مفهوم حقوق مالکیت معنوی جیست؟

انواع مالکیت

در یک نگاه کلی می توان مالکیت های روزمره ای که ما در زندگی با آن سرو کار داریم را به دو نوع کلی تقسیم نمود که عبارتند از:

• مالکیت فیزیکی: مالکیتی است که به اموال و دارایی های فیزیکی ما توجه دارد. مانند خودرو، لباس، خانه و غیره که این دارایی ها دارای ارزش مادی بوده و برای داشتن آنها و اثبات مالکیت معمولا استناد به یک سند مکتوب و یا سند خاصی می شود.
• مالکیت معنوی: اینگونه مالکیتها در حالت طبیعی دارای سند و یا نوشته مکتوبی نمی باشند که متعلق بودن آن را به فرد خاصی اثبات کنند. مانند یک ایده که منجر به بوجود آمدن به یک قطعه موسیقی می شود، یک اثر هنری و موارد مشابه دیگر.

تفاوتهای حقوق فیزیکی و حقوق معنوی

مالکیت های فیزیکی چه برای ایجاد و چه برای ساختن مجدد هزینه بر است و نیاز به پرداخت هزینه مجدد دارد برای مثال برای اینکه صاحب یک خانه بشویم میبایست هزینه ای پرداخت کنیم و همچنین برای داشتن یک خانه مشابه آن مجددا نیاز است تا مبلغی بپردازیم اما در مالکیتهای معنوی اگرچه برای ایجاد و یا خلق آن اثر زحمات فراوانی کشیده شده است اما برای داشتن و یا استفاده مجدد از آن نیاز به صرف انرژی و هزینه اولیه نیست..تنها با پرداخت هزینه فتوکپی میتوانیم یک نسخه از یک کتاب را داشته باشید. از منظر دیگری نیز میتوان این دو نوع مالکیت را از هم تمییز داد. اموالی که به آنها مالکیت معنوی تعلق می گیرند پولساز نیستند. خود یک ایده به تنهایی نمی تواند سود تجاری داشته باشد. وقتی یک قطعه موسیقی نواخته میشود، به تعداد زیاد بر روی لوح فشرده تکثیر میشود آن وقت آن لوح های فشرده میتواند منفعت تجاری نیز داشته باشد. در واقع خود آن ایده نبوده است که منفعت آورده است، بلکه لوح های فشرده باعث ایجاد یک سود شده اند.

آیا با مفاهیم اولیه مالکیت فکری و معنوی آشنا هستید؟

قانون برای هر شخصی که فعالیت فکری و ذهنی در زمینه های مختلف هنری، صنعتی، علمی و ادبی داشته باشد، حقوقی را در نظر می گیرد که به حقوق این دسته از افراد، حقوق مالکیت فکری گفته می شود. البته لازم به ذکر می باشد که حقوق مالکیت فکری خود به دو دسته حقوق مالکیت صنعتی و حقوق مالکیت هنری و ادبی دسته بندی می شود. قراردادهای مالکیت فکری در تمامی کشورها کاربرد دارد. این قراردادها اغلب به قصد حمایت کردن از افراد خلاق در جنبه های مادی و معنوی شکل می گیرد. از دیگر اهداف این قراردادها می توان به امکان دسترسی عموم به نتیجه خلاقیت مبتکران و همچنین تشویق کردن افراد صاحب نظر و صاحب ایده اشاره کرد. زیرا در صورت تشویق افراد خلاق می توان بستری مناسب برای پیشبرد این افکار خلاقانه به سوی نتایج کاربردی فراهم نمود. ضمن اینکه با استفاده بهینه از این افکار و ایده ها می توان به تجارت رونق بخشید.ان

مولفه های مالکیت معنوی

مالکیت معنوی شامل بخش های مختلف می شود که هر کدام از آنها سعی بر آن دارند تا گوشه ای از مالکیتهای معنوی را پوشش دهند. مالکیت معنوی مشتمل بر 8 مولفه استاندارد می باشد. این تعداد قطعا ثابت نیستند و به مرور زمان مورد مطالعه و گسترش بیشتر قرار خواهند گرفت. مولفه های مالکیت معنوی عبارتند از:

