دارالفنون اولین بنیاد آموزش نوین ایران است که در سال 1230 هجری به همت امیرکبیر وزیر ناصرالدین‌شاه تاسیس شد. از جمله خدمات امیرکبیر می‌توان به انتشار روزنامه وقایع اتفاقیه، رسیدگی به وضع مالیه، جلوگیری از رشوه‌خواری، حذف القاب و عناوین و تاسیس مدرسه دارالفنون اشاره کرد. مدرسه دارالفنون در آن دوران هفت شعبه داشت و در آن اصول مهندسی، پزشکی و علمی به جوانان آموزش داده می‌شد. دارالفنون در نشریات و نامه‌های دولتی زمان خود، با نام‌هایی از جمله مدرسه جدید، مدرسه نظامیه، مکتب‌خانه پادشاهی، تعلیم خانه و معلم خانه ذکر شده است.
دارالفنون در تاریخ 1367/4/25 در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسید و در سال 1378 تصمیم گرفته شد تا جایگاه اسناد آموزش‌وپرورش ایران شود. امروزه این بنای تاریخی از جاهای دیدنی تهران به شمار می‌آید. جایگاه این مدرسه گاه حتی فراتر از موضوعات آموزشی رفته و به پیش‌زمینه تاریخی ایرانیان معاصر در حوزه علم‌آموزی و کسب مهارت‌های زندگی نوین اشاره دارد.
میرزا تقی‌خان در سال 1244 قمری به روسیه سفر کرد. وی در آنجا مدرسه‌های نوین، کارخانه‌ها و بنیادهای علمی و فنی روسیه را دید و تصمیم گرفت ساختمانی برای تدریس علوم جدید در تهران تاسیس کند. او نام دارالفنون را برای این مدرسه جدید در نظر گرفت که معادل اصطلاح فرنگی «پلی‌تکنیک» بود. این مرد وطن‌پرست در اولین سال صدارت خود موافقت ناصرالدین‌شاه را برای تاسیس دارالفنون جلب و شخصا محل ساختمان آن را تعیین کرد و برای بنای مدرسه، میرزا رضای مهندس‌باشی را در نظر گرفت. مهندس‌باشی از نخستین محصلانی بود که توسط عباس میرزا به لندن فرستاده شده و مهندسی را با موفقیت به اتمام رسانده بود. مهندس‌باشی ابتدا نقشه ساختمان را کشید و انجام کار را به محمدتقی خان معمارباشی دولت واگذار کرد. ساختمان دارالفنون در محوطه وسیعی در شمال ساختمان سفارت روس بین خیابان ناصری و الماسیه ساخته شد. درب ورودی این مدرسه ابتدا در خیابان الماسیه بود که بعد‌ها با افزودن تالار نمایشی به مدرسه به خیابان ناصری انتقال یافت.
ساخت بنای دارالفنون قریب به یک سال به طول انجامید و در اواخر سال 1267 هجری قمری، به پایان رسید و در سال 1230 خورشیدی افتتاح شد. این ساختمان 50 اتاق داشت که قسمتی از دیوارهای آن به گچ‌بری، نقش‌ها و تذهیبات بدیع آراسته بود. همه اتاق‌ها یک شکل و به یک اندازه و به‌صورت مربع با چهار متر عرض و طول بود و جلوی هر اتاقی یک ایوان قرار داشت. میان حیاط دارالفنون حوض بزرگی بود که در اطراف آن درختان میوه از قبیل زردآلو، توت، گوجه و شاتوت کاشته شده بود. شاگردان برای رفع تشنگی از این حوض استفاده می‌کردند. این حوض از آب قنات معروف به آب شاه سرچشمه می‌گرفت که از زلال‌ترین آب‌های مشروب تهران بود. دروازه ورودی ساختمان به شیوه معماری سنتی دارای طاق بلندی بود که در دو سوی درگاه، دو ستون استوانه‌ای نقره‌ای رنگ، طاق این دروازه را نگه می‌داشت. درب مدرسه دو لنگه چوبی و قهوه‌ای رنگ بود و بالای آن کتیبه‌ای قرار داشت که هنوز نیز وجود دارد و اسم دارالفنون و سال تاسیس روی آن حک شده است. بنای دارالفنون در حال حاضر دارای دو ورودی است که در خیابان ناصرخسرو قرار دارد. ساختمان حیاط مرکزی دارد که اتاق‌ها در چهار طرف حیاط، در دو طبقه قرار گرفته‌اند. در سمت شمال مدرسه یک حیاط نیز واقع شده است که به‌عنوان حیاط بازی از آن استفاده می‌شود. در جبهه جنوبی، سالن آمفی تاتر و نمازخانه و سکوی نمایش تاتر قرار دارد. انبار نیز در جبهه شرقی است که مستقیما به خیابان ناصر خسرو راه دارد. نمای مدرسه توسط آجر پنج سانت تزیین شده است و در بخش جنوبی مدرسه سالن اصلی قرار دارد. در بقیه جهات، اتاق‌ها در دو طبقه ساخته شده‌اند و راه ارتباطی به طبقه بالا از چهار راه‌پله صورت می‌گیرد که در گوشه‌‌های شمال شرقی و جنوب شرقی و جنوب غربی هستند. دیوارهای آجری با اندود گچ و خاک و بعد کاهگل است و روی آن را با ملات گچ پوشانیده‌اند. هر اتاق دارای یک ورودی و یک پستو است. در بعضی اتاق‌ها، پستو تبدیل به ورودی شده است و اتاق‌ها فاقد پستو و دارای دو ورودی هستند. بزرگ‌ترین اتاق فعلی مسجد در بخش غربی حیاط مرکزی واقع شده است.
مدرسه دارالفنون در میدان امام خمینی، خیابان ناصرخسرو، پلاک 266 قرار دارد. نزدیک‌ترین ایستگاه مترو، ایستگاه امام خمینی است که با استفاده از خطوط یک و دو مترو می‌توانید خود را به آن برسانید. همچنین می‌توانید از اتوبوس‌هایی استفاده کنید که به مقصد پایانه امام خمینی و پایانه فیاض بخش تردد می‌کنند.
