معرفی رمان ژرمینال اثر امیل زولا

درباره کتاب ژرمینال

ناتورالیسم جنبشی ادبی در اواخر قرن نوزدهم است که با سبک واقع گرایی نزدیکی زیادی دارد. ناتورالیسم به معنای طبیعت گرایی تمام، پدیده های هستی را با نگاهی علمی و تجربی نگاه می کند. یکی از تفاوت های این سبک با رئالیسم (واقع گرایی) ترسیم زوایای تاریک و انحطاط اخلاقی است. پیرو پیشرفت هایی که در قرن نوزدهم در علوم مختلف به وجود آمد، نویسندگان این سبک به استفاده از یافته های علمی در آثار خود روی آوردند. نویسندگان ناتورالیسم خود را از جریان حوادث داستان دور نگه می دارند. یکی از نوآوری های ناتورالیسم، تنوع در زاویه های دید است. در این سبک، نقش دانای کل کم می شود و نویسنده صرفا یک گزارش گر است. در روایت داستانی این مکتب، زمان و فضا واقعی هستند.

سبک نگارش زولا در ژرمینال

رمان ژرمينال اثر زولا در سبک ناتورالیسم نوشته شده است. همان طور که اشاره شد ناتورالیسم گونه ای ادبی است که توصیف واقعیت، از ویژگی های اصلی آن محسوب می شود. تاکید به شرح واقعی ماجراها به مثابه ی داده هایی شفاف است که از آغاز رمان ژرمینال و از جملات ابتدایی آن خودش را نشان می دهد. زولا در نگارش این کتاب مدتی را در معدن زغال سنگ زندگی کرد تا از نزدیک مدارک و اطلاعاتی در رابطه با کار در معدن و نحوه ی زندگی کارگران به دست آورد. او در کتابش، گزارشی بدون جانب داری از گروه یا شخصیتی ارائه می دهد.

با این حال ناتورالیسم زولا کمی متفاوت تر از سایر آثار این سبک است. زولا در روایت خود از طبقه ی متوسط و پایین جامعه، تاکید بر به تصویر کشیدن تباهی و سیاهی آن دارد. زولا زندگی انسان هایی را به تصویر می کشد که مثل حیوانات در محله هایی محقرانه در خانه هایی تنگ و تاریک زندگی می کنند، بچه دار می شوند و وقتی در اثر سانحه ای در معدن مجروح و معلول شدند، در این خانه ها زمین گیر می شوند تا مرگ شان فرا رسد. او در نگارش رمان هم چون مباحث علمی به مشاهده و تجربه باور داشت. زولا معتقد بود علت رفتار شخصیت ها باید توجیه علمی داشته باشد.

ژرمینال؛ نقدی اجتماعی درباره کارگران

زولا نظریه ی جبرگرایی را در رمانش بررسی می کند. طبقه ی اجتماعی کارگران از نظر زولا جوی یکنواخت دارد. شخصیت هایی که او در کتابش معرفی کرده، خاکستری هستند. او در کنار توصیف اندیشه های محدود کارگران که به وضعیت اسف بار خود راضی اند و با نوعی انفعال، در بی خبری و ناآگاهی روز و شب را سپری می کنند و درد گرسنگی می کشند، به سراغ مدیران متمول هم می رود. زندگی اشرافی آن ها مملو از مشکلاتی چون خیانت همسران، فساد اخلاقی و چاپلوسی بالاسری هاست.

از دید زولا جامعه ی غربی از مرحله ی فئودالی با زورگویی اربابان بر رعیت های شان گذشته اما دچار بورژوازی شده است که هیچ فرقی با گذشته ندارد و کارفرمایان همان نقش اربابان را ایفا می کنند. زولا با ژرمینال، همه ی زرق و برق جریان های فکری با شعارهای پوچ شان را زیر سوال می برد.

