معرفی ساز هندی سیتار

سیتار از سازهای زهی زخمه ای موسیقی هندی

یکی از قدیمی ترین تمدنهای جهان، تمدن هندوستان است که دارای موسیقی و آواهای غنی می باشد. قدمت موسیقی این کشور به ۴۰۰۰ سال پیش از میلاد مسیح باز می گردد.

سبک موسیقی کشور هندوستان و کلآ شبه قاره نسبت به کشورهای غربی که به سرعت دستخوش تغییر هستند، کمتر دچار تغییر و تحول شده است. موسیقی دانان هندی به ندرت بدون در نظر گرفتن ریشه اصلی موسیقی کشورشان آهنگ سازی می کنند.

آنها موسیقی را یکی از ابتکارات همیشگی کشور خودشان می دانند که بطور دائمی روی آن کار شده است و خلق مجدد ملودی ها و ریتم ها از هزاران سال پیش تا به امروز ادامه دارد.

سازی از خانواده لوت

سی تار از سازهای زهی زخمه ای موسیقی هندی و از خانواده لوت است که دسته ای بلند و کشیده و کاسه ای به شکل گلابی دارد. این ساز هفت سیم اصلی و ۱۱ یا ۱۳ سیم تشدید (یا همراه) دارد که در زیر سیم های اصلی بسته می شود و با مضرابی فلزی نواخته می شود ودر شمال هند، پاکستان و بنگلادش رایج است.

سیم های اصلی سی تار که وظیفهٔ تولید آواهای نغمه را به عهده دارند پس از ضربه خوردن، سیم های همراه را به صدا درمی آورند. دستان های روی دسته این ساز فلزی و کمانی شکل اند.

معمولاً طول این ساز ۱٫۲ متر طول و یک بدنه کدویی شکل (gourd) دارد، این ساز دارای یک دسته چوبی توخالی، عریض، کشیده، گوشیهای جلویی و کناری و ۲۰ پرده خمیده متحرک است.

سیم های این ساز فلزی هستند و معمولاً دارای پنج سیم ملودی، یک یا دو سیم واخوان برای تاکید روی ریتم یا پالس و سیزده سیم کمکی (sympathetic strings) زیر پرده ها در دسته که روی نت های راگا (Raga) (چهارچوب اجرای ملودیک) کوک می شوند.

پرده های محدب فلزی در طول دسته بسته شده اند که به آنها اجازه حرکت تا حد مورد نیاز را می دهد. این ساز اغلب یک گورد تشدیدکننده (رزونانسی) زیر انتهای گوشی ها در دسته دارد. این امر وزن ساز را را متعادل می سازد و هنگامیکه این ساز نواخته نمی شود به نگه داشتن ساز کمک می کند.

ساختار ساز سیتار

سیتار یکی از سازهای زهی کشور هندوستان است که دارای دسته ای بلند و کشیده است و کاسه ای بزرگ به شکل گلابی دارد. سیتار علاوه بر سیمهای اصلی دارای سیمهای فرعی یا هم نوا نیز می باشد که در زیر سیمهای اصلی سیتار بسته می شوند. سیمهای اصلی که وظیفه تولید اصوات را عهده دارند پس از ضربه خوردن، سیمهای فرعی را به صدا در می آورند.
سیتار دارای هفت سیم اصلی و یازده تا سیزده سیم هم نوا می باشد. نوع دیگر سیتار که در هندوستان به آن Mind گفته می شود، قابلیت نواختن گام Minor را دارد که برای نوازندگان Rock Guitar یک رؤیا محسوب می شود. نواختن این گام به نوازندگان سیتار این اجازه را می دهد که به صورت کامل تمام ملودی را بنوازند و نوایی شبیه به گریه انسان را خلق کنند.
فراگیری این ساز بسیار پیچیده و سخت بوده، نیاز به زمان طولانی و همچنین تمرین جدی دارد.

Bada ghoraj در ساز Sitar؛

خرك اصلي ساز: بطور سنتي اين قسمت از استخوان يا اخيراً از ابوني يا پلاستيك پلي متيلين درلين (Delrin) ساخته شده است. پايه ها معمولاً از چوب ساخته شده، سيم ها بويژه سيم baj tar سطح خرك را به مرور زمان مي سايند، گه گاهي نياز به كار دارد (جاواري) تا صداي مناسب را برگرداند. جاواري هنر سختي است و افراد ماهر در اين كار احترام زيادي برخوردارند. در سیتارهاي كربني خرك ها از مواد كامپوزيتي فوق العاده سخت ساخته شده اند كه خودبه خود روان كاري شده و در مقابل خراش بسيار مقاوم هستند.

