مدرسه آقا بزرگ، از معروف‌ترین بنا های قاجار! 

چرا بازدید از مسجد آقا بزرگ کاشان؟

• مسجد آقابزرگ از آثار تاریخی شهر کاشان با زیبایی منحصربه‌فردی است.

• این مسجد مجموعه‌ای از تزیینات و عناصر معماری نفیس است.

• یکی از زیباترین و باشکوه‌ترین مساجد ایران در دوره قاجار به شمار می‌رود.

• در کنار بازدید از این مسجد می‌توانید به سراغ خانه‌های تاریخی شهر کاشان نیز بروید.

• مسجد آقابزرگ تنها مسجد 5 طبقه جهان است.

تاریخچه مسجد مدرسه آقا بزرگ کاشان

قدمت مسجد مدرسه آقا بزرگ به دوران قاجار برمی‌گردد. ساخت این مسجد در دوره محمد شاه شروع شد و در زمان ناصرالدین شاه به پایان رسید. کتیبه‌های موجود در صفه شبستان، زیر گنبد شبستان، ازاره محراب و سردر ورودی مسجد این تاریخ را تأیید می‌کنند.

ممکن است مسجد مدرسه آقا بزرگ روی آثار به‌جای مانده از زلزله سال 1192 هجری قمری بنا شده باشد. همچنین احتمالا شبستان شمالی مسجد روی بقایای خانقاه، مسجد، مقبره و مدرسه خواجه‌ تاج‌الدین متعلق به اواسط سده 9 قمری ساخته شده است.

در طول زمان تغییرات متعددی در مجموعه آقا بزرگ صورت گرفته است. در و پنجره‌های دو اطاق اطراف ایوان اصلی گنبدخانه و چهار اطاق بالاخانه سردر ورودی تغییر کردند. در و پنجره‌های ارسی بالارو تبدیل به درگاه‌هایی با دو نیم دایره شدند. حدفاصل گنبدخانه و شبستان غربی با سه هم‌بسته مشبک چوبی با ارسی‌های بالارو از هم جدا می‌شد. بعد از آن‌ که موریانه چوب‌ها را از بین برد، به‌جای آن‌ها درهای فلزی کار گذاشتند و بعدها این درهای فلزی را به هم‌بسته‌های چوبی با درهای ارسی تبدیل کردند. در و پنجره‌های مشبک و بالارو حجره‌ها نیز به همین نحو از بین رفته بودند و مجدد به‌صورت قبل درآمده‌اند.

علت نام گذاری مسجد مدرسه آقا بزرگ کاشان

ملا محمد مهدی نراقی از مجتهدان کاشان بود. آخرین فرزند وی بعد از مرگ ملا محمد به دنیا آمد و به رسم قدیم، نام پدر را برای او انتخاب کردند. پس از مدتی که فرزند ملا محمد نیز مجتهد می‌شود به‌دلیل تشابه اسمی با نام ملا محمد، مردم پدر را آقابزرگ و پسر را آقا کوچک می‌نامند.

بعد از مدتی محمد شاه قاجار در سفر به اصفهان، مدتی در کاشان اقامت و با علمای شهر از جمله آقا کوچک ملاقات می‌کند. محمد شاه متوجه می‌شود که وی از لحاظ علمی دانش بالایی دارد و دستور می‌دهد او را همچون پدر، آقابزرگ صدا کنند. همچنین او به حاکم وقت، محمد تقی خانبان فرمان می‌دهد مسجد و مدرسه‌ای به نام آقا بزرگ بسازند. علاوه بر این‌ها، محمد شاه دختر خود را به عقد او در می‌آورد.