ژرمينال اميل زولا هر دو طبقه را شرح می دهد و با هم مقایسه می کند. تضادهایی که این دو طبقه با هم دارند، به تنش و آشوب منجر می شود. کارگران از کارفرمایان خود ناراضی اند چون آن ها هستند که در معدن جان می کنند و با مرگ دست و پنجه می اندازند ولی کارفرما از ماحصل کار سود می برد. مدیران هم از انتظارات کارگران عاصی شده اند که قدر مزایایی مثل خانه های شرکتی را نمی دانند. این تضادها باعث اعتصاب کارگران می شود. زولا دیدگاه انتقادی خود را درباره ی چگونگی شکل گیری این شورش ها و واکنش مدیران به آن و بازتاب ماجرا در مطبوعات را در کتاب شرح داده است که علاوه بر نقدی بر ماهیت اندیشه هایی چون مارکسیسم، سوسیالیسم و کاپیتالیسم، از اوضاع زندگی و وضعیت اجتماعی قرن نوزدهم فرانسه نیز تصویری به خواننده می دهد.

«نشر نی» کتاب ژرمینال را با ترجمه ی «سروش حبيبي» منتشر کرده است.

خلاصه داستان ژرمینال

رمان ژرمینال روایت زندگی فقیرانه ی کارگران و معدن چیان «مونسو» است. اتین در نتیجه ی اعتراض به زورگویی سرکارگرش از کار بی کار شده است. او در جستجوی کار برای نجات از گرسنگی به معدن زغال سنگ مونسو می آید ولی کار در معدن به قدری سخت و دستمزدش آن قدر ناچیز است که او تصمیم می گیرد قید کار را بزند و به شهر دیگری سراغ کار دیگری برود. اما با دیدن کاترین دختر یکی از معدن چیان، سخت دلباخته اش می شود و از ترک مونسو در عوض رسیدن به کاترین منصرف می شود.
اتین به زودی در شهر دوستانی پیدا می کند و به جمع مخالفین سرمایه داری ملحق می شود. دستمزد کم، خطرات کار و گرسنگی، کارگران را به ستوه آورده است و جنبش هایی اعتراضی و آزادی خواهانه شکل می گیرد. کارگران با مشاهد ه ی زندگی مجلل و مرفه کارفرمایان شان بیشتر خشمگین می شوند. اتین با مشاهده ی این تفاوت ها درباره ی علت وضعیت نابرابر کارگر و کارفرما به فکر می افتد و تصمیم می گیرد کتاب هایی در این زمینه مطالعه کند. او آن چه را که خوانده با کارگران به اشتراک می گذارد. رفته رفته در اثر این صحبت ها اتفاقاتی می افتد. کارگران به رهبری اتین دست به شورش می زنند تا در وضعیت خود تغییری ایجاد کنند. این اقدامات پیامدهایی دارد که زولا با توصیف هایی دقیق و شفاف آن ها را شرح می دهد.

درباره نویسنده کتاب ژرمینال

امیل ادوار شارل انتوان زولا (زاده ۲ آوریل ۱۸۴۰ – درگذشته ۲۹ سپتامبر ۱۹۰۲) رمان نویس، نمایش نامه نویس و روزنامه نگار فرانسوی، مهم ترین نمایندهٔ مکتب ادبی ناتورالیسم و عامل مهم در گسترش تئاتر ناتورالیستی بود. او یکی از معروف ترین نویسندگان فرانسوی است که کتاب هایش در سطح وسیع در جهان ترجمه و چاپ شده و مورد تحلیل و تفسیر قرار گرفته است. از کتاب های او در سینما و تلویزیون فراوان اقتباس شده است.
اگر چه زولا در سال ۱۸۴۰ در پاریس متولد شد، اما بیشتر جوانی اش را در «اکس آن پروانس» (Aix-en-Provence) در جنوب کشور فرانسه سپری کرد. پدر او در آنجا یک مهندس شهرسازی بود و روی پروژه ساخت یک سیستم آب رسانی شهری کار می کرد. پدر در سال ۱۸۴۷ درگذشت و همسر و پسرش را در مشکلات مالی تنها گذاشت. زولا در اکس همکلاسی نقاش معروف، پل سزان، بود که بعدها در پاریس به او پیوست و به گروه نقاشان امپرسیونیست معرفی شد.
دو سال بعد را بی وقفه در جستجوی کار گذراند و از آنجا که توفیقی نیافت، فقر را با گوشت و پوست خود احساس کرد. این موضوع بعدها به یکی از کلیدی ترین موتیف های آثار او بدل شد.شروع کار حرفه ای زولا با تمایل شدید او به جنبش رمانتیسم و سردمداران آن (هوگو، لامارتین و نووالیس) همراه بود. اولین کتاب او، «داستان های نینون» (۱۸۶۴)، دربرگیرنده گوشه هایی از زندگی او بود که با منظری غنایی و احساسی روایت می شد. تأثیر رمانتیسم به همان سرعتی که او را درنوردیده بود رنگ باخت و او را متوجه استادان جدیدی چون «بالزاک» و «استاندال» کرد. نتیجه این چرخش بزرگ دو رمان «اعتراف کلود» و «اسرار مارسی» بود.
زولا در اواخر عمر وارد یک جنجال سیاسی هم شد. جنجالی که در رابطه با افسری به نام آلفرد دریفوس شکل گرفت و باعث شد که زولا متن مشهور «من متهم می کنم» را منتشر کند. پس از این رویداد و اعاده حیثیت از دریفوس و همین طور زولا، او به فکر نوشتن مجموعه ای دیگر افتاد که با مرگش عملاً ناتمام ماند. مجموعه ای بر اساس اناجیل اربعه که فقط سه قسمت از آن منتشر شد.
امیل زولا در تاریخ ۲۹ سپتامبر ۱۹۰۲ به دلیل خفگی بر اثر مسمویت مونوکسید کربن درگذشت.