• حق کپی (copyright): که شامل هرگونه نوشته میشود.مثل کتاب ، مقاله و...
• حق اختراع (patents): که مربوط به حق اختراعات است.
• علامت تجاری (trademark): متعلق به آن دسته کارخانجات و یا سازمانهایی میشود که یک کالایی را عرضه می کنند.
• مسائل محرمانه تجارت (trade secret): که مربوط به مسائل محرمانه ای است که شرکت ها تمایل به حفظ آن دارند.
• قوانین اعتماد (low of confidence)
• حق کپی برداری (passing off): ممانعت از سواستفاده از علامت تجاری جهت تولید محصول.
• حق طراحی (Design right)
• حق طرح سه بعدی (semiconductor regulation)

مالکیت معنوی ناشی از شخصیت آفریننده اثر است

یکی از مبانی مهم و تاثیر گذار در حوزه مالکیت فکری (مخصوصا برای توجیه حقوق اخلاقی و معنوی آفرینش های فکری مانند حق حرمت نام و حق حرمت اثر که بر اساس برخی از مبانی توجیه آنها ممکن نیست) مبنای شخصیت می باشد. در این دیدگاه محور اصلی "شخصیت پدیدآورنده" است به خلاف دیدگاه قبلی (دیدگاه حقوق کار) که نقش محوری را اثر و کار فکری بر عهده داشت. بر اساس این دیدگاه اثر فکری از شخصیت پدیدآورنده نشات می گیرد، حال یا عین شخصیت پدیدآورنده اثر (بر اساس دیدگاه هگل) و یا لازمه شخصیت پدیدآورنده اثر (بر اساس دیدگاه کانت) است.

قوانین مربوط به حقوق مالکیت فکری چگونه است؟

افرادی که صاحب آثار فکری و ذهنی هستند با دغدغه هایی مواجه می شوند که یکی از بارزترین این دل مشغولی ها، میزان و نوع حمایت کشور از آثار ذهنی آن هاست. لذا از این رو، کشورهای مختلف به این دغدغه صاحبان اثر اهمیت می دهند و با وضع قوانینی سعی بر دفاع از حقوق آن ها دارند. لذا با تکیه بر این قوانین می توان از تضییع حقوق این افراد جلوگیری کرد. تقلب، استفاده بدون مجوز از آثار فکری و… از جمله اقدامات غیر قانونی در این زمینه به حساب می آید. لازم به ذکر می باشد که قوانین وضعی در این زمینه در سطح کشور و همچنین در سطح بین المللی قابل استناد خواهند بود. ضمن اینکه می توان ادعا کرد، قوانین داخلی نسبت به قوانین بین المللی بسیار جامع تر و کامل تر هستند. زیرا در بسیاری از مواقع قوانین داخلی به کنوانسیون های بین المللی برجسته دنیا الحاق می شوند و در نتیجه حمایت و پشتیبانی بیشتری از صاحبین فکر و اثر صورت می گیرد.

قوانین داخلی حقوق مالکیت های فکری چگونه است؟

قوانین داخلی حامی حقوق مالکیت های فکری به شرح ذیل می باشد:

• قانون داخلی از اختراعات ثبتی حمایت می کند. علائم تجاری و طرح های صنعتی از دیگر مواردی است که تحت حمایت قانون مزبور قرار دارد.
• در این زمینه آیین نامه اجرایی در حوزه ثبت اختراعات، ثبت طرح های صنعتی و ثبت علائم تجاری وجود دارد.
• از دیگر قوانین داخلی می توان به قانون حمایت از نشان های جغرافیایی اشاره کرد. ضمن اینکه در این زمینه آیین نامه ای نیز تهیه و تنظیم شده است.