خلاصه داستان فیلم ایران سرای من است
سهراب نویسنده جوان کرمانی در تدارک تألیف کتابی دربارهٔ تاریخ شعر کهن ایران است و برای دریافت مجوز چاپ کتابش در راه تهران در کویر گم می شود. در راه با شخصیت های عجیبی آشنا می شود و شاعران قدیمی در برابر او ظاهر می شوند. عاقبت از طریق قنات های خشک کویر از راهروهای متروی تهران سر درمی آورد.
نکاتی درباره فیلم ایران سرای من است
دهه ۴۰ خورشیدی، دهه یافتن و ساختن هویت های تازه بود؛ چه در سطح حاکمیت که این هویت را هم چنان در گذشته باستانی ایران می جست، چه به وسیله روشن فکرانی چون آل احمد که خواهان توجه به سنت های خودی و روی گردانی از «غرب زدگی» موجود بودند . اما این حرکت تنها منحصر به حکومت یا نظریه پردازان و روشن فکران نبود. هنرمندان نیز به نوبه خود می کوشیدند به گذشته نقبی بزنند و با روزآمد کردن سنت ها، فرم های هنری نو بیافرینند.شاید نخستین حرکت جدی را در این زمینه، فرخ غفاری در «شب قوزی» انجام داد. «شب قوزی» تنها اقتباسی از «هزار و یک شب» نبود، بلکه وارد کردن فرم رواییِ این داستان به سینما نیز بود. فرم داستان در داستان «شب قوزی»، به رغم برخی کاستی ها، تجربه ای جدی (و هم چنان بدیع) بود که نادیده ماندن آن مایه تعجب و تاسفِ هم زمان است. این رویکرد البته به غفاری محدود نماند («سیاوش در تخت جمشید» فریدون رهنما یکی دیگر از این تجربه ها بود)، همان طور که در دهه ۴۰ و حتی ۵۰ نیز متوقف نشد. جهان بینی و تفکر فیلم سازانی که در آن دهه فیلم سازی را آغاز کرده بودند، به دهه های بعد نیز انتقال یافت. مثالی بدیهی و آشنا، بیضایی است که در آغاز دهه ۷۰ «مسافران» را ساخت که تلفیقی از فرم روایی تعزیه با تجربه ای چون «زیستن» کوروساوا بود. یا در دهه ۸۰، محمدرضا اصلانی در «آتش سبز»، نه فقط در اقتباس از افسانه «سنگ صبور»، که در شیوه روایت تکه تکه و غیرارسطوییِ اثرش هم سراغ ادبیات کهن ایران رفت. (جالب این که «آتش سبز»، که یک دهه پس از «ایران سرای من است» ساخته شده، در رفت و برگشت میان زمان معاصر و تاریخی و تاکید بر مفهوم «قضاوت تاریخ»، و حتی لوکیشن مرکزی اش، یعنی کرمان، بی شباهت به فیلم کیمیاوی نیست. به عنوان اشاره ای حاشیه ای، می توان به این نکته نیز اشاره کرد که اصلانی، فیلمنامه نویسِ یکی از موفق ترین فیلم های کیمیاوی در دهه ۵۰، یعنی «باغ سنگی»، نیز بوده.)این فیلم سازان یا در خارج از ایران تحصیل کرده بودند (غفاری و رهنما و کیمیاوی، هرسه، در فرانسه)، یا با فرهنگ و هنر ملل دیگر آشنایی عمیقی داشتند (بیضایی و اصلانی). بنابراین، آن چه می ساختند، یا آن چه در پی ساخت آن بودند، تلفیقی از مراجعه به سنت های فکری و فرهنگی ایرانی و مواجهه با فکر و فرهنگ غربی بود. آن ها، درواقع و همان طور که گفته شد، فراتر از مضمون، به دنبال نوعی فرم ایرانی نیز بودند که برگرفته از قصه ها و افسانه ها و حتی سنت نگارگری ایرانی باشد.پرویز کیمیاوی و فیلم های او از دل چنین فضایی برمی خیزند، و «ایران سرای من است» و حکایت شخصیت اصلی آن، سهراب زمانی، انگار حدیث نفس خود کیمیاوی است که هم دل مشغول ادبیات و فرهنگ ایران است و هم به دنبال خوانشی نو از آن. سکانس نخست فیلم از این جهت راه گشاست: سهراب با پدرش مشاعره می کند و هم زمان مشغول «اصلاح» صورت او نیز هست. آیا این صحنه، به طرزی نمادین (و البته نه چندان ظریف)، به همان بازخوانی و نوسازیِ هم هنگام اشاره ندارد؟ و ازکارافتادگیِ نسبی «پدر» (که معمولا حافظ نظم و وضع موجود است) و نیازش به کمک، ارجاع به همان سنتی نیست که فرسوده و فرتوت شده و باید به کمک و بازسازی آن شتافت؟