مراحل انجام لقاح مصنوعی یا آی وی اف IVF

به گزارش سایت خبری ساعد نیوز و به نقل از تک پزشک،شاید در مورد لقاح مصنوعی شنیده باشید، ولی احتمالا شاید ندانید که لقاح مصنوعی دقیقا چطور انجام می شود و چیست. لقاح مصنوعی یا همان IVF، مجموعه ای از راهکارهای درمان ناباروری یا مشکلات ژنتیکی است و به بارداری هم کمک می کند. در طول زمان لقاح مصنوعی، تخمک های بالغ از تخمدان جمع آوری شده است یا در رحم قرار داده می شوند. هر دوره IVF در حدود 2 هفته طول می کشد. لقاح مصنوعی یا IVF موثرترین راه و پیشرفته ترین فناوری برای درمان ناباروری است. در ادامه اطلاعات بیشتری در مورد لقاح مصنوعی می خوانید.

لقاح مصنوعی چیست و چطور انجام می شود؟

اگر بخواهیم لقاح مصنوعی را دقیق تر شرح دهیم، باید بگوییم: در این فرایند درمانی تخمک های فرد با اسپرم همسرش وارد چرخه ی درمان می شوند. روش دیگر این درمان استفاده از رویان، اسپرم یا تخمک های افراد دیگر است. در برخی مواقع نیز از شخصی که حامل رویان یا اصطلاحا حامل حاملگی است نیز بهره برده می شود. حامل، زنی است که رویان را در رحم خود برای پرورش نگه می دارد.

اینکه روش لقاح مصنوعی به خوبی نتیجه دهد، وابسته به عوامل گوناگونی است؛ مثلا سن و علت ناباروری در میزان اثربخشی این روش مهم است، ضمن اینکه IVF بسیار زمان بر، پرهزینه و بعضا دشوار است. اگر بیش از یک رویان در رحم قرار بگیرد، لقاح مصنوعی منجر به بارداری با دو جنین خواهد شد و بارداری چندگانه صورت می گیرد. پزشک متخصص شیوه ی درمانی را برای زوج خواهان این روش شرح می دهد و ضمن بیان خطرهای احتمالی آن به افراد، درباره مؤثربودن یا نبودن این درمان توضیحاتی ارائه می کند.

لقاح مصنوعی یا IVF چه کمکی به زوج نابارور می کند؟

لقاح مصنوعی روشی برای درمان ناباروری و مشکلات ژنتیکی است. اگر از لقاح مصنوعی برای درمان ناباروری استفاده شود، نیاز زوج ها به انجام درمان های دشوار قبل از لقاح مصنوعی کم می شود؛ مثلا نیاز به داروهای باروری برای افزایش تولید تخمک ها یا تلقیح داخل رحمی کاهش پیدا می کند. تلقیح داخل رحمی روشی است که در آن اسپرم نزدیک زمان تخمک گذاری مستقیما در رحم قرار داده می شود.

گاهی اوقات، لقاح مصنوعی به عنوان اولین گزینه به زنان بالای چهل سال پیشنهاد می شود، علاوه بر آن در مواقعی که زوج ها وضعیت جسمانی خاصی نیز دارند، این درمان پیشنهاد می شود؛ برای مثال اگر زوج ها دارای شرایط زیر باشند، از این درمان استفاده می شود:

۱. انسداد یا تخریب لوله ی فالوپ

وقتی لوله ی فالوپ، آسیب دیده یا مسدود باشد، تخمک به سختی بارور می شود و رویان نیز با دشواری به رحم منتقل می شود.

۲. اختلالات تخمک گذاری

اگر تخمک گذاری به ندرت صورت گیرد یا اصلا اتفاق نیفتد، تخمک های کم تری برای باروری در دسترس هستند.

۳. یائسگی زودرس

یائسگی زودرس موجب عملکرد غیرطبیعی تخمدان در سنین زیر چهل سال است. اگر تخمدان به خوبی کار نکند، هورمون استروژن کافی تولید نخواهد شد یا تخمک ها به شکل معمول و طبیعی آزاد نخواهند شد.

۴. آندومتریوز

اندومتریوز زمانی رخ می دهد که بافت های رحم در بیرون از رحم قرار می گیرند و رشد می کنند. این موضوع عملکرد تخمدان، لوله ی فالوپ و رحم را تحت تأثیر قرار می دهد.

۵. فیبروم رحم

فیبروم رحم، تومورهایی خوش خیم هستند که در دیواره ی رحم قرار می گیرند و در زنان در دهه ی سی و چهل زندگی بسیار رایج هستند. فیبروم ها در القا و قرارگیری تخمک بارورشده دخالت می کنند.