Baj Tar در ساز Sitar؛

باج تار (Baj Tar) سيم اصلي نواختن ساز است. اين سيم تقريباً در ميانه دسته قرار دارد تا meendها يا bending كه تكنيك اصلي استفاده شده در موسيقي Sitar براي تقليد صداي انسان است.

Baj Tar Kunti در ساز Sitar؛

گوشي (گيره تنظيم كننده) سيم اصلي است.

Chikari Kunti در ساز Sitar؛

گوشي سيم چيكاري. اين گوشي ها معمولاً در اندازه و شكل يكساني با گوشي هاي سيم اصلي هستند.

Chikari mogara در ساز Sitar؛

چيكاري موگاراها پست هاي كوچكي هستند كه سيم هاي چيكاري را نگه مي دارند.

Chikari Tar در ساز Sitar؛

چيكاري تارها سيم هاي چيكاري هستند. كه بسيار نزديك به يكديگر در يك گروه سه تايي قرار دارند و به صورت يك دسته سيم نواخته مي شوند، هدف استفاده از اين سيم ها به عنوان سيم هاي واخوان است. نواختن (مضراب زدن) اين سيم ها الگوهاي مختلفي دارد كه هر زمان به صورت يك در ميان با باج تار نواخته مي شوند، اجازه نواختن نت هاي پيچيده را مي دهد.

Chota ghoraj در ساز Sitar؛

چوتا گوراج خرك سيم كمكي است.

Dandi در ساز Sitar؛

دسته يا گردن ساز است. اين قسمت توخالي است و در صداي Sitar به واسطه آنكه صدا در داخل آن مي تواند تشديد شود نقش دارد. دسته هاي سي تارهاي سنتي معمولاً از يك قطعه يكدست چوب ساج يا چوب تون (سرو يا سدر قرمز) ساخته مي شود و به همين دليل در طي زمان در معرض خمش و تاب برداشتن مي شود. به دليل ساختار توخالي دسته، برخلاف گيتار در داخل آن نمي توان truss rod نصب كرد. عدم توجه به دندي يا تغييرات شديد آب و هوايي مي تواند قابليت نواختن این ساز را از بين ببرد. ويژگي سيتارهاي كربني يك دسته/ بدنه (تومبا) يكپارچه ساخته شده از فيبر كربني است. كه اين امر سبب حفظ شكل مستقيم دسته ها در طي هزار سال مي شود.

Kadu ka tumba در ساز Sitar؛

بدنه ساز است كه بطور سنتي از يك gourd خشك شده بزرگ ساخته شده است. معمولاً اين بدنه ها به شدت شكننده هستند و مراقبت زيادي بايد براي حفاظت آنها در مقابل ضربات و افتادن صورت گيرد. سيتارهاي كربني دسته/بدنه (تومبا) يكپارچه اي دارند كه از فيبر كربني تشكيل شده اند كه صدمات مختلف روي آنها تأثير نمي گذارد.

كونتي (kunti) در ساز Sitar؛

كونتي همان گوشي ها هستند. كه معمولاً از چوب هاي خراطي شده (spun wood) ساخته شده اند.

Lakadi ka tumba در ساز Sitar؛

تومباي يا محفظه رزونانسي بالايي است كه از يك gourd ديگر ساخته شده و هدف از حجم و رزونانس بخشيدن به صدا است. همه سيتاريست ها يا سازندگان Sitar تومباي بالايي را بكار نمي برند.

Langot در ساز Sitar؛

زهگير ساز است كه بدنه اصلي را در مقابل محل اتصال سيم ها حفظ مي كند. اين امر سبب افزايش مقاومت بدنه در مقابل تنش هاي شديد ناشي از سيم هاي سيتار مي شود.

Meru در ساز Sitar؛

همان شيطانك يا استخواني (nut) است.

پاردا (Parda) در ساز Sitar؛

پاردا همان پرده هاي ساز هستند. به منظور قرارگيري پرده ها روي دسته و بالاي سيم هاي كمكي اين پرده ها خميده هستند كه خميده كردن سيم ها را از ميان آنها آسان مي سازد. اين پرده ها معمولاً با سيم هايي قوي به دسته متصل مي شوند، كه به آنها اجازه حركت به سمت بالا و پائين روي دسته براي تنظيمات يا كوك هاي مختلف را مي دهد.

Pickguard در ساز Sitar؛

Pickguard يك قطعه تزئيني است كه براي پنهان كردن محل اتصال دسته و بدنه استفاده مي شود كه معمولاً به نحو استادانه اي با طرح هاي گل هاي قلم زني شده تزئين شده است. سيتارهاي كربني در اين قسمت يكپارچه اند، اين نوع سيتارها مي توانند بدون pickguard ساخته شوند ولي براي زيبايي معمولاً اين قسمت همچنان در اين نوع سيتارها نيز وجود دارد.