اما «ایران سرای من است»، اگر دستاوردی داشته باشد، تجربه ای است که در روایتش، به تاثیر از متون عرفانی، انجام می دهد: نوع روایت فیلم، دست کم در نیمه نخست، رفت وآمدی مدام میان دو مفهوم عرفانی «سیر آفاق» و «سیر انفس» است؛ سفر بیرونی و سفر درونی، یا سفر در دنیای بیرون و به دنیای درون. در آغاز، نویسنده در اتاقش نشسته، اما بعد می بینیم که در راهروهای وزارت ارشاد است، سپس مقابل مامور و معذورِ آن جا و دست آخر هم در آن صحرای محشر. اما سکانس که تمام می شود، می بینیم که او از جایش تکان نخورده و هم چنان در همان اتاق ابتدایی، و پشت همان میز، نشسته است. ایده ای که در ادامه هم به کار می رود: او در اتومبیل و در راه تهران است، اما در ادامه به ارگ بم و تخت جمشید می رویم، سپس به راهروهای وزارت ارشاد و میدان جنگ، و درنهایت دوباره به همان جای اول بازمی گردیم. و در جایی دیگر: نویسنده در بیابان نشسته و مشغول نوشیدن چای است، بعد به وزارت ارشاد می رویم، و پس از آن به خانه او و حجره فرش فروش طماع، و در آخر به بیابان بازمی گردیم. رفت و برگشتی بدون نشانه گذاری و تاکیدی خاص، که دو مفهوم پیش گفته را با مفهوم عرفانی «سیر و سلوک» در هم می آمیزد و تمام مسیر را همچون سفری ذهنی/ عینی، در جهت رسیدن به منتها و غایت، نشان می دهد. اما نکته طعنه آمیز فیلم این است که این سفر نه به جهانی برتر و بالاتر، که به جهانی پست تر و پایین تر، یعنی به ته چاه، منتهی می شود.فیلم، مرحله به مرحله و سکانس به سکانس، از فضای آغازینش فاصله می گیرد و دست آخر به زیرِ زمین می رسد، که نشانی از قعر و تباهی یا جهان مردگان است. قعری دوزخ وار و ممنوع (کارگرها می گویند ورود به این جا قدغن است)، که گویی در حکم سیاه چال تاریخ است و در آن شخصیت های تاریخی یکی یکی احضار می شوند و عبور می کنند. در پایان که سهراب از آن جا می گریزد و گویی به جهان برین و به سوی نور حرکت می کند (نورپردازی صحنه هم این را تشدید می کند)، بیننده تصور می کند رهایی و رستگاری در انتظار اوست، اما وقتی از یکی از ایستگاه های نیمه کاره متروی تهران سر درمی آورد، باطل بودن این تصور بیشتر آشکار می شود. انگار که در دل این آشفتگی بی پایان، به قول یکی از شعرای مورد ارجاع فیلم، «امید رستگاری نیست»
- البته اصطلاح «غرب زدگی» را نخستین بار احمد فردید به کار برد، اما آل احمد بود که به این مفهومِ نوساخته، بار هویتی – تاریخی داد.
- به عنوان نمونه، بیضایی در یکی از مصاحبه هایش گفته بود: «من در جست وجوی زبانی هستم که از مینیاتورها، اساطیر و تمدن ایرانی، تعزیه و تماشا (نمایش روحوضی و انواع نمایش های میدانی) الهام گرفته باشد. من حامل این ها در زمانه ای که خود در آن به سر می برم، هستم. تمامی کار خلاق من با تاریخ ایران، با گذشته ایران و کاری که می توانیم در شرایط جدیدِ پذیرشِ تاثیر فرهنگ و تمدن غربی با این گذشته بکنیم، سروکار دارد.»
- سعدی: ز بند عشق تو امّید رستگاری نیست / گریختن نتوانند بندگانِ به داغ
کارگردان فیلم ایران سرای من است
پرویز کیمیاوی متولد 1318 تهران، فارغ التحصیل مدرسه وژیرار و مدسه سینمایی ایدک فرانسه است. وی فعالیت هنری را در فرانسه، به عنوان دستیار کارگردان در شبکه تلویزیونی O.R.T.F شروع کرد که تا سال 1347 ادامه داشت و فعالیت فیلمسازی را از سال 1347، در فرانسه با فیلم کوتاه «ژان مقدس ایرانی» شروع کرد و کار در سینمای حرفه ای را از سال 1352 با فیلم «مغول ها» به عنوان نویسنده، کارگردان و بازیگر آغاز کرد. کیمیاوی در سال 1357 به فرانسه مهاجرت کرد و فیلمسازی را در تلویزیون آموزشی پاریس ادامه داد و در سال 1371 به ایران مراجعت کرد.
بهزاد خداویسی، سعید پورصمیمی، پرویز زندری، محمدمهدی فقیه منفرد، معصومه اسکندری، جواد تقدسی، هوشنگ جعفری
ساير عوامل فیلم ایران سرای من است
نویسنده و کارگردان: پرویز کیمیاوی، تهیه کننده: محمدرضا سرهنگی، مدیر فیلمبرداری: محمد آلادپوش، طراح صحنه و لباس: محسن شاه ابراهیمی، صدابردار: بهروز شهامت، مشاور رسانه ای: مایا شرفی.
مشخصات فیلم ایران سرای من است
- ژانر :اجتماعی
- زبان : فارسی
- امتیاز IMDb: امتیاز7.3 از 10
معرفی فیلم لیلاج
