معرفی رمان آخرین انار دنیا اثر بختیار علی

شنبه، 09 مرداد 1400 زمان مطالعه 12 دقیقه

رمان آخرین انار دنیا با عنوان اصلی «دواهه‌مین هه‌ناری دونیا» اثر نویسنده کُرد، بختیار علی است که برای اولین بار در سال ۱۹۹۶ در کشور سوئد چاپ شد. بختیار علی که پرکارترین و پرتیراژترین نویسنده کرد لقب گرفته است در سال ۱۹۶۱ در سلیمانیه کردستان عراق به دنیا آمد.

درباره کتاب آخرین انار دنیا

آخرین انار دنیا، رمانی کردی است که توسط بختیار علی تألیف شده است ، رمان نویس کرد که آثار او در واقع شاهکارهای معاصر کرد است. این رمان همانطور که بسیاری از نویسندگان و منتقدان کردی بر آن ادعا می کنند ، اثر ادبی متفاوتی است که در آن تصاویر شفافی از شرایط معاصر بشر مانند جنگ ، یتیم خانه ، زندگی طبقات مختلف اجتماعی و دشمن شناسی و همچنین بحران هویت انسان معاصر که گرفتار ایدئولوژی است وجود دارد.
این کتاب مانند داستان های پریان ، با جنبه های هزار و یک شبی شروع می شود ، اما به تدریج سخت تر و زمخت تر می شود تا بتواند محتوای جنگ کردستان را در خود بگنجاند.و مرز بین این دو جنبه چنان قابل انعطاف است که بعضی اوقات مخاطب را گیج می کند.فلش بک و فلش فوروارد های متوالی و نیز اینکه سه شخصیت با نام های یکسان در داستان وجود داردهم می تواند مخاطب را گیج و حیرت زده کند و هم بر جذابیت روایت بیفزاید.با خواندن این رمان مخاطب می تواند دقیقا بفهمد که جای شخصیت دیگری بودن چه حسی دارد، اینکه حس کردن عشق چگونه است ، اینکه ایثار و فداکاری چگونه اتفاق می افتد و اینکه ما چه مخلوقات پیچیده ای هستیم. و افزون بر این ها اینکه چگونه انار( نماد عشق) و نماد های دیگری را که نویسنده در کتاب قرار داده است را گرامی بداریم.