۶. برداشتن یا عقیم سازی لوله ی رحم

توبکتومی یا عقیم سازی لوله ای نوعی عقیم سازی است که در آن برای جلوگیری از بارداری، موقتا لوله های فالوپ بریده یا مسدود می شوند. لقاح مصنوعی می تواند جایگزینی برای برگرداندن لوله های فالوپ باشد.

۷. اختلال در تولید اسپرم یا عملکرد آن

اگر تمرکز اسپرم ها زیر حد متوسط باشد، یعنی حرکت آنها کند باشد یا شکل و حجم شان غیرطبیعی باشد، قدرت بارورکردن تخمک ها را نخواهند داشت. وجود اختلالات در اسپرم مرد باید از سوی پزشک متخصص بررسی بشود تا دلایل پنهان آن کشف شود و درصورتی که مشکل حل شدنی باشد، راهکارهای لازم به کار برده شوند.

۸. ناباروری نامشخص

در این قضیه، هیچ علت مشخصی برای ناباروری نیست و علی رغم معاینات لازم برای تشخیص مسئله ، دلیل ناباروری قابل شناسایی نیست.

۹. اختلالات ژنتیکی

اگر احتمال انتقال اختلالی ژنتیکی از سوی والدین به جنین وجود داشته باشد، از روش تشخیص ژنتیکی پیش کاشتی استفاده خواهد شد. در این روش از لقاح مصنوعی کمک گرفته می شود و بعد از جمع شدن و باروری تخمک ها برای بررسیِ بودن یا نبودن مشکلات ژنتیکی معاینه می شوند. گفتنی است همه ی مشکلات ژنتیکی با معاینه های قبلی قابل تشخیص نیستند. درهرحال رویان هایی که با معاینه ی کلی بدون مشکل شناخته شدند، می توانند به رحم منتقل شوند.

۱۰. محافظت از بارداری برای سرطان یا سایر وضعیت ها و مشکلات پزشکی

اگر در آستانه ی درمان های سرطان، مانند شیمی درمانی یا پرتودرمانی باشید، احتمال ناباروری وجود دارد. در این زمینه نیز لقاح مصنوعی گزینه ای پیش روی شما است. در این روش می توان تخمک ها را جمع آوری کرد و آنها را در حالتی غیربارور منجمد و نگهداری کرد. احتمال اینکه تخمک ها را بارور کرده و سپس منجمد کرد نیز وجود دارد.

زنانی که رحمی آماده ندارند و بارداری برای شان مشکلات جدی به همراه دارد، می توانند از لقاح مصنوعی استفاده کنند، به این صورت که فرد دیگری حاملگی را بر عهده بگیرد. در این مورد، تخمک بارور می شود؛ اما رویان شکل گرفته در رحم فرد دیگری رشد می کند و پرورش می یابد.

خطرهای لقاح مصنوعی چیست؟

خطرهای احتمالی موجود در چرخه ی لقاح مصنوعی از این قرار هستند:

۱. تولدهای چندگانه

اگر چند رویان در رحم قرار بگیرد، امکان رشد چند رویان وجود دارد. در این صورت احتمال زایمان زودرس و کاهش وزن جنین نیز بیش تر می شود؛

۲. زایمان زودرس و کاهش وزن نوزاد

تحقیقات نشان می دهد احتمال اندکی برای کم وزن شدن نوزاد یا زایمان زودرس به شیوه ی لقاح مصنوعی وجود دارد؛

۳. سندروم هیپراستیمولیشن تخمدانی

استفاده از داروهای تزریقی باروری مانند HCG یا گنادوتروپین جفتیِ انسان برای القای باروری در تخمدان می تواند موجب این سندروم بشود. در این سندروم، رحم بیمار متورم می شود و درد می گیرد.

نشانه ها و علائم معمولا یک هفته به طول می انجامند و شامل دردهای ملایم شکمی، نفخ شکم، حالت تهوع، استفراغ و اسهال می شود. اگر شخص باردار شود، احتمال دارد این علائم چندین هفته به طول بینجامد. در موارد نادری نیز، امکان بروز سندروم هیپراستیمولیشن وجود دارد که همراه با اضافه وزن و تنگی نفس است.

۴. سقط جنین

نرخ سقط جنین در زنانی که با لقاح مصنوعی باردار می شوند، مشابه سایر زنان است، یعنی در حدود ۱۵درصد تا ۲۵درصد؛ اما این درصد با افزایش سن احتمال بیش تری برای وقوع پیدا می کند. استفاده از تخمک های منجمد در طول درمان، کمی احتمال سقط جنین را افزایش می دهد.

