معرفی فیلم یک زندگی بهتر

نمایش «زندگی بهتر» (نوشته مسعود هاشمی نژاد و با کارگردانی شهاب الدین حسین پور)، ترکیبی ا ست از یک «متن رئال» با فرم «رئالیسم تخیلی» که در اجرا، فرم «ناتورالیستی» داستان حذف شده و با فرمی از روایت متعلق به جهان «رئالیسم تخیلی» ترکیب شده و به نمایش در آمده؛ تغییری که به نقطه قوت نمایش «زندگی بهتر» تبدیل شده است.به کاربردن فرم «رئالیسم تخیلی» در اجرای این متن، روایت را بین «رئال» و «سوررئال» در نوسان قرار می دهد، به نحوی که در اجرا، نه اثری از «رئال» می بینیم، نه اثری از «سوررئال». اثری از اجرای «رئال» نمی بینیم، زیرا شروع اتفاقات «رئال» است، اما نتیجه آن ها به خارج از «رئال» می رود.اثری از «سوررئال» هم نمی بینیم، زیرا در فرم «سوررئال» باید با نشانه و نماد «سوررئال» مواجه شویم تا بپذیریم که در جهان «فراواقع و سوررئال» هستیم. ولی نمایش فاقد هرگونه نماد و نشانه «سوررئال» است و در هیچ بخشی به «فراواقع» نمی رود.به همین دلیل فرم اجرای «زندگی بهتر» منطقا فقط در جهان «رئالیسم تخیلی» (بین رئال و سوررئال) روایت می شود. به این ترتیب، «محتوای رئال» نمایش «زندگی بهتر» بدون آنکه «فرم رئالیسم تخیلی» داشته باشد، از طریق اجرا، صاحب «فرم روایتی رئالیسم تخیلی» می شود، به نحوی که «رئالیسم تخیلی»، هم بخشی از محتوای نمایش می شود (فرم روایت داستان در متن) و هم بخشی از اجرای نمایش (فرم روایت متن در صحنه)؛ و این همان ابتکاری است که در کارگردانی اثر، به نقطه قوت نمایش تبدیل شده است. متن نمایش «زندگی بهتر» که در فضایی کاملا رئال نوشته شده، موفق شده به یک مسئله مهم اجتماعی، یعنی مسئله زندگی یک جانباز جنگ هشت ساله و دشواری های زیستی او و خانواده اش بپردازد. به همین دلیل متن نمایش، یک متن «مسئله محور» است. همین مسئله محوری متن است که آن را شایسته توجه می کند؛ هم برای کارگردانی که می خواهد آن را اجرا کند، هم برای بازیگرانی که می خواهند آن را بازی کنند و هم برای مخاطبانی که می خواهند آن را تماشا کنند.دلیل دیگر اهمیت متن های نمایشی «مسئله محور» از آنجاست که متن ها و نمایش های «فقط فرمال» یا «فقط رئال» به بن بست و تا حدی به پایان خودشان رسیده اند و جز تکرار خود و پیشینیانشان، کار دیگری نمی کنند. بااین همه، برخلاف ویژگی جذاب «مسئله محور» بودن متن نمایش و با وجود مسئله جذابی که متن انتخاب کرده است، متن، اما در طرح مسئله تا حد زیادی به خطا رفته و یک بخش اجتماعی را دوبار مورد هجوم قرار داده و بخشی دیگر را کاملا رها کرده است و این عدم تعادل در روایت از یک «مسئله رئال»، خود متن را نامتعادل کرده است.آنچه باعث پنهان ماندن این عدم تعادلِ محتوایی متن شده، یکی فرم ابداعی کارگردان برای اجراست (رئالیسم تخیلی) و دیگری بازی بازیگران است که به خوبی توانسته اند ریتم نمایش را بین دو فضای «رئال و تخیل» (و نه بین رئال و سوررئال) حفظ کنند.در متن، جانبازی را می بینیم که مشکل مالی دارد، ولی به حال خودش رها شده است. نویسنده متن به جای آنکه ردپای بحران این جانباز را در سوء مدیریت های بعد از جنگ بداند، ببیند و روایت کند، نگاه را به سوی خانواده جانباز می برد و آن ها را سوء استفاده گر نشان می دهد؛ بنابراین خانواده یک جانباز باید دوبار زخم بخورد، یک بار از سوی دشمن در جبهه و بار دیگر از سوی نمایش نامه نویس در متن نمایش و این در حالی است که طبق «منطق رئال متن»، جامعه و ساختار معیوبش عامل نابسامانی های روایت شده در متن است، نه خانواده جانباز به حال خود رهاشده.این خود یک مسئله مهم است که چرا مسئولان و ساختار مدیریتی آن ها از حال واحوال چنین افرادی بی خبرند و اینجاست که یک متنِ خوبِ «مسئله محور»، با یک غفلت تحلیلی، به سراغ علت های غلط یا فرعی می رود و متن را از اثرگذاری می اندازد.حتی اگر هدف نویسنده (و هدف کارگردان در انتخاب متن نیز)، مخالفت با جنگ و جنگ افروزی بوده باشد، باز هم باید ریشه مخالفت ها را در جای دیگری می دید که متأسفانه ندیده است. بااین همه، نمایش «یک زندگی بهتر» از طریق ایجاد اتصال بین یک متن با «محتوای رئال» و یک اجرا با فرم «رئال- تخیلی» موفق می شود بر ضعف متن غلبه کند و فقدان نگاه دقیق به مسئله را با یک فرم ابتکاری، در یک فضای مناسب از نظر دکور و نور، جبران کند و نمایشی تا لحظه آخر دراماتیک را به صحنه ببرد.برای چنین متنی اگر فرمی دیگر در اجرا انتخاب می شد (مثلا فرم اجرائی ناتورالیستی، یا سوررئال)، نمایش «زندگی بهتر» به احتمال قوی جذابیتش را از دست می داد یا دچار افتِ ریتم و نهایتا به روخوانی متن تبدیل می شد. به همین دلیل است که می توان ادعا کرد، نمایش «زندگی بهتر» از جمله نمایش هایی است که «اجرای صحنه ای» آن موفق تر از «روایت متنی» آن است.