خلاصه کتاب آخرین انار دنیا

آخرین انار دنیا رمانی عظیم، با زیرساخت های سایکولوژیک که جابه جا بر ساحت انسان و غلتیدن آن در وادی قدرت و پایمالی عاطفه تأکید دارد. بختیار علی در این کتاب به تمام مسائل بنیادی زندگی بشر از مرگ و تنهایی و خدا و زیبایی گرفته تا خیانت و تکثیر متشابه انسان ها در یکدیگر نیز پرداخته است.توجه به تصاویر پس زمینه، تأکید بر زلالی جان های رنج برده از جنگ و فوکوس بر تبعات آن، هم نهشتی خودآگاه و ناخودآگاه حاکمان و نگاه واپس گراشان به انسان های پس از قیام، کم رنگ بودن هستار مرکزی انسانیت در مواجهه ی با قدرت، و بسیاری اِلِمان های دیگر از مهم ترین موضوعات مورد بحث در رمان آخرین انار دنیا است.آخرین انار دنیا رمانی جهانی است چرا که تاکنون به زبان های آلمانی، روسی، انگلیسی، عربی، یونانی، ترکی و اخیراً هم اسپانیایی برگردان شده و هنوز هم در نشریات ادبی دنیا نقدهایی می خورد و اگر از پرگویی های گاه زائد بختیار علی و تناقض های کوچکی که کم وبیش در بعضی از شخصیت های قصه اش مثل «اکرام کوه نشین» وجود دارد، بگذریم با رمان فوق العاده قوی و تکنیکی روبه رو هستیم.بختیار علی در کتاب آخرین انار دنیا، هرچند جنگ و تبعات آن را دست مایه ی اصلی داستانش کرده اما به تمام مسائل بنیادی زندگی بشر از مرگ و تنهایی و خدا و زیبایی گرفته تا خیانت و تکثیر متشابه انسان ها در یکدیگر نیز پرداخته و شگفتا که در انتهای داستان هم، هیچ انسانی را محکوم و مجرم یا عاری از خطا نمی داند. قالب داستان بر رئالیسم جادویی استوار است.بختیار علی در هر ژانری که به فعالیت پرداخته، تحسین منتقدان را برانگیخته است. فعالیت های بختیار علی، خط بطلانی است بر این ادعا که نویسنده را تنها به وجه کاری خودش محدود می کند و هرگونه شاخه پری دیگر را مساوی با هدر رفتن انرژی و انحراف از معیار اصلی می خواند. بختیار در سال های فعالیتش همواره تئوری پردازی بزرگ و مقاله نویسی برجسته بوده است. در فعالیت های سیاسی اش همچون یک مصلح اجتماعی عمل کرده است. اشعارش به شدت موردتوجه بوده و به لحاظ ساختار و داشتن پس زمینه های فلسفی، جریان ساز بوده است و در کعب آخر کاراکتر چندوجهی اش، داستان نویسی (رمان نویسی) خلاق و جهانی است. رمان نویسی که درازگویی را با رمان، اشتباه نمی گیرد و همچون یک ناظر بی طرف، تنها به مختصات انسان در جغرافیایی بی مرز و تکثیرشده می پردازد. بختیار علی، رئالیسم جادویی را برای رمانش برگزیده است.در کتاب آخرین انار دنیا، «مظفر صبحگاهی» راوی اصلی است که قصه را از درون کشتی راه گم کرده اش روایت می کند: لغزان و سیّال، با پاهایی که بر زمین نیست... مرد اسارت برده ای که اینک پس از بیست ویک سال حبس، بعد از آزادی، با زندان بزرگ تری روبه رو است؛ و «سریاسی» که از یک تَن به سه تَن تکثیر می شود: زایش رنج و دردهای بشری. «خواهران سپید» از مهم ترین کاراکترهای رُمان اند. دخترانی که بر پایه ی پیمانی پوچ، زایش را بر خود حرام کرده اند و با بکارتی ابدی، به یکی از مهم ترین انشعابات داستان چندبُعدی بختیار علی بدل می شوند.