۵. عوارض بازیابی تخمک ها

استفاده از سوزن آسپریت (تخلیه) برای جمع آوری تخمک ها می تواند منجر به خون ریزی، تخریب یا عفونت مثانه، روده یا رگ های خونی شود. اگر بیهوشی نیز در کار باشد، عوارض بیهوشی نیز ممکن است گریبان فرد را بگیرد.

۶. بارداری خارج از رحم

۲ درصد تا ۵درصد از زنانی که با لقاح مصنوعی باردار می شوند، بارداری شان به شکل بارداری خارج از رحم خواهد بود و تخمک های بارورشده در خارج از رحم مستقر می شوند و معمولا در لوله های فالوپ قرار می گیرند. تخمک های بارورشده نمی توانند خارج از رحم باقی بمانند و ادامه ی بارداری غیرممکن است.

۷. نواقص تولد

در نواقصی که ممکن است در نوزاد شکل بگیرد، سن مادر بسیار مهم است. مسئله ی سن فارغ از نوع و شیوه ی بارداری بر سلامت نوزاد تأثیر می گذارد. برای بررسی اینکه نوزادان حاصل از لقاح مصنوعی دچار نواقص خواهند بود یا نه، باید تحقیقات بیشتری صورت بگیرد؛ اما هنوز یافته هایی مبنی بر ایجاد نقص در نوزادان لقاح مصنوعی دیده نشده است.

۸. سرطان تخمدان

برخی پژوهش ها ادعا می کنند میان ایجاد و توسعه ی نوع خاصی از تومور تخمدان (سرطان تخمدان) و داروهای تحریک رشد تخمک ارتباطی وجود دارد؛ اما تحقیقات اخیر بر این ادعا صحه نمی گذارند.

۹. استرس

استفاده از لقاح مصنوعی به شکل مادی، معنوی و جسمی توأم با انواع استرس ها و خستگی ها است. حمایت مشاوران، خانواده و دوستان و همسر باعث تسهیل روند درمانی خواهد شد.

شیوه ی آمادگی برای لقاح مصنوعی چیست؟

وقتی قصد انتخاب کلینیک درمان ناباروری دارید، باید به نکاتی دقت کنید. به یاد داشته باشید موفقیت هر کلینیک و مرکز درمانی به عوامل متعددی وابسته است؛ مثلا سن بیماران و مشکلی که داشته اند. جمعیت یا تعداد بیماران تحت درمان و رویکردهای درمانی نیز بسیار مهم است. قبل از درمان از هزینه های درمان در هر مرحله نیز اطلاعات کسب کنید.

قبل از شروع درمانی که در آن از تخمک و اسپرم زوج ها استفاده می شود، هریک باید مورد آزمایش ها و معاینه های گوناگونی قرار بگیرند:

۱. آزمایش ذخیره ی تخمدان

برای بررسی کیفیت و کمیت تخمک ها، پزشک احتمالا تمرکز هورمون محرکه ی فولیکولی (FSH) ، استرادیول (استروژن) و هورمون آنتی مولرین در خون را در اولین روزهای عادت ماهیانه بررسی می کند. نتایج آزمایش ها همراه با سونوگرافی از تخمدان ها بررسی می شود تا میزان جواب گویی درمان برای فرد مشخص بشود.

۲. تحلیل اسپرم ها

اگر این آزمایش در بخش معاینات اولیه ی درمان صورت نگیرد، پس از گذشت مدت کوتاهی از چرخه ی درمان، حتما باید تحلیل و بررسی اسپرم ها صورت بگیرد.

۳. بررسی بیماری های عفونی

هریک از زوج ها باید از جهت ابتلا به بیماری های عفونی مانند ایدز بررسی شوند و آزمایش بدهند.

۴. عمل انتقال رویان

پزشک برای تعیین عمق رحم، در ابتدای کار، رویان را به رحم انتقال می دهد. در این روش احتمال زیادی برای موفقیت انتقال رویان به رحم وجود دارد.

۵. آزمایش تعیین عمق رحم

پزشک باید قبل از شروع IVF، عمق رحم را مشخص کند. ممکن است نیاز به سونوهیستروگرافی پیش آيد. در این روش، مایعی از طریق دهانه ی رحم به رحم وارد می شود و به کمک سونوگرافی به دید و تصویری از رحم می رسند. در این روش تلسکوپی باریک، نورانی و منعطف در واژن و دهانه ی رحم به سمت رحم قرار داده می شود.

