به موجب قانون آیین دادرسی مدنی برای رسیدگی به یک دعوای حقوقی حتما باید ذی‌نفعی وجود داشته باشد که تقاضای رسیدگی به دعوا را داشته باشد.
به عبارت دیگر با تنظیم دادخواست و طرح دعوا توسط خواهان، در صورتی که دادخواست را به دادگاه صالح ارسال نموده باشد دادگاه به دعوای طرح شده رسیدگی نموده و بر اساس قانون حکم صادر می‌کند.
به موجب قانون: هیچ دادگاهی نمی‌تواند به دعوایی رسیدگی کند مگر اینکه شخص یا اشخاص ذی نفع یا وکیل یا قائم مقام یا نماینده قانونی آنان رسیدگی به دعوا را برابر قانون درخواست نموده باشند. بنابراین شروع رسیدگی در دادگاه مستلزم تقدیم دادخواست می‌باشد. دادخواست به دفتر دادگاه صالح و در نقاطی که دادگاه دارای شعب متعدد است به دفتر شعبه اول تسلیم می‌گردد.
استرداد دادخواست توسط خواهان در واقع به معنای اعراض و پشیمانی از رسیدگی به دعواست. بدین صورت که خواهان به عنوان کسی که دادخواست را ثبت نموده است از طرح دعوا پشیمان شده و با استرداد دادخواست از ادامه رسیدگی به دعوا صرف نظر می کند.
استرداد دادخواست شرایطی دارد و در هر مرحله از رسیدگی آثار متفاوتی به دنبال دارد.
بدین صورت که شرایط استرداد دادخواست قبل از رسیدگی به دعوا یا حین رسیدگی و همچنین پس از ختم دادرسی متفاوت بوده که به آن می‌پردازیم.
قانون آیین دادرسی مدنی در این خصوص مقرر کرده است که: خواهان میتواند تا اولین جلسه دادرسی، دادخواست خود را مسترد کند. در این صورت دادگاه قرار ابطال دادخواست صادر می‌نماید. بنابراین اگر خواهان قبل از شروع به رسیدگی به دعوا بخواهد دادخواست خود را پس بگیرد می‌بایست قبل از اولین جلسه دادگاه از طرح دعوا صرف نظر کند و دادخواست خود را مسترد کند. در این شرایط قرار ابطال دادخواست صادر میشود به این معنا که حق خواهان برای طرح مجدد دعوا از بین نمی‌رود و خواهان می تواند زمان دیگری مجددا همان موضوع را دادگاه صلاحیت دار مطرح کند.
هنگامی که رسیدگی به دعوا به جریان افتاده است و در حین رسیدگی و قبل از صدور حکم و اتمام رسیدگی، خواهان از طرح دعوا پشیمان شود.بنابراین همچنان امکان استرداد دادخواست وجود دارد در این صورت صرفا اثر حقوقی متفاوتی برای خواهان به همراه دارد.
قانون آیین دادرسی مدنی نیز در این خصوص مقرر کرده است که:خواهان میتواند مادامی که دادرسی تمام نشده دعوای خود را استرداد کند. در این صورت دادگاه قرار رد دعوا صادر می نماید. به این معنا که برای اقامه مجدد دعوا علاوه بر هزینه‌های دادرسی در صورت تقاضای خوانده، خواهان می‌بایست خساراتی که با طرح دعوا شامل خوانده شده است را نیز بپردازد.
مطابق قانون آیین دادرسی مدنی، استرداد دعوا پس از ختم مذاکرات اصحاب دعوا در موردی ممکن است که یا خوانده راضی باشد و یا خواهان از دعوای خود به کلی صرف نظر کند. در این صورت دادگاه قرار سقوط دعوا صادر خواهد کرد. هنگامی دادرسی به پایان رسیده باشد و رسیدگی به دعوا پایان یابد و خواهان در این هنگام تقاضای استرداد دادخواست کند.در این شرایط خواهان می‌بایست به طور کلی از دعوای خود صرف نظر کند یا اینکه خوانده با استرداد دادخواست موافق باشد، که در این صورت قرار سقوط دعوا صادر میشود که اعتبار امر مختومه می‌باشد. در صورت صدور قرار سقوط دعوی خواهان دیگر نمی تواند آن دعوا را مجدد مطرح کند و موضوع دعوا به طور کلی ساقط میشود.
