معرفی فیلم ناخدا خورشید

خلاصه داستان فیلم ناخدا خورشید

داستان این فیلم در دهه ۱۳۴۰ رخ می دهد، یکی از بزرگان شهر به نام «خواجه ماجد»، ناخدا خورشید را لو می دهد و بار قاچاق لنج ناخدا خورشید به آتش کشیده می شود. یک دلال به نام فرحان که می خواهد چند فراری سیاسی را از مرز آبی عبور دهد وارد بندر می شود. او با ناخدا خورشید تماس می گیرد. ناخدا که احتمال می دهد لنجش را مصادره کنند با فرحان همکاری می کند و چند مرد را که ظاهراً در ترور حسنعلی منصور دست داشته اند به آن سوی آب می رساند. پس از آن چند تبعیدی نیز از فرحان می خواهند که اسباب فرار آنان را فراهم کند. ناخدا این بار نیز با اکراه به این ماجرا کشیده می شود. تبعیدی ها پیش از فرار، خواجه ماجد و مباشر او را می کشند و مرواریدهای او را می ربایند. فرحان و ملول دستیار ناخدا نیز کشته می شوند و در نزاع خونینی که میان تبعیدی ها و ناخدا درمی گیرد، همگی از پای در می آیند.

نکاتی درباره فیلم ناخدا خورشید

«ناخدا خورشید» فیلمی است که در تاریخ سینمای ایران همیشه نامش را به کرات شنیده ایم؛ اثر بحث برانگیز و چالشی پس از انقلاب از یک فیلمساز متعارف سینمای موج نو دهه ی پنجاه شمسی بنام ناصر تقوایی.تقوایی با مستندها و چند فیلم و به خصوص سریال مردم پسند «دایی جان ناپلئون»، قبل از انقلاب کنار سینماگرانی همچون داریوش مهرجویی، مسعود کیمیایی، بهرام بیضایی و امیر نادری شناخته شده بود. او پس از انقلاب اسلامی و دگرگون شدن پروسه ی ساخت فیلم در الگوهای دیگر، در سال ۱۳۶۵ دست به ساخت فیلمی نسبتاً داستانگو می زند.«ناخدا خورشید» در حال و هوای سالهایی ساخته شد که نوعی از سینمای عرفان زده و فلسفه زده بر فضای سینمای دولتی و سینمای روشنفکری حاکم بود و اکران چنین فیلمی باعث ایجاد نظرگاه های جدیدی در مقتضیات آن سالها گشت. فیلم بخاطر اسلوب دراماتیک و قصه گویی خطی و کلاسیکش که از محتوانگری های شبه عرفانی فاصله می گرفت در بین منتقدان و طرفدارانش دو جبهه ی مخالف و موافق تشکیل داد که تا سال ها این جو حاکم بر این فضا در حول «ناخدا خورشید» وجود داشت و موج می زد. اکنون ما پس از گذشت ۳۴ سال می خواهیم این اثر شاخص را مورد واکاوی قرار دهیم.«ناخدا خورشید» فیلمی است ساده با ساختاری قصه پرداز که مخاطب را از همان ابتدا همراه کاراکتر اصلی اش یعنی ناخدا می کند. او فردی مغرور، ایستا و مستحکم است که مهمترین برگ برنده ی این فیلم ترسیم چنین کاراکتری می باشد، چون در ظاهر بسیار به بومیت وطنی فیلم می خورد و درام هم در محوریت اوست که شکل می گیرد. اما در جزئیات کاراکترها کمی لنگ می زنند. اولاً که فیلم اقتباسی از رمان داشتن و نداشتن ارنست همینگوی بوده که تقوایی جدا از فیلمی که هاوارد هاکس با همین نام ساخت، می خواهد قصه و فضاسازی خود را داشته باشد.او مکان و اتمسفر پیرنگ را به جنوب کشور منتقل می کند، یعنی جایی که خود اهل همانجاست و زیست و چگالی محیط را به خوبی می شناسد.اما برخی پردازش های المانی به کاراکترها، هم خلاف روایت منبع اقتباسی است و هم در سیطره ی ساختار اثر کمی با انفعال روبرو می شود. برای نمونه یکی از مبهم ترین بخش های فیلم رابطه ی عجیب ناخدا با ملول است. با اینکه ما در کتاب همینگوی می بینیم شخصیت اصلی چقدر به کاراکتر مکمل وابستگی دارد و در فضایی رفاقتی به وی کمک می کند اما در «ناخدا خورشید» رابطه ی ملول و ناخدا دچار یک از هم گسیختگی دوگانه است.از یک طرف ناخدا دائماً ملول را تحقیر می کند و از سوی دیگر کمی سمپاتی به وی در موقعیت قایق روی آب دارد. با اینکه هدف تقوایی از این تصویرسازی ایجاد یک رابطه ی پدرسالارانه بین ناخدا و ملول است و مشکل اصلی ناخدا با الکلی بودن ملول می باشد اما ما این موضوع را به خوبی در بستر فیلم نمی بینیم، که شاید بتوان گفت جلوگیری های سختگیرانه ی ممیزی در دهه ی شصت باعث به وجود آمدن چنین انفعالی گشته است.در سوی دیگر ما با کاراکتری بنام مستر فرحان با بازی علی نصیریان روبرو هستیم که بازی و نقش ایجابی اش به عنوان دلال در قصه ی «ناخدا خورشید» نسبتاً درآمده است و شوخی فیلمساز و در راستای آن ساختن کاراکتر منگ و نیمه خل ملول در یکی از آکسیون های بامزه ی فیلم در ورود مستر فرحان ایحاد می شود و آن انداختن این مرد شهری به داخل آب است که این کمدی ناخواسته در همان ابتدا به خوبی وصله بر ساحت پرسوناژی ملول می شود. به همین دلیل هم می باشد که به زعم نگارنده بهترین کاراکتر فیلم «ناخدا خورشید» ملول با بازی درخشان سعید پورصمیمی است.با شکل گیری قطب پروتاگونیست و یک شخصیت میانه بنام مستر فرحان، قطب آنتاگونیست که تبعیدی ها نام دارند و رهبرشان هم فتحعلی اویسی با آن اکت ها و ساحت خطی اش به ما معرفی می شود. رابطه ی پینگ پنگی این دو قطب تا آخر اثر حفظ شده و اثرگذاری اصلی فیلم در نبرد یا بهتر بگوییم در دوئل پایانی فیلم است که اجرایش بر روی آن لنج لرزان بسیار عالی است.اما باید این نکته را هم ذکر کرد که مثلا در مقدمه ی این پایان بندی مرگ مستر فرحان به شدت باسمه ای و کاریکاتوری است که می توان این سویه را اشتباه فاحش فیلمنامه نویس دانست، چون مستر فرحان با آن نقش هلدینگش در بستر درام نباید به این سادگی حذف گردد. حتی حذف ملول هم نصفه و نیمه پرداخت شده، اما باز با وجود این ضعف ها همه چیز زیر سایه ی نبرد تن به تن ناخدا با تبعیدی ها می رود که دوربین روی دست تقوایی با آن سبک قایم باشکش بین عرشه و زیر عرشه دقیقاً حس تعلیق یک دوئل را می سازد که بسیار عالی است. نکته ی دیگر «ناخدا خورشید» در باب فضا و مکانی است که در آن لنگرگاه و شهر کوچک ساخته می شود که این المان از اثر بیرون نمی زند و می تواند به مثابه ی سوژه، اتمسفر مورد نظر را بارگذاری کند.اما در این بین یکی از بدترین کاراکترها و نچسب ترینشان تیپ تک بُعدی خواجه ماجد است که متاسفانه مستقیماً از کلیشه های فیلمفارسی نشئت می گیرد؛ یک پولدار و سرمایه دار زالو صفت که برای نمایش اگزجره ی ساحتش باید افلیج باشد و در حالتی بسیار رو این موضوع را به مخاطب منتقل سازد که این سرمایه دار افلیج بر این شهر و لنگرگاه سایه انداخته است.باید گفت که تقوایی به راحتی و بدون پرداختی دقیق و موجز از کنار شخصیت پردازی خواجه ماجد گذشته است و فقط به یک تصویرسازی اگزوتیک بسنده می کند. اما تنها نکته ی مثبت فصل خواجه ماجد در سکانس قتل اوست که نوع میزانسن دهی تقوایی به سمت میزانسن های جنایی رازآلود و سیاه میل می کند که حصار آن دیوارهای گلی و بلند و دزدان فروخفته در سایه های روشن روز، یک تعلیق کلاسیک خوب را می سازد.«ناخدا خورشید» را که امروز می بینیم هنوز اثری قابل تامل و قابل دیدن می باشد و با اینکه ضعف هایی در شخصیت پردازی و برخی از لایه های قصه گویی دارد اما مهمترین المان ویژه ی این فیلم در میزان اثرگذاری آن بر سینمای ایران است.شاید بتوان گفت «ناخدا خورشید» در مقایسه با آثار دیگر ناصر تقوایی بیشترین اثر مثبت را بر روی نسل فیلمسازان آتی در دهه های هفتاد و هشتاد گذاشت تا جایی که هنوز هم در بیشتر نظرسنجی ها در میان ده فیلم تاریخ سینمای ایران جای تثبیت شده ای دارد. «ناخدا خورشید» از آن دست فیلم های نسبتاً مهمی است که به دلیل تاثیر به سزای زمان و اقتضائات، تبدیل به الگو یا فیلم کالت می شود و به همین مثابه در تاریخ ماندگار خواهد ماند.