قسمتی از کتاب ژرمینال

سینه ای که ماهو و گروهش در آن مشغول بودند ششمین دالان فرعی و به قول خودشان در ناف جهنم بود. این راههای فرعی به فاصله پانزده متر روی هم قرار داشتند، چنانکه صعود از درون این تنگنای دراز، که سینه و پشت را مجروح می کرد تمامی نداشت. (کتاب ژرمینال – صفحه ۴۳)

اتی ین وقتی در قفس آسانسور قرار گرفت و با چهار نفر دیگر در واگنتی تنگ افتاد و روانه سطح زمین شد تصمیم گرفت که تکاپوی خود را در جستجوی نان از سر گیرد. همان بهتر بود که درجا از گرسنگی بمیرد و باز به اعماق این جهنم فرو نرود. اینجا جانت را می گذاشتی و حتی لقمه نانی به دست نمی آوردی. (کتاب ژرمینال – صفحه ۷۰)

اتی ین به مرور زمان حتی از رطوبت و هوای سنگین سینه کار نیز کمتر رنج می برد. بالا خزیدن از سوراخ دودکش وار نیز برایش بسیار آسان شده بود، انگاری دود شده بود و می توانست از شکافهایی که در گذشته جرات نداشت حتی دست خود را در آنها ببرد عبور کند. غبار زغال را به راحتی به سینه می کشید. در تاریکی به روشنی می دید و از عرق ریختن در زحمت نبود و عادت کرده بود که صبح تا شام لباس خیس به تن داشته باشد. (کتاب ژرمینال – صفحه ۱۴۸)

آن وقت زن ماهو در بحث شرکت می کرد و می گفت: می دونین، بدی کار اون وقتیست که آدم تو دلش می گه اینه که هست و عوضم نمی شه… آدم وقتی جوونه خیال می کنه نوبت خوشبختی هم می رسه. دلش پرِ امیده. اما بعد بدبختی رو بدبختی می آد. آدم وسط مصیبت گیر می کنه. من بدیِ هیچ کسو نمی خوام، اما بعضی وقتها می شه که طاقتم از این همه ظلم تموم می شه. (کتاب ژرمینال – صفحه ۱۷۹)

اتفاقا چون کارگرا امروز فکر می کنن وضعشون به زودی عوض می شه. (کتاب ژرمینال – صفحه ۱۸۰)

ما از این جنگ و دعواها خیلی دیدیم. چهل سال پیش از در عمارت مدیر با شمشیر می تاروندنمون. امروز شاید بذارن برین تو و حرفاتونو بزنین، اما اگه از این دیوار جوابی گرفتین از اونام می گیرین… آخه بابا اونا پول دارن. ککشونم نمی گزه! (کتاب ژرمینال – صفحه ۲۳۱)

