معرق شیشه یکی از هنرهای زیبای مورد پسند عموم علاقه مندان به دست سازهای ایرانی است. معرق شیشه هنر جذاب جهانی است که هم بصورت جداگانه و هم برای ساخت و تلفیق با صنایع دستی دیگر مورد استفاده قرار می گیرد. معرق کاری شیشه سبک های مختلفی دارد که در کشورهای مختلف به صورت های گوناگونی انجام می گردد. رنگ های زیادی در هنر معرق شیشه استفاده می گردد و از این رو می تواند جذابیت خاصی برای مخاطبان داشته باشد.
معرق شیشه
معرق شیشه یا به عبارتی استین گلاس یا هنر تیفانی، هنری است وابسته به دست که با استفاده از انواع شیشه های رنگی و بافت دار و تراش دار و با استفاده از مفتول های فلزی ساخته می شود. معرق شیشه در ایران هنری دیرینه و ریشه دار است که برای تزیین درها، پنجره ها و اورسی ها، دیوارها و اشیاء مختلف استفاده می شود. هنرمند معرق کار در طراحی، نقوشی کاملا هندسی بکار می برد و در برخی موارد به جای میله های فلزی از چوب برای جداسازی تکه های شیشه، استفاده می نماید.
تاریخچه معرق شیشه
مسیحیان از قرن دوازدهم میلادی برای تزئین کلیساها، با الهام از داستان های انجیل، نقوشی را روی شیشه و پنجره های کلیسا ابداع کردند که هر قطعه با توجه به رنگ آن از شیشه رنگین، بریده و توسط میله هایی از آلیاژ سرب، به هم متصل می شد. در ایران از دوره صفوی برای تزئین کاخ ها و بناهای مهم، نوعی معرق شیشه به کار می رفت که نقوش آن کاملاً هندسی شده بود و به جای میله های فلزی، از چهارچوب هایی با جنس چوب استفاده می شد. امروزه نیز از این هنر برای تزئین و معرمت بناهای سنتی و آثار تاریخی استفاده می شود. نمونه آثار مهمی که در آنها از معرق شیشه برای تزئینات داخلی استفاده شده، می توان به عمارت باغ دولت آباد یزد (دوره افشار) و کاخ گلستان تهران (دوره قاجار) اشاره کرد.
وسایل مورد نیاز
- کوره الکتریکی تک فاز دیجیتال
- دستگاه برش شیشه - برقی
- پیستوله - بادی
- پمپ باد - برقی
- آسیاب - برقی یا دستی
- الماس ساده - آلمانی
- الماس گردبر - دستی آلمانی
- عینک ایمنی
- الک - دستی
- لباس کار
- جعبه ابزار
- شیشه در ضخامت مختلف
- رنگ پخت بالا - معدنی
- رنگ پخت پایین - معدنی
- تینر رنگ
- قلم نقاشی
- ماژیک
- کاغذ
- میزکار مخصوص برش
- دستگاه لول
- دستگاه سوراخ کن شیشه
روش کار معرق شیشه
مرحله اول بازدید از محلی است که شیشه قرار است در آن نصب گردد. در بعضی از پروژه ها ساخت فریم به عهده خود شخص میباشد که این کار هماهنگی بیشتری بین فریم و شیشه ایجاد می کند. پس از اندازه گیری و دادن مشاوره به کارفرما جهت مشخص نمودن نوع طرح کار، طراحی شیشه ها آغاز می شود. در زمان طراحی سلیقه مشتری به طور کامل اعمال می گردد. مرحله بعد انتخاب نوع شیشه هاست، انواع شیشه های رنگی، شیشه های بافت دار و اسید واش، شیشه های تراش دار و ... گزینه هایی است که طراح با توجه به سلیقه مشتری آنها را انتخاب می نماید. در مرحله بعد نوبت به برش شیشه ها می رسد که همگی با دقت فراوان و توسط دست برش می خورند. قطعاتی که نیاز به تراش داشته باشند. پس از برش به کارگاه تراش فرستاده می شوند و در آنجا توسط دست تراش می خورند. این شیشه ها به شکل الماس گونه ای تراش می خورند که به خصوص در مجاورت نور درخشش بی نظیری پیدا می کنند. پس از آماده شدن تمامی قطعات شیشه نوبت به مونتاژ یا به اصطلاح کلاف کردن شیشه می رسد. قطعات شیشه با استفاده از لدکیم های سربی که به شکل H هستند به شکل معرق در کنار هم قرار می گیرند و طرح را کامل می کنند. سپس نوبت به لحیم کردن نقاط اتصال می رسد که توسط قلع و از هر دو طرف کار انجام می شود. مفتولهای استفاده شده در شیشه های استین گلاس در سه رنگ مشکی، طلایی و نقره ای موجود هستند. در ساخت شیشه های استین گلاس و تیفانی هیچ محدودیتی نه در زمینه طرح و نه ابعاد وجود ندارد. انواع طرح های کلاسیک، مدرن، طبیعت و غیره، قابلیت اجرا با این تکنیک را دارند.
سخن آخر
معرق شیشه یکی از پرکاربردترین تولیدات هنری است و در زمینه های گوناگون مانند جواهرسازی، ساخت ظروف، دکوراسیون و اشیای تزئینی و غیره مورد استفاده قرار می گیرد. اکنون تولید این محصولات به دو روش صورت می گیرد. یک روش اسلامپ است که شیشه را روی سطح قالب می ریزند و روش دیگر استفاده از تکنیک قالب منفی است.
معرفی هنر زیبای دودنی بافی
