دادخواست چیست؟
علیرغم اینکه در دعاوی کیفری می توان بر روی هر برگه ای شکایت را تنظیم نمود، در مورد دعاوی حقوقی درخواست رسیدگی الزاما با تقدیم دادخواست صورت می پذیرد. به موجب ماده 2 قانون آیین دادرسی مدنی، هیچ دادگاهی نمی تواند به دعوایی رسیدگی کند؛ مگر اینکه شخص یا اشخاص ذی نفع، وکیل، قائم مقام یا نماینده قانونی آنان رسیدگی به دعوا را برابر قانون درخواست نموده باشد و طبق ماده 48 قانون آیین دادرسی مدنی، شروع رسیدگی در دادگاه مستلزم تقدیم دادخواست است.
به همین دلیل، یکی از مراحل اولیهای که خواهان یک دعوا بایستی طی کند، تقدیم دادخواست به دادگاه صالح است. پر کردن دادخواست به لحاظ شکلی اهمیت فراوانی دارد. در غیر این صورت موجب صدور قرار رد دادخواست خواهد شد. برگه دادخواست را می توان از محل فروش اوراق قضایی در دادگستری و مجتمعهای قضایی تهیه نمود. دادخواست را باید به دفتر دادگاه صالح برای رسیدگی تحویل داد و در نقاطی که دادگاه دارای شعب متعدد است، بایستی به دفتر شعبه اول تسلیم کرد.
انواع فرمهای دادخواست
- فرم دادخواست مخصوص دادگاه نخستین (مرحله بدوی)
- فرم دادخواست مخصوص واخواهی
- فرم دادخواست مخصوص شورای حل اختلاف
- فرم دادخواست مخصوص دادگاه تجدید نظر
- فرم دادخواست مخصوص فرجام خواهی
- فرم دادخواست مخصوص دیوان عدالت اداری
چه اشخاصی می توانند دادخواست تقدیم کنند؟
دادخواست علاوه بر ایجاد تکلیف برای دادگاه مبنی بر رسیدگی و تصمیم گیری نسبت به آن، خوانده را نیز ملزم به پاسخگویی به آن می کند، بنابراین هر شخصی نمی تواند دادخواست بدهد. در رابطه با سن اقامه دعوا در ایران باید بگوییم که قانونگذار همچون سن ازدواج یا سن بلوغ که صراحتاً بدان ها اشاره کرده، در این رابطه مقرره ای وضع نکرده است اما به طور کلی می توان اینطور بیان کرد که: اشخاص سفیه که توانایی اداره امور مالی خود را ندارند، در امور غیر مالی خود همچون طلاق، می توانند دعوا مطرح کنند یا از خود دفاع کنند و سایر اشخاص در صورتی که عاقل بوده (یعنی مجنون و محجور نباشند) و بالغ باشند (به بلوغ رسیده باشند) می توانند اقامه دعوا کنند. همچنین تقدیم دادخواست توسط اشخاصی مانند وکیل، ولی، وصی، ورثه، قیم و مدیر تصفیه… نیز ممکن خواهد بود.
شرایط شکلی دادخواست
دادخواست که در گذشته به آن عرض حال می گفتند باید به زبان فارسی در روی برگ های چاپی مخصوص نوشته شده باشد. اگر فردی کُرد یا ترک، دادخواست را به زبان محلی خود بنویسد و دادخواست به زبانی غیر از فارسی نوشته شود، چنین دادخواستی هرگز پذیرفته نمی شود. این برگ های مخصوص را می توان از محل فروش اوراق قضایی واقع در تمامی مراجع قضایی تهیه کرد. اما شکایت کیفری را می توان حتی به صورت شفاهی یا بر روی ورقه معمولی نیز تنظیم کرد.
نحوه تنظیم دادخواست
دادخواست می تواند توسط خود فرد (خواهان) و یا توسط وکیل او تنظیم شود.
قانون آیین دادرسی مدنی نیز در ماده 51 مقرر نموده است که دادخواست بایستی شامل موارد زیر باشد:
- نام و نام خانوادگی
- نام پدر
- سن
- اقامتگاه
- و حتی الامکان شغل خواهان
- مشخصات وکیل نیز در صورتی که دادخواست توسط وکیل تنظیم شود، بایستی درج شود.
نکته اینکه در صورتی که محل اقامت یا نشانی خوانده (کسی که دعوایی بر علیه او مطرح شده است)، معلوم نباشد یا به عبارت دیگر خوانده مجهول المکان باشد، بایستی یک بار در روزنامه آگهی منتشر نمود و در صورتی که مراجعه ای صورت نگیرد، دادگاه بصورت غیابی حکم صادر می کند. علاوه بر درج مشخصات طرفین در دادخواست، قسمت دیگر تعیین خواسته و بهای آن است که تعیین صحیح آن نقش بسیار مهمی در صدور حکم خواهد داشت . خواسته یا مالی است و یا غیر مالی؛ بعنوان مثال در صورتی که از شخصی طلبی داریم، بایستی میزان و مبلغ آن را در دادخواست قید نماییم، همچنین اگر مردی که همسرش منزل را ترک کرده است، باید در قسمت خواسته الزام به تمکین وی را درج کند. یکی دیگر از قسمت های دادخواست، دلایل و منضمات دادخواست است؛ که با استفاده از ادله اثبات دعوی در امور حقوقی امکان پذیر خواهد بود. بعنوان مثال، کپی برابر با اصل سند ازدواج، شهادت شهود، کارشناسی و ... می تواند جزء دلایل دادخواست باشد که از طریق پیوست های دادخواست بایستی ارایه شوند.
چند نمونه از درخواستهایی که به تنظیم کردن برگ دادخواست نیازی ندارند
- درخواست تحریر ترکه
- درخواست صدور گواهی عدم امکان سازش
- درخواست صدور گواهی انحصار وراثت
- درخواست صدور صلح و سازش
- درخواست تاخیر اجرای حکم
- درخواست تعیین قیم
- درخواست تقسیم ترکه یا ارث
- درخواست تامین دلیل
- درخواست مهروموم
- درخواست ترکه
قرار ابطال دادخواست چه زمانی صادر می شود؟