سؤالات رایج

۱. چند رویان به رحم منتقل خواهد شد؟

تعداد رویان ها بستگی به سن فرد و تعداد تخمک های بازیابی شده دارد. از آنجایی که نرخ و احتمال موفقیت این درمان در زنان مسن تر کم تر است، معمولا تعداد بیش تری رویان در رحم قرار داده می شود، البته به جز زنانی که از تخمک اهدایی استفاده می کنند. بیش تر پزشکان برای جلوگیری از رشد و بارورشدن چند رویان اقداماتی را مدنظر قرار می دهند و در برخی کشورها نیز از نظر قانونی از لحاظ تعداد رویان ها محدودیت وجود دارد. قبل از شروع فرایند درمان باید با پزشک معالج خود درباره ی تعداد رویان ها توافق کنید.

۲. با رویان های اضافه چه کار می کنند؟

رویان های اضافه را می توان منجمد و ذخیره کرد و در سال های بعدی از آنها استفاده کرد. تمام رویان ها در فرایند انجماد سالم قادر به بقا نیستند؛ اما بیش تر آنها در این شرایط باقی می مانند. روش انجماد یا سرماداری روشی است که می تواند چرخه های لقاح مصنوعی آینده را ارزان تر و ساده تر کند. درهرحال، طول عمر رویان های منجمدشده کمی کم تر از رویان های تازه است. تصمیم با زوج است: می توانند رویان های اضافی را به زوج نابارور دیگری تقدیم کنند یا آن را در اختیار مراکز تحقیقی قرار دهند و شاید کلا دیگر علاقه ای به نگهداری آنها نداشته باشند.

۳. بارداری چندگانه را چطور باید مدیریت کرد؟

اگر بیش از یک رویان به رحم منتقل شود، احتمال بارداری چندگانه وجود خواهد داشت که البته خطراتی را متوجه مادر و جنین ها می کند. در بعضی مواقع نیز از تعداد رویان ها کاسته می شود تا مادر بتواند با خطر کم تری باردار شود و زایمان کند. البته گرفتن چنین تصمیمی ابعاد پیچیده ی اخلاقی، احساسی و روان شناسی دارد.

۴. تصمیم گیری درباره ی عواقب گرفتن تخمک و اسپرم اهدایی یا حاملگی حامل چگونه است؟

صحبت با مشاوری متخصص در این زمینه می تواند ابعاد مختلف مسئله ازجمله حقوق اهداکننده ی اسپرم و تخمک را برای تان مشخص کند، ضمن اینکه به کمک کارشناسی قانونی مانند وکیل برای پیشبرد امور قانونی کار و والدین رسمی و قانونی شدن فرزند نیز نیاز است.

مراحل لقاح مصنوعی

لقاح مصنوعی مراحل مختلفی دارد: القای تخمک گذاری، بازیابی تخمک، بازیابی اسپرم، بارورسازی و انتقال رویان. هر چرخه ی لقاح مصنوعی حدود دو هفته طول می کشد و ممکن است به بیش از یک چرخه ی درمانی نیاز باشد.

۱. القای تخمک گذاری

اگر برای لقاح مصنوعی از تخمک های خود فرد استفاده بشود، در آغاز، چرخه ی درمان با هورمون های ساختگی شروع می شود تا تخمدان به جای تولید یک تخمک که ماهیانه تولید می شود، تحریک شود و بیش از یک تخمک تولید کند. علت نیاز به بیش از یک تخمک این است که احتمال بارورنشدن و رشد تخمک ها در فرایند وجود دارد، پس باید محکم کاری کرد. در این فرایند ممکن است نیاز به داروهای مختلفی باشد:

داروهایی برای تحریک تخمک: برای تحریک تخمدان نیاز به داروهای قابل تزریقی چون FHS یا هورمون لوتئینه کننده LH یا ترکیبی از آن دو باشد. این داروها موجب تحریک بیش از یک تخمک به طور هم زمان می شود.

داروهایی برای بلوغ تخمک: وقتی فولیکول ها برای بازیابی تخمک آماده می شوند، به طور کلی بین ۸ تا ۱۴ روز، برای بلوغ تخمک ها از داروهایی نظیر HCG یا سایر داروهای مشابه استفاده می شود.

داروهایی برای پرهیز از تخمک گذاری زودهنگام.

داروهایی برای آمادگی پوشش داخلی رحم: در روز بازیابی تخمک یا انتقال رویان، ممکن است پزشک معالج مصرف مکمل های پروژسترونی را پیشنهاد کند. این مکمل ها باعث آماده سازی بیش تر پوشش داخلی رحم می شود.

