مادون نفس چیست؟ + مجازات آن

کلیه آسیب هایی که به جسم و جان دیگران وارد می شود، می بایست به نحوی ، جبران شود که در برخی موارد، بسته به کیفیت جرم واقع شده مجازات قصاص بر مرتکب اعمال می شود و در مواردی هم که بنا به دلایلی، امکان قصاص وجود دارد، حکم به پرداخت مالی تحت عنوان دیه یا ارش ، برای جبران خسارت وارده ، صادر می شود. بر این اساس، جنایاتی که علیه تمامیت جسمانی دیگری وارد می شود را می توان به دو دسته تقسیم بندی نمود که یک دسته از آنها ، تحت عنوان جنایات علیه نفس و جان دیگری و دسته دیگر ، تحت عنوان جنایات مادون نفس شناخته می شوند که احکام مربوط به هر یک ، از جمله مجازات آنها، متفاوت خواهد بود. به همین مناسبت، پرداختن به این موضوع ، اهمیت دارد که در قانون ، برای جنایات مادون نفس ، چه مجازات هایی مقرر شده است .

مادون نفس چیست؟

زمانی که شخصی، علیه تمامیت جسمانی دیگری ، جرمی را مرتکب می شود ، ممکن است آسیب وارده به شخص بزه دیده، به دو صورت باشد ؛ در برخی موارد، نتیجه آسیب وارده ، منجر به صدمه به جان و نفس دیگری می شود و به عبارت دیگر ، منجر به این می شود که شخصی کشته شود که در این صورت، صحبت از انواع قتل اعم از عمد ، شبه عمد یا خطای محض می شود که به موجب آن، جرم علیه نفس و جان دیگری، صورت گرفته است .

• اما در برخی موارد ، جرم ارتکاب یافته ، منجر به آسیب به نفس یا جان دیگری نشده ؛ بلکه آسیب وارده ، منجر به آسیب هایی در سطح کمتری از نفس بزه دیده می شود ؛ به عنوان نمونه ، در صورتی که جرم ضرب و جرح ، صورت گرفته باشد و شخص ، با اعمال خود ، منجر به شکستن یا نقص وارد نمودن به یکی از اعضای بدن دیگری شود ، در این صورت ، جرم انجام شده ، تحت عنوان جنایت مادون نفس شناخته می شود .
• بنابراین ، در توضیح این مطلب که مادون نفس چیست ، باید گفت که منظور از مادون نفس ، آن است که آسیب وارد شده به دیگری ، در حد آسیب وارد نمودن به نفس یا به عبارت دیگر ، کشتن فرد دیگری نبوده ؛ بلکه در سطحی کمتر از آسیب به نفس بوده که به اصطلاح ، آن را تحت عنوان مادون نفس نامگذاری می کنیم .
• لازم به ذکر است که عبارت « مادون نفس » ، اصطلاحی است که در مورد جنایات وارده به اعضای بدن دیگری یا منافع آن اعضا ، به کار می رود و نقطه مقابل جنایت علیه نفس دیگری است و از آن جهت که مجازات جنایات مادون نفس ، با مجازات جنایت علیه نفس دیگری ، تفاوت های زیادی دارد ، در قسمت های بعدی ، به بررسی اینکه مفهوم جنایت مادون نفس چیست و چه مجازاتی دارد ، خواهیم پرداخت .

جنایت مادون نفس چیست؟

همانطور که در قسمت قبل توضیح داده شد ، مادون نفس ، به جنایاتی گفته می شود که منجر به قتل یا کشته شدن دیگری ( که منجر به مجازات قصاص یا پرداخت دیه نفس می شود ) ، نشده باشد و مادون یا کمتر از آن ، مثلا در حد جنایت بر اعضای بدن دیگری ، باشد . اما سوالی که در این ارتباط مطرح می شود ، آن است که جنایت مادون نفس چیست و احکام مربوط به آن در قانون مجازات اسلامی ، چیست ؟ در پاسخ به این سوال ، باید گفت که جنایات مادون نفس یا همان جنایات علیه اعضای بدن دیگران ، در ماده 387 قانون مجازات اسلامی ، تعیین شده است که به موجب آن ، جنایت بر عضو ، به هر گونه آسیبی گفته می شود که کمتر از قتل نفس باشد . به عنوان نمونه ، قطع عضو ، وارد کردن جرح بر اعضای بدن و یا صدماتی که به منافع اعضای بدن وارد می شود . بر اساس این ماده ، می توان گفت که جنایت مادون نفس ، در دو حالت اتفاق می افتد :

• نخست ، زمانی است که مرتکب ، جنایتی بر عضو یا اعضای بدن دیگری وارد می کند که در پی انجام آن ، عضو بدن فرد ، قطع شود ، بشکند ، دچار نقصان شده ، از کار بیفتد یا دچار تغییر شکل شود ؛ مثل زمانی که در پی جرم ضرب و جرح ، بزه دیده ، دچار شکستگی و ترک برداشتن استخوان سر شده یا قطع نخاع شود .
• دوم ، زمانی است که آسیب وارد شده بر اعضای بدن دیگری ، منجر به ایجاد مرض دائمی یا از بین رفتن یا ایجاد نقص در یکی از حواس فرد بشود ؛ به عنوان مثال ، در صورتی که آسیب وارده به گوش ، منجر به ایجاد آسیب در شنوایی شده یا سایر حواس بدن فرد ، شامل بویایی ، چشایی ، بینایی و غیره از بین برود . در قسمت بعد ، مجازات جنایت مادون نفس را به صورت مفصل ، توضیح می دهیم .

