسیله اظهار نامه از دیگری مطالبه نماید مشروط بر اینکه موعد مطالبه رسیده باشد. پس اظهارنامه در مسائل یا دعاوی حقوقی وسیله ایست برای بیان اظهارات خود به طرف مقابل. چون اظهارنامه از طریق دایره ابلاغ واحدهای قضایی دفاتر دادگاه ها یا اداره ثبت اسناد و املاک به مخاطب ابلاغ می شود بنابراین امکان طرح دعوی بر اساس آن وجود دارد. مثلاً اگر کسی خواهان حق خود باشد (قبل از طرح دعوی)، می تواند اجرا یا استیفای حق خود را به وسیله اظهارنامه از طرف مقابل بخواهد و در صورت عدم انجام آن اقدام به طرح دعوی کند. نکته قابل اهمیت در اظهار نامه نبودن محدودیت در زمان تقدیم آن است به عبارت دیگر هر زمان که خواهان اراده کند می تواند اظهار نامه را بفرستد. عموماً از اظهار نامه قبل از طرح دعوای اصلی استفاده می شود. دادگاه صالح برای ارسال اظهارنامه، دادگاه محل اقامت خواهان است بر عکس دادخواست.
اهمیت تنظیم اظهارنامه
اظهارنامه طبق ماده 156 قانون آیین دادرسی مدنی مطالبه حق یا تسلیم چیزی یا تقاضای ایفای تعهد است و یک سند عادی محسوب می شود بنابراین بسیار مهم است که اظهارات شما با چه کلمات و عباراتی به طرف مقابل ابلاغ شود. ممکن است اظهارات غیر دقیق شما جنبه اقرار پیدا کند و علیه خودتان در دادرسیهای بعدی استفاده شود و یا استفاده از کلمات نامناسب و نسبت دادن موارد غیر واقعی به طرف مقابل حالت افترا یا توهین به خود بگیرد. حتی پاسخ به اظهارنامه نیز دارای اهمیت قضایی است. بنابراین تنظیم اظهارنامه یا پاسخ به آنرا بهتر است یک متخصص حقوقی و یا وکیل دادگستری برایتان انجام دهد.
اظهارنامه چه کاربردی دارد
کاربردهای اظهارنامه را می توان شامل موارد زیر دانست :
- هنگامی که کسی بعنوان مثال بدهی به ما داشته باشد، می توان به موجب اظهارنامه حق را مطالبه نمود.
- هنگامی که کسی متعهد به انجام امری در برابر دیگری باشد، می توان به موجب اظهارنامه ایفای تعهد را درخواست کرد.
- در مواردی که افراد می خواهند با هم صلح و سازش کنند نیز می توان با ارسال اظهارنامه این امر را به اطلاع طرف مقابل رساند.
- در صورتی که دلیلی برای اثبات ادعا و مراجعه به دادگستری وجود نداشته باشد نیز می توان با استفاده از اظهارنامه و دریافت پاسخ طرف مقابل، به دادگاه مراجعه و به پاسخ طرف مقابل استناد نمود.
- زمانی هم که می خواهیم چیزی را به کسی تسلیم کنیم یا به عبارتی می خواهیم وفای به عهد کنیم اما طرف مقابل از پذیرش آن خودداری می کند، می توان با استفاده از اظهارنامه این کار را انجام داد.
موارد اجتناب ناپذیر ارسال اظهارنامه
در مواردی به موجب قوانین مختلف، ارسال اظهارنامه پیش بینی و اثبات ادعا و احراز حقیقت به ابلاغ اظهارنامه موکول شده است که مهمترین آنها به شرح زیر است:
- در دعوا ی رفع تصرف عدوانی. ماده ۱۷۱ قانون آیین دادرسی مدنی می گوید: سرایدار، خادم، كارگر و به طور كلی هر امین دیگری، چنانچه پس از 10 روز از تاریخ ابلاغ اظهارنامه مالک یا ماذون از طرف مالک یا كسی كه حق مطالبه دارد، مبنی بر مطالبه مال امانی، از آن رفع تصرف نکند، متصرف عدوانی محسوب می شود.
