معرفی هنر جواهردوزی

جواهردوزی یکی از قدیمی ­ترین هنرهای ایران زمین است که برای بخشیدن زیبایی بیشتر به لباس های پارچه­ ای، نمد، چرم و موارد دیگر کاربرد داشته است. جواهردوزی با جواهرسازی متفاوت است. هنر زیبای جواهردوزی از همان زمان مورد استقبال انسان ها بوده که با سنگ ها و نگین های قیمتی روی لباس های خود شکوه و جلال خود رابه رخ بکشند. کسانی که از ثروت بیشتری برخوردار بودند از سنگ ها و تزیینات قیمتی تر و کسانی که وضع مالی متوسط و ضعیف تری داشتند از سنگ ها ، نگین ها و فلزات ارزان تر برای تزیین خود و لباسشان استفاده میکرده اند.

جواهردوزی چیست؟

جواهردوزی در حقیقت هنر زینت دادن به لباس و پوشاک میباشد که از متریال های قیمتی، نیمه قیمتی و یا ارزان استفاده میشود، به در کنار هم قرار دادن انواع سنگ، نگین، منجوق، ملیله و … بر روی پارچه جواهردوزی می گویند . به صورت کلی در جواهردوزی هنرهایی از قبیل منجوق دوزی ، مزوارید دوزی ، سرمه دوزی ، پولک دوزی و حتی گلدوزی دخیل هستند که با ترکیب این هنرهای دستی زیبا جواهردوزی شکل گرفته است. با آشنایی وسایل های جواهردوزی آن را بیشتر درک کنید.

تاریخچه جواهردوزی

ایران به دلیل وجود قوم های مختلف که هرکدام پوشش، سنت ها و آداب و رسوم خاص خود را دارند، کشوری بسیار غنی از لحاظ دستاوردهای مادی و معنوی است.
جواهرات در ایران از دیرباز به عنوان قطعه ای از لباس در میان اقوام مختلف مطرح بوده است. مردم ایل قشقایی و عرب های منطقه خوزستان بیشترین استفاده کنندگان از جواهرات بوده اند. جواهرات در میان مردم قشقایی شامل گردنبند مهلو، گردنبند میخک، گردنبند مهره ای، عنبردان، قاب قرآن، النگو و دستبند مهره ای، گیسوبند و بازوبند است.

لوازم مورد نیاز جواهردوزی

به صورت کلی در جواهردوزی هنرهایی از قبیل منجوق دوزی، مزوارید دوزی، سرمه دوزی، پولک دوزی و حتی گلدوزی دخیل هستند که با ترکیب این هنرهای دستی زیبا جواهردوزی شکل گرفته. با آشنایی وسایل های جواهردوزی آن را بیشتر درک کنید.

کارگاه

کارگاه یکی از مهمترین وسایل جواهردوزی میباشد که باعث محکم نگه داشتن پارچه و یا نمدی میشود که قصد دارید روی آن جواهردوزی را انجام دهید . کارگاه ها در جنس ها و سایزهای مختلفی در بازار میباشند .

مانند : کارگاه های چوبی ، کارگاه های پلاستیکی ، کارگاه های گیره ای و کارگاه های ژله ای

زمینه جواهر دوزی

زمینه کار در جواهردوزی، چرم یا جیر، نمد یا پارچه ارگانزا است و موادی که از آنها نام بردیم (پولک،مروارید،سنگ) به وسیله نخ و سوزن روی پایه کار دوخته می شود.

نخ نایلون

یکی از مهم­ ترین نخ هایی که بهتر است در جواهردوزی مورد استفاده قرار گیرد، نخ نایلون است. نخ نایلون در رنگهای متعددی در بازار موجود است که می توان با استفاده از رنگ زیرکار آن را انتخاب نمود. بهتر است در انتخاب رنگ نخ نایلون دقت شود تا با رنگ زیرکار همخوانی داشته باشد و کمتر مشخص باشد. البته بسیاری از هنرمندان با انتخاب رنگ­های متنوع از نخ نایلون، محصولات جذابی خلق می­ کنند.

سوزن مناسب جواهردوزی

سوزن مناسب برای جواهردوزی و کارهای منجوق بافی سوزن شماره 11 الی 13 میباشد که از سوراخ همه نوع متریال به راحتی عبور میکند . اگر سر سوزن شما کند باشد در حین کار ممکن است شما را از کار خسته کند و یا باعث خرابی در کار شما شود . پی در انتخاب سوزن خود دقت کافی را داشته باشید .

منجوق

یک متریال پرکاربرد است که به دلیل کوچک بودن برای پرکردن سطوح یا دوردوزی استفاده می شوند.