افتخارات فیلم ناخدا خورشید

• ۱۳۶۵ – برندهٔ سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش اول مرد از پنجمین جشنواره فیلم فجر – داریوش ارجمند
• ۱۳۶۵ – برندهٔ لوح زرین بهترین بازیگر نقش دوم مرد از پنجمین جشنواره فیلم فجر – سعید پورصمیمی
• ۱۳۶۵ – نامزد سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش دوم مرد از پنجمین جشنواره فیلم فجر – فتحعلی اویسی
• ۱۳۶۵ – نامزد سیمرغ بلورین بهترین کارگردانی از پنجمین جشنواره فیلم فجر – ناصر تقوایی
• ۱۳۶۵ – نامزد سیمرغ بلورین بهترین فیلم از پنجمین جشنواره فیلم فجر – محمدعلی سلطان زاده، هارون یشایائی
• ۱۳۶۵ – نامزد سیمرغ بلورین بهترین فیلمبرداری از پنجمین جشنواره فیلم فجر – مهرداد فخیمی
• ۱۳۶۵ – نامزد سیمرغ بلورین بهترین موسیقی متن از پنجمین جشنواره فیلم فجر – فریدون ناصری
• ۱۹۸۸ – برندهٔ یوزپلنگ برنزی چهل و یکمین جشنواره بین المللی فیلم لوکارنو – ناصر تقوایی

مشخصات فیلم ناخدا خورشید

• ژانر :سیاسی، اکشن
• زبان : فارسی​​​​​​
• امتیاز IMDb: امتیاز 7.09 از 10
  معرفی فیلم کیش و مات