- وقتی که موجر از تحویل مورد اجاره امتناع کند، مستأجر مکلف است با ارسال اظهارنامه از مالک، تحویل مورد اجاره را تقاضا کند. (ماده 13 قانون روابط موجر و مستأجر 1356)
- مطالبه بدهی مالکان آپارتمان ها از طریق اظهارنامه و سپس عملیات اجرایی برای وصول آن بر اساس اظهارنامه ابلاغ شده به مالک مستنکف از تأدیه هزینه های مشترک. (تبصره 2 ماده 10 مکرر قانون تملک آپارتمان ها)
- اثبات تأخیر در پرداخت اجاره بها یا اجرت المثل املاک برای اقامه دعوا ی تخلیه. (بند 9 ماده 14 قانون روابط موجر و مستأجر 1356)
- درخواست محکوم له مبنی بر انحلال شرکت تضامنی به منظور وصول محکوم به از محل سهم الشرکه محکوم علیه در شرکت. (ماده 129 قانون تجارت)
اظهارنامه شامل موارد زیر است
- مشخصات و اقامتگاه اظهارکننده: اظهارکننده (کسی که اظهارنامه را می فرستد) مشخصات خود شامل نام، نام خانوادگی و نشانی را قید می کند.
- موضوع اظهارنامه: عنوان مطلبی است که در متن اظهارنامه و قسمت خلاصه اظهارات شرح داده می شود.
- مشخصات و اقامتگاه مخاطب: نام، نام خانوادگی و نشانی طرف خطاب اظهارکننده نوشته می شود.
- خلاصه اظهارات: آنچه مورد نظر اظهارکننده است و می خواهد به طرف دیگر ابلاغ کند، تشریح کرده و توضیح می دهد.
- خلاصه جواب: در این قسمت نیز دریافت کننده ی اظهارنامه، به اظهارات فرستنده پاسخ می دهد.
اظهارنامه قانونی در سه نسخه تهیه می شود؛ یک نسخه در دادگستری بایگانی می شود، نسخه دوم به طرف مقابل ابلاغ می شود و نسخه سوم به همراه نتیجه ابلاغ یا پاسخ طرف مقابل به اظهارکننده اعاده می شود. برای تهیه اوراق قضایی، از جمله اظهارنامه، باید به محل فروش تمبر و اوراق قضایی در مجتمع های قضایی مراجعه کرد.
اظهارنامه چگونه تنظیم می شود؟
در تنظیم اظهارنامه نیز اصولی باید مدنظر قرار گیرد که مهم ترین آنها عبارت است از:
- تا حد امکان تلاش کنیم الفاظ و عبارات ذکر شده در متن اظهارنامه کوتاه، مختصر، شفاف و بدون ابهام، دقیق و با آگاهی کامل از مفاهیم آنها باشد تا احیانا به ضرر خودمان مورد استفاده قرار نگیرد.
- در تنظیم اظهارنامه از درج مطالب خارج از نزاکت و استعمال الفاظ رکیک و یا عباراتی که می تواند افترا (یعنی نسبت دادن جرمی به دیگری) یا نشر اکاذیب تلقی شود، پرهیز شود عدم رعایت این نکته ممکن است موجب عدم پذیرش یا عدم ارسال اظهارنامه ما از سوی مرجع ارسال کننده شود.
- چنانچه همراه اظهارنامه چیزی ارسال شده باشد، حتما در متن تنظیمی به آن مورد، محل نگهداری، شماره یا مشخصات ظاهری آن اسناد، قراردادها، چک و … اشاره شود.
- همچنین لازم است متن تنظیمی را قبل از مراجعه به دفاتر خدمات الکترونیک قضائی با مشورت با افراد آگاه آماده کنید تا فرصت کافی برای تنظیم دقیق آن در اختیار داشته باشید. همان طور که اشاره شد الفاظ و عبارات به کار رفته در متن، اهمیت بسیار زیادی دارد و چنانچه با سرعت و بی دقتی تنظیم شده باشد، ضمن آن که ممکن است زیان بزرگی را برای ما به همراه داشته باشد و به ضرر ما مورد استفاده قرار گیرد، می تواند طرف مقابل را هوشیار کند و فرصت های لازم را در پاره ای از موارد از ما بگیرد.
اظهارنامه چگونه ارسال می شود؟
امروزه برای ارسال اظهارنامه باید با تهیه متن تنظیمی و پیوست های آن (چنانچه پیوستی وجود داشته باشد) و با داشتن کد ملی به دفاتر خدمات الکترونیک قضائی مراجعه کنید. پس از ارسال اظهارنامه، پیامکی در این خصوص برای شما ارسال می شود که حاوی تأیید ارسال اظهارنامه است. پس از مدتی (معمولا بین ۱۰ روز تا یک ماه) پیامک دیگری در خصوص این که طرف مقابل اظهارنامه را دریافت کرده است یا خیر برای شما ارسال می شود. با مراجعه مجدد به دفاتر خدمات قضایی می توانید رسید ابلاغ نامه خود را دریافت کنید. به یاد داشته باشید که رسید دریافتی توسط دفتر خدمات قضایی مهر شود.