پزشک معالج با فرد صحبت می کند و مشاوره های لازم را انجام می دهد تا فرد متوجه داروی مناسب و زمان مناسب استفاده از آنها بشود. معمولا قبل از آماده شدن تخمک ها برای بازیابی، یک تا دو هفته تحریک تخمدان ها لازم است. برای تعیین اینکه تخمک ها چه زمانی آماده ی جمع آوری هستند، دکتر احتمالا این کارها را انجام می دهد:

سونوگرافی واژن: معاینه ای از تخمدان به عمل می آید تا وضعیت فولیکول ها-کیسه های پرمایع تخمدان، یعنی مکانی که تخمک ها بالغ می شوند، بررسی شود.

آزمایش خون: برای سنجش میزان پاسخ دهی فرد به داروهای تحریک تخمدان، خون، مورد آزمایش قرار می گیرد. عموما با توسعه و رشد فولیکول ها و پایین ماندن سطح پروژسترون بعد از تخمک گذاری، سطح استروژن افزایش می یابد.

گاهی اوقات نیز نیاز است تا چرخه های لقاح مصنوعی به دلایل زیر قبل از بازیابی تخمک ها متوقف بشوند:

کافی نبودن تعداد فولیکول های در حال رشد؛

تخمک گذاری زودهنگام؛

رشد و توسعه ی تعداد زیادی از فولیکول ها و وجود خطر سندروم هیپراستیمولیشن؛

سایر مشکلات پزشکی.

اگر چرخه ی لقاح مصنوعی متوقف شود، پزشک باید داروها یا دُز مصرفی داروها را تغییر دهد تا میزان پاسخ گویی فرد در چرخه های درمان آتی افزایش پیدا کند. شاید هم نیاز به اهداکننده ی تخمک وجود داشته باشد.

۲. بازیابی تخمک

۳۴ تا ۳۶ ساعت بعد از تزریق نهایی و بعد از تخمک گذاری، می توان بازیابی تخمک را در مطب پزشک یا در کلینیک صورت داد.

در طول بازیابی تخمک، به فرد داروهای آرام بخش و مسکن داده می شود؛

آسپیراسیون سونوگرافی ترانس واژینال، روش رایج بازیابی تخمک است. پروب سونوگرافی برای شناسایی و بررسی فولیکول ها داخل واژن قرار می گیرد، سپس سوزنی نازک برای ورود به واژن و فولیکول ها و بازیابی تخمک ها استفاده می شود؛

اگر تخمدان ها از طریق سونوگرافی قابل دسترسی نباشند، جراحی شکمی یا لاپاروسکوپی برای هدایت سوزن بازیابی تخمدان استفاده می شود. گفتنی است لاپاروسکوپی، روشی است که در آن برشی کوچک در نزدیکی ناف ایجاد می شود و ابزاری باریک به نام لاپاروسکوپ درون بدن می شود و به حرکت سوزن جهت می بخشد؛

تخمک ها به وسیله ی سوزنی متصل به ابزار ساکشن از فولیکول ها جدا می شوند. چندین تخمک با هم در بیست دقیقه جداسازی می شوند؛

بعد از بازیابی تخمک، انقباض ها و دردهایی در ناحیه ی شکمی برای بیمار به وجود می آید؛

تخمک های بالغ داخل مایع تغذیه، یعنی محیط کشت، قرار می گیرند و مورد انکوباسیون قرار می گیرند، یعنی برای رشد در محیط مخصوص نگهداری می شوند. تخمک هایی که سالم و بالغ به نظر می رسند، برای تشکیل رویان با اسپرم مخلوط می شوند، گرچه تمام تخمک ها به شکل موفقیت آمیز بارور نمی شوند.

۳. بازیابی اسپرم

چنانچه برای لقاح مصنوعی از اسپرم همسر استفاده بشود، باید در مطب پزشک یا کلینیک، صبح قبل از بازیابی تخمک نمونه ی اسپرم او گرفته شود. به جز روشِ گرفتن نمونه ی اسپرم توسط خود مرد، روش های دیگری مانند اسپیراسیون تستیکولار نیز برای استخراج اسپرم استفاده می شود. در این روش از سوزن یا سایر روش های جراحی برای استخراج مستقیم اسپرم از بیضه ها استفاده می شود. در بعضی مواقع نیز از اهداکننده ی اسپرم کمک گرفته می شود. اسپرم ها از مایع مَنی در آزمایشگاه جدا می شوند.

۴. باروری

برای باروری از دو روش متداول استفاده می شود:

درون کاشت: در این روش تخمک بالغ و اسپرم ترکیب شده و آنکوبه می شوند.

