معاون جرم شخصی است که با عمل خود باعث ترغیب ، تطمیع شخص دیگری به ارتکاب جرم می شود.
در واقع معاون جرم شخصی است که با رفتار خود فرایند وقوع جرم را فراهم میکند. بطور مثال وسایل ارتکاب جرم را فراهم کند و به نوعی موجب وقوع جرم شود، اما خودش مستقیماً مرتکب جرم نشود.
قانون مجازات اسلامی اشخاص زیر را معاون جرم تلقی می کند :
هر کس دیگری را ترغیب، تهدید، تطمیع یا تحریک به ارتکاب جرم کند یا با دسیسه یا فریب یا سوء استفاده از قدرت موجب وقوع جرم گردد.
هرکس وسایل ارتکاب جرم را بسازد یا تهیه کند یا طریق ارتکاب جرم را به مرتکب ارائه دهد.
هرکس وقوع جرم را تسهیل کند.
بنابراین معاون جرم مستقیما مرتکب جرم نمی شود بلکه با عمل خود موجب وقوع جرم یا تسهیل و تسریع روند وقوع جرم میشود. به همین دلیل معاون جرم مجازاتی متفاوت از مجرم اصلی (مباشر) و شریک جرم دارد.
جرایم به طور کلی به جرایم عمد، شبه عمد و خطای محض تقسیم میشوند.
معاونت در قتل عمد :
در جرم قتل عمد مجرم مستقیما قصد فعل و هم قصد نتیجه قتل را دارد ، به این معنا که مجرم با آگاهی و اراده مرتکب عملی که منجر به قتل فرد مشخصی میشود، شده است و مجازات آن قصاص است.
معاون جرم در اینجا کسی است که وقوع جرم قتل عمد را آسان و یا تسریع کرده است که در قانون مجازات جرم معاونت در قتل عمد به طور جداگانه تعیین شده است.
معاونت در قتل شبه عمد :
جرم قتل شبه عمد در شرایطی محقق میشود که مرتکب قصد انجام رفتاری را داشته است اما قصد ارتکاب جنایت نداشته است و یا مرتکب جاهل به موضوع بوده یعنی از اینکه رفتارش جرم باشد آگاه نبوده و یا اینکه به سبب تقصیر مرتکب قتل شود، در تمام این شرایط قتل صورت گرفته شبه عمد تلقی میشود.
مانند عمل جراحی که عادتا منجر به فوت نمیشود، در این مثال دکتر جراح مرتکب قتل شبه عمد شده است.
در خصوص جرم معاونت در قتل شبه عمد، با توجه به مشترک نبودن قصد معاون و مباشر یا عامل جرم قانون صراحتا مجازاتی تعیین نکرده است.
معاونت در قتل خطای محض :
قتل خطای محض به این معناست که مجرم نه قصد جنایت داشته و نه قصد فعل انجام شده بر مجنیعلیه (مقتول) را داشته است.
مانند تیری که به قصد شکار اشتباها به یک انسان برخورد می کند و منجر به قتل او می شود. مجازات قتل خطای محض دیه است.
اما در خصوص جرم معاونت در قتل خطای محض همانطور که ذکر کردیم به دلیل عدم وحدت قصد معاون با مباشر جرم موضوع منتفی می باشد.
قانون مجازات اسلامی در خصوص مجازات جرم معاونت در قتل عمد اینطور مقرر کرده است در صورتی که در شرع یا قانون مجازات دیگری برای معاون تعیین نشده باشد، مجازات وی به شرح زیر است:
در جرایمی که مجازات قانونی آنها سلب حیات یا حبس دائم است، حبس تعزیری درجه دو یا سه.
بنابراین به موجب قانون مجازات معاونت در جرم قتل عمد حبس بیش از 15 تا 25 سال یا حبس بیش از 10 تا 15 سال خواهد بود.
در قسمت قبل اشاره شد درصورتی که مجازات خاصی برای معاون جرم تعیین نشده باشد مجازات او حبس تعزیری درجه دو یا سه خواهد بود. بنابراین در مصادیق خاص معاونت در قتل مجازات به طور خاص تعیین شده است:
چنانچه فردی دیگری را به قتل عمد اکراه کند، اکراه کننده معاون قتل محسوب شده و به حبس ابد محکوم خواهد شد.
در صورتی که شخصی دیگری را (مقتول) به گونهای نگه دارد تا قاتل اورا به قتل برساند، به طور مثال مقتول را با طناب ببندد، به چنین فردی ممسک گفته میشود که مجازات آن حبس ابد است.
اگر شخصی هنگام ارتکاب قتل دیده بان باشد یعنی مراقب اطراف باشد تا قتل صورت گیرد، مجازات آن کور کردن دو چشم معاون قتل یا دیده بان است.