مجازات جنایت مادون نفس چیست؟

در قسمت های قبل، به بررسی این موضوعات پرداخته شد که مادون نفس یعنی چه و منظور از جنایات مادون نفس ، چیست . همانطور که گفته شد، منظور از جنایات مادون نفس، جنایاتی است که بر اعضای بدن و منافع آنها وارد می شود. اما این جنایات، مانند هر جرم دیگری، می بایست مشمول مجازات قرار گیرد. لذا این سوال مطرح می شود که مجازات جنایات مادون نفس چیست؟ در پاسخ به این سوال ، باید گفت که مجازات جنایت مادون نفس ، در ماده 386 قانون مجازات اسلامی بیان شده است که بر اساس این ماده ، مجازات جنایت عمدی بر اعضای بدن ، در صورت تقاضای بزه دیده یا ولی او ، در صورتی که شرایط مقرر در قانون وجود داشته باشد، مجازات قصاص است . البته ، اگر شرایط قانونی برای قصاص عضو وجود نداشته باشد ، بر اساس قانون ، مجازات دیه یا تعزیر، قابل اعمال خواهد بود . همانطور که در قسمت های قبل گفته شد ، مجازات جنایت مادون نفس ، در صورتی که به صورت عمدی رخ داده و شرایط قانونی قصاص عضو نیز وجود داشته باشد ، در وهله اول ، قصاص عضو مرتکب می باشد . یعنی هرگونه آسیبی که مرتکب وارد نموده است، همان آسیب، در مورد خود وی انجام می شود ؛ دقیقا مشابه قصاص نفس . بر اساس ماده 393 قانون مجازات اسلامی ، از جمله شرایط قصاص برای جنایات مادون نفس، آن است که :

• محل عضوی که قصاص عضو می شود، با محل جنایت مادون نفس ، یکسان باشد ؛ قصاص انجام شده ، با مقدار جنایت وارد شده ، مساوی باشد ؛ بیم کشته شدن شخص قصاص شونده و یا صدمه رسیدن به سایر اعضای بدن وی وجود نداشته باشد ؛ عضو سالم بدن ، در مقابل عضوی که ناسالم یا معیوب بوده است ، قابل قصاص کردن نیست و قصاص عضو کامل ، در برابر قصاص عضو ناقص نیز امکان پذیر نمی باشد .
• بر این اساس ، در برخی موارد، ممکن است که جنایت مادون نفس ، قابل اجرا نباشد ؛ به دلیل اینکه بیم آن وجود دارد که به سلامتی شخص ، آسیب وارد شود . به همین دلیل، در ماده 401 قانون مجازات اسلامی ، مقرر شده است که در جنایت مامومه ، دامغه ، جائفه ، هاشمه و منقله ، شکستگی استخوان و نیز صدماتی که منجر به تغییر رنگ پوست یا ورم کردن بدن می شود، مجازات قصاص، قابل انجام نبوده و مرتکب ، به پرداخت دیه اعضای بدن محکوم می شود .
• بر این اساس ، یکی دیگر از انواع مجازات جنایت مادون نفس، پرداخت دیه است و آن ، مربوط به زمانی است که بنا به دلایل ذکر شده ، امکان قصاص مرتکب ، وجود ندارد . به جز قصاص و دیه، در برخی موارد، این امکان وجود دارد که مجازات جنایت مادون نفس ، حبس تعزیری مرتکب باشد که این مجازات ، در ماده 614 قانون مجازات اسلامی ، پیش بینی شده است. بر اساس این ماده :
• هر کس که عمدا ، اقدام به جرم ضرب و جرح علیه دیگری نماید که منجر به نقصان ، شکستن ، از کار افتادن عضوی از اعضای بدن دیگری شود یا اینکه منجر به بیماری دائمی یا فقدان یا ایجاد نقص ، در یکی از حواس فرد یا منافع اعضای بدن او شده یا عقل وی زایل شود ، در صورتی که قصاص ، امکان پذیر نباشد و اقدام او ، منجر به ایجاد اخلال در نظم و امنیت جامعه شود ، مرتکب ، به مجازات حبس از دو تا پنج سال محکوم می شود .
• در این شرایط ، اگر بزه دیده درخواست نماید، دیه نیز باید به وی پرداخت شود . البته ، در جنایت مادون نفس که منجر به آسیب های ذکر شده در این ماده نشود ؛ اما مرتکب، از ابزار آلاتی ، همچون اسلحه یا چاقو و امثال آن برای جنایت مادون نفس استفاده کرده باشد ، مرتکب ، به مجازات حبس از سه ماه تا یک سال محکوم خواهد شد .

بنابراین باید گفت که مادون نفس در جنایات، یعنی آسیب وارده به بزه دیده ، کمتر از آسیب به جان و نفس یا کشته شدن باشد . لذا جنایت مادون نفس، به جنایتی گفته می شود که بر اعضای بدن، منافع اعضا یا حواس فرد وارد می شود. مجازات جنایت مادون نفس، در صورت عمدی بودن ، در وهله اول ، قصاص بوده و در صورت عدم وجود شرایط قصاص، پرداخت دیه یا ارش است. امیدوارم از محتوای مسائل حقوقی نهایت استفاده را برده باشید و برای کسانی که دچار مشکل حقوقی هستند، میتوانید ارسال نمایید. همچنین برای مشاهده ی مطالب پر محتوای دیگر میتوانید به بخش آموزش ساعدنیوز مراجعه نمایید. از همراهی شما بسیار سپاسگزارم.

آنچه که باید در مورد دیه صوت و گویایی دانست!