درباره نویسنده کتاب آخرین انار دنیا

"بختیارعلی" رمان نویس، شاعر و نظریه پرداز اندیشمند کرد عراقی است. او در سال 1960 در شهر سلیمانيه ی کردستان عراق چشم به جهان گشود و در همانجا تحصیلات مقدماتی و متوسطه را به پایان رساند وسپس در دانشگاه های شهرهای " سلیمانیه " و " هولیر "(اربیل) به تحصیل در رشته زمین شناسی پرداخت تا اینکه در تظاهرات دانشگاه سلیمانیه درسال ۱۹۸۳ مجروح شد. بدین ترتیب بود که دانشگاه را رها کرد وتمام وقت خود را صرف آفرینش ادبی کرد. در همان سال بود که قصیده ی " سرزمین " که قدیمی ترین قصیده از مجموعه قصیده های او می باشد را سرود. همان قصیده که 9 سال بعد آن را در مجموعه شعر " گناه " و " کارناوال " چاپ کرد.با راه افتادن دوباره ی جنگ های داخلی میان احزاب سیاسی کردستان عراق در سال 1994، "بختیار علی" کردستان را به نشانه اعتراض به این برادر کشی ها ترک می کند و رهسپار سوریه می شود و بعد از 9 ماه زندگی در دمشق خود را به آلمان می رساند و تا سال 1999 در "فرانکفورت" اقامت می کند. در همان ایام به همراه جمعی از همراهان كرد خود، مجله "ره هه ند"(رهند) را در اروپا منتشر می کنند. او در همان سال به شهر "کلن" آلمان نقل مکان می کند و هم اكنون نیز مقيم آنجاست. بختيار على نخستین رمانش "مرگ دومین تک فرزند" را در سال 1997در سوئد منتشر کرد و یک سال بعد نیز دومین رمان خود با عنوان "غروب پروانه" توسط انتشارات "رهند" در استکهلم سوئد به چاپ رسانيد. وقتی هم که رمان سوم او با عنوان "واپسین انار جهان" سال 2002 در سلیمانیه منتشر شد، اتفاقی جدید درعرصه ی رمان نویسی کردی روی داد و توجه فرهیختگان و نویسندگان و شاعران کرد را بر انگیخت.بختیار علی همچنین یکی از شاعرانی بود که همراه با دکتر فرهاد پیربال، دیگر شاعر و نویسنده ی کرد، راه برون رفت از بحرانی که شعر کردی به آن دچار شده بود را پیدا کردند و با آثاری همچون «دروازه ها، عشق، جلاد، کتاب آدمکش ها، کارناوال، شهر، گناه، کار کردن در جنگل های فردوس" خدمت بزرگی به ادبیات کردی کرد.رمان های "شهر موسیقیدانان سپید" و "غزل نویس و باغ های خیال" از آثار متاخر این رمان نویس مشهور نوگرا و فیلسوف کرد هستند که هر دو از جانب صاحب نظران ادبی از آثار جریان ساز و قابل توجه و تامل ادبیات امروز کردی قلمداد شده اند.بختیار علی علاوه بر این، یکی از جدى ترين و تاثيرگذارترين روشنفكران معاصر كردستان با تاليفاتی نظرى و تحليلى است که بیشتر آنها را در مجله "رهند" به چاپ رسانده است و در اين زمينه كتاب هاى "ستيزه جويان ايمان" و "خواننده قاتل" را نیز نوشته است. عمده شهرت بختيارعلى در این زمینه به دلیل نوشتن نقدهاى بنيادينی است كه در آنها به نقد و تحلیل ساختارهاى فرهنگى، اجتماعى و سياسى حاكم بر كردستان پرداخته است. در اين ميان تقدس زدايى و نقد درونى راديكال وى از مفهوم موجود «هويت و ناسيوناليسم كردى" بسیار چشمگیر بوده و واكنش هاى گوناگون و متفاوت روشنفكران و سياسيون كرد وهمچنین واكنش خصمانه ى سنت گرایان را بر انگیخته است. از سوى ديگر تاليفات بختيار على مورد استقبال متجددان و جوانان علاقه مند واقع شده و موجى نو از مباحث نظرى را در ميان آنان به راه انداخته كه در نوع خود بى نظير است. او كارهاى تحليلى و مقالاتى نیز حول محور غرب شناسى دارد اما عمده شهرت وی به نو شتن چندین رمان و مجموعه شعر او بر می گردد.آثار "بختیار علی" سرشار از شاعرانگی ناب و تجلی گاه خیال های ظریف و رنگارنگ و تصاویر نابی هستند که مخاطب را به یک سفر عمیق درونی خیالی دعوت می کنند. او در این مسیر ما را به کشف های جدیدی نایل می کند. کشف هایی که ما را به چالش با اندیشه های سطحی پیرامون مان وا می دارد و در این میان چشم اندازهای تازه ای را بر روی مان می گشاید که در آنها یک زیست انسانی آرمانی و به دور از تعصب های مستبدانه و فاشیستی متصور شده است.

بختیارعلی

قسمتی از کتاب آخرین انار دنیا

این خیال که مرده ای و دیگران بی تو زندگی می کنند و زندگی آن ها روال طبیعی خود را در پیش گرفته، آسودگی بزرگی به انسان می بخشد. (آخرین انار دنیا – صفحه ۱۶)

عشق شایستگی آن را ندارد تا کسی در راهش بمیرد. (آخرین انار دنیا – صفحه ۵۰)

انسان در دو وضعیت نیازمند هیچ نگهبانی نیست، وقتی آزادی در بیرون از خودش بی معنا می شود و آن دم که در زندان احساس آزادی می کند. (آخرین انار دنیا – صفحه ۵۶)

او می خواست به اصلی برگردد که احساس می کرد از او سلب شده است. اما تنها مشکلش این بود که نمی دانست چگونه شروع کند. او می توانست همه چیز داشته باشد، همه چیز. اما نمی دانست چگونه آن چیزهایی را که در درون خود از دست داده بود دوباره به دست بیاورد. (آخرین انار دنیا – صفحه ۶۳)