پولک

پولک ها متریال هایی هستند صاف ( تخت ) و یا مقعر که در سایز ها و رنگ های مختلفی در بازار موجود می باشند. پولک ها در شکل های : صاف ( تخت ) ، کاسه ای ، سکه ای ، صدفی و … هستند که پر کاربردترین آنها پولک تخت سایز 4 می باشد.

ملیله و ملیله شکسته

به متریالی که شبیه منجوق ولی نسبتا کشیده و استوانه ای هستند و در رنگهای متنوع در بازار موجود است ،ملیله می گویند. ملیله شکسته نصف ملیله سالم است.

نگین ها

سنگهایی که دارای دو سوراخ در دوطرف هستند و بوسیله نخ از همین دوسوراخ روی کار دوخته می شوند. نگینها می توانند پایه دار یا بدون پایه باشند.

سرمه

یکی از پرکاربرد ترین سرمه ها در ساخت سنجاق سینه ها و حشرات فاخر میباشد که ساختار آن نسبت به همه سرمه ها سفت تر و مقاوم تر میباشد . در نگاه اول شباهت زیادی به سرمه صاف دارد ولی با دقت بیشتر متوجه تفاوت ها میشویم . سرمه بلرسان از ساختار فنری و مستحکم تری ساخته شده که با کشیدن و باز کردن بین شیارهای آن میتوان آن را در کارهای مختلفی از جواهردوزی استفاده کرد . طبق تصویر میبینید که بافت این نوع سرمه با باقی سرمه ها متفاوت است .

زنجیر ساچمه ای

تقریبا همه ما با زنجیر ناخونگیر آشناییت داریم . توپک های بسیار ریز فلزی که پشت سر هم قرار گرفته اند و یک زنجیر فلزی بلند را تشکیل می دهند.

چسب جواهردوزی

چسپ ها هم مثل بقیه موارد یکی از متریال های مورد نیاز در جواهردوزی است .مناسب ترین چسپ برای جواهردوزی چسپ های نگین و سنگ است که در بازار ها می توان بنام های مختلفی پیدایشان کرد. این نوع چسپ ها بعد از خشک شدن بی رنگ شده و اثری از خود بجا نمی گذارند . پرطرفدارترین و در دسترس ترین چسپ ، چسپ b7000 است که در تیوپ های بزرگ ، کوچک و متوسط هستند . از دیگر چسپ های نگین میتوان E6000 ، F6000 ، T8000 نام برد .

چرم مصنوعی و چرم اشپالت

زمانی که کار جواهردوزی ما به اتمام رسید میتوانیم برای تمیزکاری ( کاور کردن پشت کار ) و وصل سنجاق پیکسل از چرم مصنوعی و یا چرم اشبالت استفاده کنیم ، گاهی از خود نمد هم میتوان برای پشت کارمان استفاده کنیم . اکثرا چرم برای سنجاق سینه ها کاربرد دارد. بین چرم مضنوعی و چرم اشبالت تفاوتی که وجود این است که چرم اشبالت قسمت براق و صاف رویی چیم مصنوعی را ندارد ، برای همین سطحی پرزدار و یا محملی مانند دارد.

قیچی

قیچی یکی دیگر از ابزارهای مورد نیاز در این هنر است که عموما از قیچی های کوچک و تیزبرایبرش نمد و چرم استفاده می شود. بری چیدن نخ ها و برش نقاط ظریف در کارها میتوان از نخ چین استفاده کرد.

سنجاق پیکسل

برای کارهایی مثل گل سینه و یا پیکسلهایی که می خواهید به جایی نصب کنید ،باید از سنجاق پیکسل که در سایزهای مختلف به فروش می رسد، استفاده کنید.

کاربرد هنر جواهردوزی

این هنر به نوعی ترکیبی از هنرهای منجوق دوزی، سنگ دوزی و گلدوزی است. جواهر دوزی روی لباس نوعی تزئین لباس و پارچه است به این ترتیب که با دوخت انواع سنگ، مروارید، منجوق، طبق طرح از قبل مشخص شده روی پارچه آن را تزئین می کنند. به صورت سنتی از جواهر دوزی برای تزئین پارچه و لباس استفاده می شده است اما امروزه در ساخت انواع زیورآلات، تزئینات کیف و کفش و مبلمان هم کاربرد دارد.
جواهر دوزی به دو صورت انجام می شود، انواع سنگ و مهره یا به صورت مستقیم روی پارچه اصلی دوخته می شود و یا این که ابتدا روی تکه ای نمد، تور یا پارچه جواهر دوزی انجام شده، برش می خورد و بعد از دور دوزی به صورت اپلیکه یا پیکسل به کار نهایی اضافه می گردد.

هنر جواهردوزی انواع مختلفی دارد که همگی شیوه کارشان مشابه است. می توان با شناخت و تهیه این لوازم انواع مختلف جواهر درست کرد. و از دیدن و استفاده آنها لذت برد.

آشنایی با هنر بی نظیر مقرنس کاری