تزریق اسپرم اینتراسیتوپلاسمیک (IC SI): در این روش نیز اسپرمی سالم به تخمک های بالغ مستقیما تزریق می شود. ICSI، اغلب زمانی استفاده می شود که از لحاظ کیفیت و تعداد اسپرم مشکل وجود دارد یا تلاش های بارورسازی در چرخه های اولیه ی لقاح مصنوعی، موفقیت آمیز نبوده است.

در برخی مواقع خاص، پزشک ممکن است راهکارهای دیگری قبل از انتقال رویان پیشنهاد بدهد:

هاچینگ کمکی: ۵ تا ۶ روز بعد از بارداری، رویان از ماده ای خلطی شکل به نام زونا-پلوسیدا خارج می شود و اجازه ی قرارگیری در پوشش داخلی رحم به آن داده می شود. چنانچه سن زن بالا باشد یا تجارب ناموفقی در IVFهای گذشته داشته باشد، پزشک این روش را پیشنهاد می کند. در این روش، حفره ای در ناحیه ی زونا-پلوسیدا درست قبل از انتقال ایجاد می شود و به رویان برای قرارگرفتن در رحم و رشد کمک می شود.

آزمایش ژنتیکی قبل از کاشت: به رویان ها اجازه داده می شود در انکوباتور رشد کنند تا به مرحله ای برسند که بتوان نمونه ای کوچک از آن برداشت کرد و مورد بررسی و معاینه از لحاظ مشکلات و بیماری های ژنتیکی قرار داد یا تعداد کروموزم آنها را بررسی کرد. این کار معمولا ۵ تا ۶ روز بعد از توسعه و رشد صورت می گیرد. اگر از نظر ژنتیکی مشکلی وجود نداشته باشد، رویان ها می توانند وارد رحم بشوند. این روش می تواند از انتقال بیماری های ژنتیکی از والدین به فرزندان جلوگیری کند؛ اما همچنان آزمایش والدین در این باره ضروری است.

۵. انتقال رویان ها

۲ تا ۶ روز بعد از بازیابی رویان ها، کار انتقال رویان ها در مطب پزشک یا کلینیک انجام می شود:

به فرد، تسکین دهنده ی ملایمی داده می شود. این فرایند معمولا بدون درد است، اما شاید انقباض های خفیفی دیده بشود؛

پزشک یا پرستار لوله ای باریک، بلند و منعطف موسوم به کاتتِر در واژن قرار می دهد. این لوله از طریق دهانه ی رحم وارد رحم می شود؛

سرنگی حاوی یک یا تعداد بیش تری رویان در محلولی قرار می گیرند و در انتهای کاتتر قرار داده می شوند؛

به کمک سرنگ، رویان ها درون رحم قرار می گیرند.

اگر این عملیات موفقیت آمیز باشد، رویانی به مدت ۶ روز تا ۱۰ روز بعد از بازیابی تخمک در پوشش داخلی رحم کاشته می شود.

بعد از عملیات

بعد از انتقال رویان، انجام فعالیت های روزانه ی عادی برای فرد میسر می شود. با وجود این، ممکن است تخمدان ها کمی بزرگ شوند. فعالیت های شدید ممکن است ناراحتی هایی به وجود آورد.

عوارض متداول این عمل به این صورت است:

به علت پاک سازی دهانه ی رحم قبل از انتقال رویان احتمال اندکی خون ریزی یا ترشح بی رنگ وجود دارد؛

سطح بالای استروژن موجب حساسیت سینه می شود؛

احتمال نفخ خفیف وجود دارد؛

ممکن است انقباض خفیف ایجاد شود؛

یبوست یکی از عوارض این عمل است.

چنانچه بعد از انتقال رویان، دردی خفیف یا شدید احساس کردید، باید به پزشک مراجعه کنید. پزشک شما را برای بررسی عوارضی چون عفونت، پیچ خوردگی تخمدان و سندروم هیپراستومیلیشن شدید معاینه می کند.

نتایج لقاح مصنوعی چیست؟

۱۲ روز تا ۲ هفته بعد از بازیابی تخمک، پزشک از فرد آزمایش خون دریافت می کند تا ببیند فرد باردار شده است یا خیر.

اگر فرد باردار باشد، پزشک او را به متخصص زنان و زایمان ارجاع خواهد داد تا مورد بررسی های بیش تر قرار بگیرد.

اگر فرد باردار نباشد، به او دیگر پروژسترون داده نمی شود و در مدت یک هفته ی پیش رو پریود خواهد شد. چنانچه فرد پریود نشود یا خون ریزی غیرعادی داشته باشد، باید با پزشک صحبت کند. اگر زوج به تلاشی دیگر برای لقاح مصنوعی تمایل داشته باشند، باید درباره ی راهکارهای افزایش شانس بارداری و بهبود فرایند با پزشک مشاوره کنند.