هیچ هنری از این سخت تر نیست که به خودت بیاموزی انتظار نکشی. (آخرین انار دنیا – صفحه ۹۰)

انسان ها همه کور زاده می شوند. در بین تمام انسان های روی این سیاره کسی نیست که از ابتدای تولدش قادر به دیدن باشد. مپندار آن هایی که چشم دارند می توانند ببینند. هیچ چیزی در دنیا مشکل تر از دیدن نیست، احتمال دارد که انسان دو چشم زلال و روشن داشته باشد، با این حال هیچ نبیند. (آخرین انار دنیا – صفحه ۱۴۱)

من از آن می ترسم که سایه کس دیگری باشم. (آخرین انار دنیا – صفحه ۱۸۶)

تا زمانی که انسان اسیر است زندگی برایش معنای عمیقی دارد. هیچ چیز همچون بردگی و اسارت به زندگی معنا نمی دهد. چون در آن هنگام انسان برای آزادی در پیکار بزرگی است. اما هیچ چیز هم مانند آزادی معنای زندگی را به مخاطره نمی اندازد. در آزادی است که انسان شیدایی و سرگشتگی و آروزی خودش را به خاطر معنی از دست می دهد. گویا انسان آزاد باید انسانی تهی از معنی باشد. اما عظمت انسانی آن نیست که در بردگی معنا را جستجو کند. بلکه باید در آزادی دنبالش را بگیرد. (آخرین انار دنیا – صفحه ۲۱۲)

به عزاداری و این جور چیزها اعتقادی نداشتم. به کار آن هایی که دو روز روی صندلی زمختی می نشینند و آب و چیزهای دیگری می خورند و بعدش می روند خانه ای برای میوه خوری و اسمش را مجلس عزا می گذارند اعتقادی ندارم… همه آن چیزها برای من چرند محض بود. (آخرین انار دنیا – صفحه ۲۷۲)

من به تو می گویم که نبرد مردان عاقل صد هزار بار از جنگ مردان وحشی و رام نشده ای مثل ما پلیدتر است. (آخرین انار دنیا – صفحه ۲۹۲)

یک به یک داستان کسانی را تعریف می کرد که در جنگ های گوناگون و اتفاقات جور واجور، سوخته بودند. درباره یکی از رفقایش حرف می زد که با آتشی ازلی، از کوه ها پایین آمده بود، آتشی که هرگز خاموش نشده بود. با همان آتش وارد شهر شده بود و با همان آتش او را به بیمارستان آورده بودند؛ شعله ای که هیچ آبی خاموشش نمی کرد. آتشی بود که نه خاموش می شد و نه تنش را می سوزاند. گفت: «رویش هر چقدر آب می ریختند خاموش نمی شد. پتو رویش می انداختند خاموش نمی شد، او را داخل استخر انداختند، وقتی بیرون آوردند همان بود. وقتی در بخش ها راه می رفت همه می ترسیدیم زبانه آتش به پرده ها و ملافه ها و لباس هایمان بگیرد. روی تختخوابی آهنین می خوابید و چیزی رویش نمی انداخت، در خواب هم گُر می گرفت، یک روز او را به تلویزیون بردند و از او فیلمبرداری کردند و دوباره برگشت. یک بار دیگر هم او را بردند. می گفتند از جهنمی است و به همین خاطر است که می سوزد. او معجزه خداست تا جهنم واقعی را به چشم ببینیم. خیلی درد می کشید، شبی از دست نگهبان ها فرار کرد گم شد. کسی نمی دانست کجا رفته، به می گفتند، گل آتش.» (آخرین انار دنیا – صفحه ۳۳۸)

آدمی نباید آخر سر به جواب پرسش هایی فکر کند که در طول زندگی نتوانسته برای آن ها جوابی پیدا کند. (آخرین انار دنیا – صفحه ۳۵۵)

آن هایی که به مرگ اعتنایی ندارند، محکومند با زندگی بازی سنگینی را شروع کنند. (آخرین انار دنیا – صفحه ۳۷۷)