وقتی زنها به خانه آمدند مردها به دستهای خالی آنها نگاه نگاه کردند و سر به زیر افکندند. دیگر امیدی نبود. روزشان بی خوردن قاشقی سوپ شام می شد و روزهای دیگری در پیش بود، روزهایی سرد و سیاه، که هیچ پرتو امیدی در آنها پیدا نبود. آنها خود این را خواسته بودند. هیچ کس صحبت از تسلیم نمی کرد. این منتهای ذلت موجب می شد که بر سرسختی آنها افزوده شود. (کتاب ژرمینال – صفحه ۲۷۵)

اصلا هیچی بهتر از تنهایی نیست. آدم وقتی تنهاست با کسی اختلاف نداره! (کتاب ژرمینال – صفحه ۲۹۲)

منظره انقلاب بود که خواه ناخواه، شبی خونین از شبهای این پایان قرن همه را در خود می گرفت. آری شبی می رسید که ملت، بندگسسته و لجام گسیخته به همین شکل در جاده ها بتازد. خون پولداران خونخوار را می ریخت و سرهای بریده را به دنبال می کشید و سکه های صندوقهای شکم دریده را در صحرا می کاشت. زنها عربده خواهند کشید و آرواره های مردان گرگ وار برای دریدن باز خواهد شد. (کتاب ژرمینال – صفحه ۳۷۱)

شکم سیر دوای درد نبود. کدام احمقی بود که خوشبختی این دنیا را در داشتن ثروت بداند. این یاوه پردازان انقلابی می توانستند جامعه را در هم بریزند و جامعه دیگری از نو بسازند اما نمی توانستند در دل آدمها شادی پدید آورند. نان و کره به دست همه می دادند ولی دردی از دل کسی برنمی داشتند. حتی بر وسعت سیاهروزی جهان می افزودند. روزی که همه را از ارضای آرام غرایزشان محروم کردند تا آنها را به قله سودهای سیرناشده بالا ببرند حتی ناله سگها را از درد نومیدی به آسمان خواهند برد. (کتاب ژرمینال – صفحه ۳۷۶)

پیش می رفت و به این سربازانی می اندیشید که از میان ملت می گرفتند و علیه ملت مسلح می کردند. اگر سربازان ناگهان جانب مردم را می گرفتند پیروزی انقلاب چه آسان می شد! کافی بود که کارگران و برزگران در سربازخانه ها به ریشه خود آگاه شوند و تبار خود را به یاد آورند. (کتاب ژرمینال – صفحه ۴۰۴)

چیزی که حقیقت داشت بدبختی بود. خاک سیاه تا دلت بخواد. اونم نه خاک سیاه خالی، خاک سیاه با گلوله! (کتاب ژرمینال – صفحه ۴۶۷)

هیچ وقت هیچ کار با خشونت درست نشده! دنیا رو نمی شه یکروزه درست کرد. اونایی که به شما وعده می دن که همه کارا رو یه ضرب درست می کنن یا شوخی می کنن یا بی شرفن! (کتاب ژرمینال – صفحه ۴۷۱)

اگر برقراری عدالت برای انسان ممکن نباشد باید انسان از میان برود. تا زمانی که جوامع فاسد باقی باشد کشتار باید ادامه یابد تا آخرین انسان نابود گردد. (کتاب ژرمینال – صفحه ۴۷۶)

به راستی که هرگاه مبارزان با هم به رقابت افتند و هر یک در پی آن باشند که قدرت را خود در دست گیرند کار خراب می شود. مثلا همین بین الملل که می بایست نظام جهان را نو کرده باشد سپاه قهار خود را در نزاعهای داخلی صد پاره کرد و کارش به تباهی کشید. پس داروین درست می گفت؟ تمام نظام دنیا جز نبردی نبود که در آن قویدستان برای بقای نسل و زیبایی باقی، فرودستان را می خوردند؟ (کتاب ژرمینال – صفحه ۵۵۰)

شناسنامه کتاب ژرمینال

نویسنده: امیل زولا

مترجم: سروش حبیبی

ناشر: نیلوفر

تعداد صفحات: 552

معرفی رمان در سایه دوشیزگان شکوفا اثر مارسل پروست