بارداری با روش لقاح مصنوعی و تولد فرزندی سالم به چه عواملی وابسته است؟

۱. سن مادر

هرقدر سن مادر کم تر باشد، شانس بچه دارشدن از طریق لقاح مصنوعی به کمک تخمک های خود مادر و زایمانی خوب و فرزندی سالم بیش تر می شود. برای مادران ۴۱ سال به بالا برای استفاده از تخمک اهدایی توصیه هایی می شود.

۲. موقعیت رویان ها

انتقال رویان هایی که رشد یافته اند، در مقایسه با رویان های رشدنیافته در روز دوم یا سوم، احتمال بارداری را افزایش می دهد. درهرحال تمام رویان ها شانس بقا ندارند. درباره ی وضعیت رویان ها حتما باید با پزشک و متخصص صحبت بشود.

۳. سابقه ی باروری

زنانی که قبلا زایمان کرده اند، نسبت به زنانی که هرگز زایمان نداشته اند، شانس بیش تری در باروری با لقاح مصنوعی دارند. در زنانی که چند بار IVF ناموفق داشته اند، شانس باروری کم تر است.

۴. ریشه و علت ناباروری

داشتن منبع مناسبی از تخمک ها به باروری با IVF کمک زیادی می کند. زنان مبتلا به آندرومتریوز کم تر از زنانی که علت ناباروری شان مشخص نیست، شانس باردارشدن با لقاح مصنوعی دارند.

۵. عوامل دخیل در سبک زندگی

زنان سیگاری، تخمک های بازیابی شده ی کم تری در طول لقاح مصنوعی دارند و ممکن است بیشتر سقط جنین داشته باشند. سیگاری بودن شانس موفقیت IVF را ۵۰درصد کاهش می دهد. چاقی نیز درصد موفقیت را کم می کند. مصرف برخی داروها، داروهای شادی آور و الکل نیز از جمله عوامل کاهش دهنده ی شانس بارداری با این روش هستند و مصرف زیاد کافئین و برخی داروها می توانند خطرناک هم باشند.

باید حتما درباره ی عوامل خطرزای سطور بالا صحبت بشود تا موفقیت این روش شانس بیش تری بیابد.

میزان موفقیت آمیز بودن لقاح مصنوعی

هیچ زوجی تا پیش از ازدواج و زمانی که برای بچه دار شدن اقدام نکنند، نمی دانند با ناباروری مواجه هستند یا نه. مشکل ناباروری زمانی مطرح می شود که زوجی پس از یک سال اقدام برای بچه دار شدن، به حاملگی دست نیافته باشد که این مشکل در حدود یک سوم موارد، فقط به زن و در یک سوم موارد به مرد و در یک سوم موارد به هردو مربوط است.

دانش پزشکی امروز به روش های موثری برای درمان ناباروری دست یافته که مبتنی بر شیوه های لقاح آزمایشگاهی (شامل IVF، میکرو اینجکشن و ZIFT) است. در این روش ها، تخمک و اسپرم را در آزمایشگاه مجاور هم قرار می دهند و پس از تشکیل سلول تخم، آن را در شرایط خاصی در آزمایشگاه نگه می دارند و پس از چند روز به رحم مادر منتقل می کنند.

اما این تمام ماجرا نیست و هنوز در بهترین شرایط نیز میزان حاملگی با این روش ها که بسیار پرهزینه است، چیزی حدود 25 درصد است. یعنی از هر چهار زوج ناباروری که تحت درمان با روش IVF قرار می گیرند، یک زوج صاحب فرزند می شود.

به گفته دکتر آمنه لاهوتی، متخصص زنان و زایمان، مهم ترین عاملی که میزان موفقیت IVF را تعیین می کند، سن تخمک و به عبارتی سن تقویمی مادر است. همه زنان با تعداد مشخصی تخمک به دنیا می آیند که مجموع این تخمک ها را در اصطلاح، رزرو تخمدان می نامند. رزرو تخمدانی هر کسی از ابتدای تولد مشخص است و تاکنون راهی برای افزایش آن یافت نشده است، اما با افزایش سن زن، تخمک های وی نیز پیر می شوند و از کیفیت سابق برخوردار نخواهند بود.

تخمک هایی که جوان نیستند

هر چه سن مادر بالاتر باشد، نه تنها رزرو تخمدانش کمتر می شود بلکه میزان پاسخ دهی تخمدان به داروها کمتر خواهد بود. این متخصص در گفت وگو با جام جم می افزاید: تخمک هایی که از این افراد به دست می آید، کم کیفیت تر و جنین ها نیز فاقد کیفیت مطلوب خواهند بود. ضمن این که احتمال بروز مشکلات کروموزومی با افزایش سن خانم افزایش می یابد و طبیعتا جنین های مشکل دار قادر به لانه گزینی نیستند یا در صورت بروز حاملگی در مراحل اولیه سقط می شوند.