معماری مسجد آقا بزرگ کاشان

مسجد و مدرسه آقا بزرگ کاشان یکی از زیباترین جاهای دیدنی کاشان است که شکوه و عظمت معماری ایرانی در آن به خوبی مشاهده می‌شود. مجموعه آقا بزرگ کاشان تلفیقی از مسجد و مدرسه است و به دلیل کوچک بودن زمین در چند طبقه ساخته شده است. در ساخت این بنا از اصول اربعه معماری اسلامی پیروی شده است. یکی از ویژگی های جذاب معماری مسجد آقا بزرگ، بناگذاری گنبدخانه بر روی 8 ستون عظیم است که خنکی هوا در تمام فصول سال را به ارمغان می‌آورد. تزئینات گچ‌بری، نقاشی، مقرنس ‌کاری و کاشی کاری جلوه زیبایی به مسجد داده‌ است؛ ولی به دلیل نوع مجموعه در استفاده از آنها زیاده‌روی نشده است.

بخش های مختلف مسجد آقا بزرگ کاشان

• پیر نشین: اولین قسمت مسجد و مدرسه آقا بزرگ، پیر نشین است. پیر نشین به سکوهایی که جلوی در قرار دارند، گفته می‌شود. کاربرد پیر نشین، استراحت میانسالان و رهگذرانی بوده است که از آنجا عبور می‌کرده‌اند.

• ورودی و سردر: استفاده از سردر در مساجد رایج نبوده ولی در مسجد آقا بزرگ کاشان استفاده شده و یکی از مهم‌ترین قسمت های بنا است. در بالای در کتیبه‌ای قرار دارد که قصیده‌ای بر روی آن حک شده است. در ورودی اصلی با کنده کاری، گره چینی و گل میخ تزئین شده است. 6666 میخ به نشان تعداد آیات قرآن، بر روی در زده شده است.

• هشتی: هشتی فضای سرپوشیده‌ای است که پس از ورودی مسجد قرار دارد. در دو سمت هشتی اتاق خادم قرار دارد. پس از هشتی، دو دالان مسقف قرار دارند که دسترسی به صحن و سرای مسجد و مدرسه آقا بزرگ را ممکن می‌سازند.

• مهتابی یا زمستانه نشین: اولین قسمت ورودی مسجد، مهتابی است. مهتابی یا زمستانه نشین محوطه‌ای باز است و در زمستان استفاده می‌شود. سنگ هایی از جنس مرمر در وسط زمستانه نشین قرار دارند که نور را از خود عبور می‌دهند و به این طریق نور طبقه پایینی را تامین می‌کنند.

• صحن مرکزی: صحن مرکزی مسجد آقا بزرگ از دو قسمت حیاط گودال باغچه و حیاط همکف تشکیل شده است.
  حیاط گودال باغچه، حیاط طبقه پایینی است و به مدرسه اختصاص دارد. این حیاط از حوضی در مرکز و 4 باغچه در 4 طرف آن تشکیل شده است. دورتادور این حیاط، حجره ها، شبستان و سرداب قرار دارند.
  حیاط همکف یا حیاط طبقه بالایی هم سطح معابر مسجد و مدرسه آقا بزرگ است. در 4 گوشه این حیاط پله هایی برای رفت و آمد به طبقه پایین وجود دارد. این حیاط بیشتر شبیه یک مهتابی است.

• شبستان: مسجد آقا بزرگ دارای 3 شبستان است. شبستان جبهه غربی، بعدا به بنا اضافه شده است و دارای 20 ستون آزاد و 30 چشمه طاق آجری است. شبستان زمستانی، در جبهه شمالی حیاط قرار دارد. این شبستان ستون هایی از آجر و سنگ دارد. روزنه هایی که در پوشش سنگی بنا وجود دارند، نور شبستان را تامین می‌کنند. شبستان سوم در جبهه جنوبی قرار دارد و به صورت نیم طبقه‌ای است. این شبستان به عنوان مسجد استفاده می‌شود و شکستگی های سقفش نور شبستان را تامین می‌کنند.

مسجد مدرسه آقا بزرگ از جمله دیدنی های شهر کاشان به حساب می‌آید که در مرکز این شهر و در نزدیکی سایر جاذبه‌های تاریخی دیگر قرار دارد. این مسجد مدرسه در کوچه‌ای هم نام خود در خیابان فاضل نراقی واقع است.

• آدرس: استان اصفهان، کاشان، خیابان فاضل نراقی، کوچه مسجد آقابزرگ