قلعه سریزد
یکی از عظیم ترین و زیباترین قلعه های دفاعی که در کویر مرکزی ایران و در روستای سریزد واقع است قلعه سریزد است. به گفته بسیاری از کارشناسان هسته اولیه این قلعه مربوط به دوران ساسانى بوده و در دوره صفویه در ۳ طبقه مرمت و بازسازى شده است. قلعه سریزد در حقیقت اولین بانک ایران بوده است که در زمان ساسانیان ساخته شده و به این دلیل که در مسیر جاده ابریشم قرار دارد بسیار مورد اهمیت بوده است. دور تا دور قلعه، خندق عمیقی کنده شده است، البته علت این خندق هم برای حفاظت از قلعه بوده است، که یا در آن آب می ریختند یا آتش روشن می کردن، تا در برابر دشمن ایمن بمانند. در قلعه به وسیله یک قرقره بالا و پایین می رود و وقتی آن را بالا می برید با یک در دیگر روبرو می شوید. تنها راه ورود به این قلعه این در است چون فقط یک در دارد. این بنای عظیم در حدود ۱۴۰۰ سال قدمت دارد. این قلعه لقب بزرگترین صندوق امانات خشت و گل را دارد.
کاربری قلعه سریزد
قلعه ی سریزد در سه طبقه خشت و گلی بنا شده و کاربری نظامی کمتری داشته است. پیش بینی می شود کاربری اصلی این قلعه حکومتی و دفاعی بوده است. در حدود ۴۶۸ حجره در این قلعه شناسایی شده است که هرکدام متعلق به خانواده ایی بوده تا آب و آذوقه و پول و جواهرات خود را در زمان حمله دشمن در آنجا نگهداری کنند و در قلعه پناه بگیرند. قلعه سریزد از قدیمی ترین و بزرگترین گاو صندوق های تاریخ به حساب می آید.
معرفی روستای زیبا و تاریخی ریاب در خراسان رضویبخش های مختلف قلعه سریزد مهریز
قلعه سریزد مهریز را به عنوان قدیمی ترین صندوق امانات یا اولین بانک ایران می دانند. همان طورکه در بخش پیش گفته شد، معماری حجره ها و قلعه به گونه ای است که کاربرد نظامی قلعه را زیر سوال می برد. همچنین مردم در این جا زندگی دائمی نداشتند و تنها در زمان حمله دشمنان به این مکان پناه می آوردند.
حجره های قلعه برای نگهداری از اموال با ارزش مردم منطقه بود. قلعه به جز حجره و برج و بارو بخش های دیگری نیز دارد که در ادامه آن ها را به طور مختصر توضیح می دهم:
خندق: دور تا دور دیوار بیرونی قلعه، خندقی کنده شده است. این خندق برای محافظت از قلعه ساخته شد. در زمان حضور افراد در قلعه، داخل خندق با آب یا آتش پر می شد.
دروازه ورودی: قلعه سریزد دو در اصلی داشت. در اول که به دروازه قلعه مشهور بود، به وسیله طناب و قرقره مخصوص از پایین به بالا باز و بسته می شد. در بیرونی زمانی که باز بود، به شکل پل روی خندق قرار می گرفت. این در زمانی که دشمن به منطقه حمله می کرد، بسته می شد و تسخیر قلعه را غیرممکن می کرد. اما زمان های دیگر در بیرونی برای عبورومرور به شکل پل روی خندق قرار می گرفت.
حیاط بیرونی: داخل محدوده قلعه و اطراف بنای اصلی قلعه، حیاطی وجود دارد. در این حیاط چندین حجره قرار گرفته است. این حجره ها برای ارائه خدمات عمومی مانند پذیرش اموال، فروشگاه و حتی حمام به افرادی که داخل قلعه حجره داشتند، ساخته شده بودند.
مرکز اداری: جلوی حیاط بیرونی قسمتی وجود داشت که کاربری آن اداری بوده و مدیریت قلعه در این قسمت اقامت داشت.
آب انبار: آب آشامیدنی قلعه از طریق آب انبار سمت چپ حیاط بیرونی تامین می شد. آب آنبار از طریق باران و آب خندق پر می شد.
در اصلی: در اصلی درست پشت دروازه ورودی قلعه قرار دارد و ورودی اصلی به داخل قلعه و دسترسی به حجره ها بوده است. وظیفه اصلی این در، پشتیبانی دروازه قلعه بود. زمانی که دشمن در بیرونی را می شکست و وارد حیاط بیرونی می شد، در اصلی بسته می شد و دیگر امکان نفوذ به داخل قلعه وجود نداشت.
در اصلی از جنس آهن بود و اگر دشمن قصد شکستن در را داشت، از بالا سرب داغ یا آب جوش روی آن ها می ریختند و باعث متواری شدن دشمنان می شدند. حتی در زمانی که در را آتش می زدند، ساکنین با ریختن آب، آتش را خاموش می کردند.
راه رو اصلی: این راه رو خیابان اصلی قلعه است که دو طرف آن در طبقه همکف، 12 راه رو فرعی و راه پله های دسترسی به طبقات بالا و برجک های قلعه وجود دارد.
چاه قلعه: قلعه یک چاه در خیابان اصلی دارد. زمانی که قلعه سریزد توسط دشمن تسخیر می شد، از چاه به عنوان مخفیگاه زنان و کودکان استفاده می شد. همچین از آب چاه برای شستشو استفاده می کردند.
حجره ها: قلعه 468 حجره در سه طبقه داشت. هر حجره متعلق به یک خانواده بود که اشیا باارزش خود را در آن نگهداری می کرد. حجره ها شومینه، طاقچه و حتی پنجره نیز دارند. هر حجره در و کلید اختصاصی داشت که کلید آن در اختیار خانواده بود. دسترسی به حجره ها از طریق راه پله های ابتدا و انتهای راه رو امکان پذیر بود. هیچ راهرویی به راهروی کناری خود دسترسی نداشت و این نشان از دفاعی بودن قلعه دارد.
برجک ها: در قلعه سریزد مهریز، چهار نوع برجک دیده می شود. روی دروازه اصلی دو برجک وجود دارد. دو برجک، اصلی ترین برجک های قلعه هستند. دیگر برجک ها به شکل مربع و دو سمت حیاط بیرونی هستند. برجک های دایره ای ، اطراف بنای قلعه بوده و به منظور دیده بانی و دفاع از قلعه بودند.
مطبخ: مطبخ در بخش عمومی قلعه قرار دارد و به منظور تامین مایحتاج غذایی ساکنین بوده است.
مسیر دسترسی
با ورود به بزرگراه یزد-کرمان ابتدا به سمت روستای مهریز و بعد از آن تابلو های روستای سریزد را دنبال کنید. در مسیر حرکت به سمت سریزد از میان باغ های انار می گذرید. روستای سریزد با قلعه جادویی خشت و گلی پذیرای مسافرانی است که علاقه مند به گم شدن در تاریخ کهن ایران هستند.
معرفی ماسوله آذربایجان، روستای اشتبین سرسبز و زیبا