تشکیل جنین بی کیفیت

مشکلات ژنتیک سلول تخم منحصر به اشکالات تخمک نیست و اختلالات ژنتیک اسپرم نیز منجر به تشکیل جنین بی کیفیت می شود.

دکتر لاهوتی با تاکید بر این که در موارد شکست IVF، یکی از راهکارها برای افزایش میزان موفقیت، بررسی ژنتیک جنین قبل از لانه گزینی (PGD) است، توضیح می دهد: علاوه بر خوب بودن کیفیت تخمک و جنین، اندومتر (دیواره داخلی رحم که جنین در آن لانه گزینی و رشد می کند) باید پذیرای جنین باشد.

این متخصص تاکید می کند: لانه گزینی جنین در رحم مادر، فرآیند بسیار ظریف و پیچیده ای است. همزمانی تغییرات ایجاد شده پس از لقاح در جنین و اندومتر برای لانه گزینی و دستیابی به حاملگی طبیعی بسیار مهم است و چنانچه این تغییرات که لازمه پذیرندگی جنین است، در سلول های اندومتر ایجاد نشده باشد، جنین با وجود ورود به حفره رحم، قادر به تهاجم به بافت اندومتر و لانه گزینی در آن نخواهد بود و دفع خواهد شد.

بیماری های عامل IVF ناموفق

بعضی بیماری ها مثل اندومتریوز یا تنبلی تخمدان (تخمدان پلی کیستیک) و اختلالاتی مثل عفونت مزمن لوله رحمی ـ که با اتساع لوله و وجود مایع درآن مشخص می شود ـ با آسیب به جنین یا تغییر محیطی که جنین قرار است در آن لانه گزینی و رشد کند، می تواند موجب عدم دستیابی به حاملگی از طریق IVF شود.

دکتر لاهوتی تاکید می کند: در صورتی که این بیماری ها در خانمی که مبتلا به ناباروری است وجود داشته باشد، باید ابتدا به کمک دارو یا جراحی (در صورت نیاز) کنترل یا حداقل سرکوب و سپس اقدام به IVF شود.

ناباروری در مادران پراسترس

واضح است که استرس می تواند بر درمان ناباروری تأثیر بگذارد. همچنین ناباروری می تواند تأثیرات روان شناختی ایجاد کند و زمینه ساز بروز اختلالات روانی و مشکلات زناشویی شود.

این متخصص زنان با اشاره به این که اثرات روان درمانی در افزایش میزان حاملگی در مطالعات مختلف متفاوت بوده است، می گوید: بعضی محققان نشان داده اند مداخلات روان درمانی تأثیر اندکی بر میزان حاملگی دارد، اما در بعضی مطالعات نتیجه گرفته اند، روان درمانی باعث کاهش اضطراب و افسردگی می شود و شانس پذیرش جنین در رحم را افزایش می دهد.

به همین دلیل، روش های مختلف روان درمانی و اضطراب زدایی به عنوان درمان کمک کننده در کنار دیگر روش های درمان وجود دارد، ولی اثر این درمان ها هنوز به قطعیت روشن نشده است.

بی نیاز از استراحت مطلق

طی انجام مراحل IVF پس از این که انتقال جنین به داخل رحم صورت گرفت، لازم است مادر چند ساعتی در بیمارستان استراحت مطلق داشته باشد، ولی پس از آن می تواند به منزل برود وبه صرف انجام IVF نیاز به استراحت مطلق ندارد، مگر این که مشکل همزمان دیگری وجود داشته باشد.

دکتر لاهوتی با اشاره به این مطالب اظهار می کند: نزدیکی جنسی نیز در ساعات یا شاید روزهای اولیه به دلیل ایجاد انقباض رحمی و احتمال دفع جنین بهتر است انجام نشود ولی بعد از آن، شخص می تواند زندگی معمول خود را از سر بگیرد.

ناامید نشوید

به گفته این متخصص در صورتی که اولین IVF منجر به بارداری نشود، بررسی های خاص (مثل بررسی مولکولی پذیرندگی اندومتر یا بعضی اعمال جراحی یا بررسی های ژنتیک) صورت خواهد گرفت. بنابراین یک بار شکست در IVF به معنی کاهش احتمال موفقیت در بار دوم نیست وحتی شاید با بررسی بیشتر، احتمال موفقیت، بیشتر بشود.