تبلي (tabli) در ساز Sitar؛

تبلي صفحه صداي اصلي ساز است. همراه با جاواري، اين قطعه بزرگ ترين تاثير را روي صداي اين ساز دارد. بطور سنتي تبلي از يك قطعه چوب ضخيم ساج يا tun ساخته مي شود. تبلي هاي سيتارهاي كربني از فيبرهاي كربني ساخته شده اند و داراي يك طرح داخلي اختصاصي است كه شبيه تبلي هاي چوبي باشد.

تار (Tar) در ساز Sitar؛

تار همان سيم سیتار است.

تار گاهان (Tar Gahan) در ساز Sitar؛

راهنماي سيم كه در امتداد سيم هاي اصلي قرار مي گيرد و سيم ها را به سمت شيطانك هدايت مي كند.

TarafKunti در ساز Sitar؛

گوشي هاي سيم هاي كمكي ساز هستند.

TarafMogara در ساز Sitar؛

واشرهاي حفاظتي دندي (دسته سيتار) براي سيم هاي كمكي هستند.

TarafTar در ساز Sitar؛

سيم هاي كمكي سیتار هستند. اين سيم ها معمولاً بر روی نت هاي راگا كوك مي شوند و هر زمان كه pitch سيم نواخته شود، شروع به نواختن مي كنند. همين سيم هاي كمكي به سيتار صداي متمايز طنين دار و رزونانسي را مي دهد.

TardaniMogara در ساز Sitar؛

پست هاي زهگير هستند كه انتهاي چرخشي سيم ها را نگه مي دارند.

انواع ساز سیتار

این ساز دسته ای بلند و کشیده و کاسه ای به شکل گلابی دارد. این ساز هفت سیم اصلی و ۱۱ یا ۱۳ سیم تشدید (یا همراه) دارد که در زیر سیم های اصلی بسته می شود و با زخمه ایفلزی که هندیان به آن «مضراب» می گویند نواخته می شود. سیم های اصلی که وظیفهٔ تولید آواهای نغمه را به عهده دارند پس از ضربه خوردن، سیم های همراه را به صدا درمی آورند. دستان های روی دسته این ساز فلزی و کمانی شکل اند.

سی تار انواع مختلف دارد و شکل کاسه و شمار سیم ها در انواع آن فرق می کند. بطور کلی می توان این ساز را به سه گونه تقسیم کرد: نوع اول فقط دارای ۷ سیم اصلی و بدون سیم تشدید کننده است. نوع دوم دارای ۷ سیم اصلی و ۱۱ یا ۱۳ سیم تشدید کننده است. نوع سوم دارای مشخصات نوع دوم به اضافه یک کاسه اضافی در بالای دسته ساز است که بیشتر نقش تزئینی دارد تا شدت دهنده صدا.

تفاوت سیتار با سایر سازها

یکی از تفاوت های این ساز با سایر در یکی از سیم های سی تار به نام ” باج تار ” می باشد. باج تار، از اصلی ترین سیم ها در میانه سیتار بوده و انعکاس دهنده یکی از تکنیک های سی تار یعنی تداعی کننده صدای انسان است.

نحوه نواختن سی تار

موسیقی دانان غالباً سیتار را در حالت نشسته با زاویه ۴۵ درجه روی ران ها نگه می دارند. سیم ها با یک زخمه سیمی که در انگشت راست پوشیده می شود، کنده می شوند در حالیکه دست چپ روی سیم ها با یک فشار ظریف یا مابین پرده ها عمل می کند و سیم ها به کنار کشیده می شوند.

سی تارهای امروزین شش تا هفت سیم نواختنی (که برخی از آن ها بیشتر برای واخوان و نقطه گذاری ریتمی به کارمی روند) و دوازده سیم حساس یا بیشتر دارد؛ برخی از انواع آن دارای یک هم نواساز کوچک کدویی اند که به انتهای بالایی دسته وصل شده است.

سی تار معروف ترین ساز تکنواز کنسرت سنتی به شمار می رود، و معمولاً در این حالت با یک جفت طبلا همراهی می شود؛ این ساز در خارج از هند نیز شناخته شده است.

نوع دیگر سیتار که در هندوستان به آن Mind گفته می شود، قابلیت نواختن گام Minor را دارد که برای نوازندگان Rock Guitar یک رؤیا محسوب می شود. نواختن این گام به نوازندگان سیتار این اجازه را می دهد که به صورت کامل تمام ملودی را بنوازند و نوایی شبیه به گریه انسان را خلق کنند.

فرم موسیقی چیست؟ و انواع آن کدامند؟