پیش از ورود به موضوع ارث بردن پس از طلاق ابتدا میبایست به طبقه بندی ارثبری اشاره کنیم، مطابق قانون مدنی ارتباط نسبی طبقه بندی و اولویت بندی شده است یعنی با وجود افراد طبقه اول به طبقه دوم و سوم مالی تحت عنوان ارث نمیرسد. همچنین با وجود طبقه دوم، افراد طبقه سوم از متوفی ارث نمیبرند.
این طبقه بندی به صورت زیر میباشد:
پدر و مادر، فرزند، نوادگان
پدربزرگ و مادربزرگ، خواهر و برادر و فرزندانشان
عمو و عمه و فرزندانشان، خاله و دایی و فرزندانشان
ارتباط سببی در ارث با ازدواج دائم ایجاد می شود که همسر فرد در کنار سایر طبقاتی که موجود باشند سهم الارث مشخصی دارد.
همانطور که اشاره شد زوجین به جهت قرابت سببی از یکدیگر ارث می برند.
البته باید توجه داشت که تنها زوجینی که در عقد دائم بوده اند از یکدیگر ارث میبرند به این معنا که در ازدواج موقت چنانچه هر یک از زوجین فوت شود، دیگری از او ارث نمیبرد.
میزان سهم الارث زوجین از یکدیگر نیز به صورت زیر میباشد:
شوهر از فوت زن خود گاهی ½ و گاهی ¼ ارث میبرد بدینصورت چنانچه همسر مرد، فرزند یا نوه (اعم از نتیجه و ..) داشته باشد، ارث مرد یک چهارم از اموال همسرش میباشد و اگر متوفی فرزند یا نوه و نتیجه و .. نداشته باشد شوهر او یک دوم ترکه را ارث میبرد.
میزان ارث زوجه (زن) از شوهرش نیز ¼ یا ⅛ است به این صورت که اگر متوفی اولاد داشته باشد (اعم از فرزند، نوه، نتیجه و..) زوجهی متوفی یک هشتم ارث می برد و اگر متوفی اولاد نداشته باشد زوجه یک چهارم ترکه را ارث میبرد.
میزان سهم الارث زن و شوهر از یکدیگر پس از فوت هر کدام به صورتی است که به آن پرداخته شد، تنها در شرایطی است که هنگام فوت هر یک از زوجین، رابطه زوجیت میان آنها برقرار باشد.
به عبارتی چنانچه قبلاً به هر دلیلی از یکدیگر طلاق گرفته باشند و حالا یکی از آنها فوت شود دیگر مالی تحت عنوان ارث به همسر مطلقه او تعلق نمیگیرد.
اما حالتی وجود دارد که بعد از طلاق چنانچه شوهر فوت کند زن همچنان میتواند از شوهر سابق خود ارث برد آن هم زمانی است که طلاق رجعی باشد. یعنی طلاقی که شوهر حق دارد در زمان عده به همسر خود رجوع کند، در واقع طلاق را بر هم بزند و زوجیت را با آن زن ادامه دهد.
در نتیجه اگر میان زن و شوهری طلاق رجعی صورت پذیرد و مرد در زمان عده زن فوت کند، زن از متوفی ارث میبرد به همان میزان که قبلاً گفته شد. البته این قانون در خصوص مرد هم صدق میکند یعنی اگر زن در مدت عده بعد از طلاق رجعی فوت کند شوهرش از او ارث میبرد.
که به موجب قانون این گونه تعریف شده است: اگر شوهر، زن خود را به طلاق رجعی مطلقه کند، هر یک از آنها که قبل از انقضای عده بمیرد، دیگری از او ارث میبرد. لیکن اگر فوت یکی از آنها بعد از انقضای عده بوده یا طلاق بائن باشد، از یکدیگر ارث نمیبرند.
به موجب قانون مدنی زن پس از طلاق در مواردی به صورت استثنا ارث میبرد:
ماده 944 قانون مدنی مقرر میدارد: «اگر شوهر در حال مرض زن خود را طلاق دهد و ظرف یک سال از تاریخ طلاق به همان مرض بمیرد، زوجه از او ارث میبرد؛ اگرچه طلاق بائن باشد مشروط بر این که زن شوهر نکرده باشد.»
طلاق در حال بیماری شوهر واقع شود؛ بنابراین اگر طلاق در زمان سلامتی زوج رخ دهد و او ظرف یک سال از تاریخ طلاق فوت کند زن از او ارث نمیبرد.
زوج ظرف یک سال پس از طلاق فوت کند.
شوهر بر اثر همان بیماری زمان طلاق فوت کند؛ بنابراین با شفا یافتن زوج از بیماری و فوت او بر اثر ابتلاء به بیماری دیگر، زوجه از او ارث نخواهد برد.
زن پس از طلاق شوهر نکرده باشد؛ اعم از این که ازدواج دوم زن باقی باشد یا منحل شده باشد. بنابراین صرف ازدواج زن مطلّقه در یک سال پس از طلاق موجب محرومیت او از ارث خواهد شد.