مهم ترین علائم کم شنوایی در کودکان

توانایی کودک شما برای شنیدن تا حد زیادی زمینه ساز و زیربنای توانایی او برای یادگیری است. تست غربالگری شنوایی مهم ترین روش اولیه برای ردیابی ضعف شنوایی در کودکان است که معمولاً بعد از تولد نوزاد در بیمارستان انجام می شود. اما والدین و دیگر مراقبان کودک هم باید نسبت به علائم هشداردهنده در مورد ضعف شنوایی در کودک هوشیار باشند. علائم ضعف شنوایی می تواند برای کودکان مختلف متفاوت باشد و درجهٔ ضعف شنوایی نیز می تواند مختلف باشد. علائم هشداردهنده به خودی خود ممکن است موضوع نگران کننده ای نباشد. برای مثال، شاید خواب کودکتان خیلی سنگین است یا شاید قولنج یا کولیک دارد و با هیچ نوع راهکار تسکین دهنده ای آرام نمی شود، اما در هر صورت و برای اطمینان از نبود مشکلی بهتر است هر کدام از علائم هشداردهنده در رابطه با ضعف شنوایی را در فرزندتان مشاهده کردید، به پزشک کودکتان مراجعه کنید.

آگاهی والدین نسبت به علائم کم شنوایی(Hearing loss) در کودکان و نوزادان اهمیت بسیار زیادی دارد. چرا که کم شنوایی درمان نشده، سبب به تاخیر افتادن رشد مغز در قسمت گفتار و زبان می شود و این تاخیرها منجر به مشکل در یادگیری می گردد که اغلب، سبب عملکرد ضعیف در مدرسه می شود. زیرا کودکی که علائم کم شنوایی را از خود بروز می دهد و مبتلا به کم شنوایی می باشد ممکن است با مشکلات آکادمیک یا اجتماعی رو به رو شود. کودکانی که به کم شنوایی مبتلا هستند حتی در سن 12 ماهگی ممکن است کاندید کاشت حلزون(cochlear implan) شوند.

انواع کم شنوایی در کودکان

کم شنوایی در نوزادان به دو شکل کم شنوایی مادرزادی و کم شنوایی اکتسابی رخ می دهد:

• کم شنوایی در دوران جنینی به دنبال عوامل ژنتیکی
• کم شنوایی بعد از تولد به دلیل وارد شدن عفونت به گوش و یا مغز نوزاد

علاوه بر این کاهش شنوایی در نوزادان را به دو نوع اصلی رسانایی و حسی –عصبی تقسیم بندی می کنند و علائم کم شنوایی در آنها بسته اینکه به چه علتی ایجاد شده است متفاوت خواهد بود.

کاهش شنوایی رسانایی هنگامی اتفاق می افتد که امواج صوتی که از قسمت های خارجی و میانی گوش به گوش داخلی می روند، تداخل ایجاد کند.

علت آن می تواند انسداد موم، عفونت گوش میانی (اوتیت میانی)، تجمع مایعات در گوش میانی یا آسیب به استخوان های ریز گوش میانی باشد. کاهش شنوایی رسانایی ممکن است به صورت موقت یا دائمی ایجاد شود.

کاهش شنوایی حسی-عصبی به دلیل مشکلی در قسمت داخلی گوش یا عصبی که حامل شنوایی است یعنی عصب شنوایی ایجاد می شود.این مشکل در اثر رشد غیر طبیعی گوش داخلی، آسیب فیزیکی به گوش داخلی، آسیب به گوش در اثر بیماری هایی مانند مننژیت و سرخجه یا تومور به وجود می آید.

اهمیت تشخیص کم شنوایی کودک در سن مناسب

در صورتی که اخیرا با علائمی مواجه شده اید که نشان می دهد کودک یا نوزاد شما به کم شنوایی مبتلا، ممکن است با سوالات و نگرانی های زیادی روبرو گردید. این طبیعی است که مضطرب شوید؛ اما مطمئن باشید گزینه های درمانی و آموزشی زیادی هم در مدرسه و هم در خانه، در دسترس می باشد.

احتمالا مهم ترین موردی که شما می دانید، این است که توانایی شنوایی به کودک کمک می کند تا مهارت های گفتاری و زبانی خود را ارتقا دهد. بسیار مهم است تا مطمئن شوید که کم شنوایی کودکتان به طور مناسب درمان می شود تا از اثرات مخرب کم شنوایی بر تحصیلش در این سن کاهش دهید.در واقع، روش های درمان کم شنوایی، قبل از رسیدن نوزاد به سن 6 ماهگی با توجه به نتایج گفتاری و زبان، بهتر از درمان بعد این زمان است.

علائم کم شنوایی نوزاد در سه ماه اول

تا زمان سه ماهگی فرزندتان در صورت مشاهدهٔ هر کدام از موارد زیر در او لازم است برای اطمینان با پزشک کودکتان تماس بگیرید یا به مطبش مراجعه کنید:

• کودک در واکنش به صدای بلند ناگهانی از جا نمی پرد.
• به اصوات، موسیقی یا صدای اشخاص پاسخی نمی دهد.
• با صداهای ملایم و نرم تسکین پیدا نمی کند.
• وقتی در یک اتاق ساکت خوابیده است، در پاسخ به صدای افراد یا سروصداهای مجاور تکان نمی خورد یا بیدار نمی شود.
• تا دو ماهگی برخی حروف صدادار یا مصوت هایی مثل «اُه» را به زبان نمی آورد.
• تا دو ماهگی در پاسخ به صدای اشخاص آشنا ساکت و آرام نمی شود.

شیرخوار چهار تا هشت ماهه

اگر در کودک خود بین سن چهار تا هشت ماهگی اش هر کدام از موارد زیر را مشاهده کردید، لازم است به پزشک اطفال مراجعه کنید تا موضوع را بررسی کند:

• کودکتان سر یا چشم هایش را به سمت صدایی که منبعش را نمی بیند برنمی گرداند.
• وقتی در یک محیط آرام نشسته است، حالت صورتش با شنیدن صدای یک شخص یا سروصدای بلند تغییر نمی کند.
• به نظر نمی رسد که از تکان دادن جغجغه، به صدا درآوردن یک زنگوله یا فشار دادن اشیای صدادار لذت ببرد.
• تا شش ماهگی برای تقلید صداها تلاش نمی کند.
• شروع به غان و غون با خودش یا با کسانی که با او صحبت می کنند نکرده است.
• به حرف «نه» یا دیگر تغییرات در تن صدا واکنشی نشان نمی دهد.
• به نظر می رسد که فقط برخی صداها را می شنود و صداهای دیگر را نمی شنود.
• به نظر می رسد فقط به صداهایی که با ویبره یا لرزش و تکان همراه هستند پاسخ می دهد، اما به خود صداها به تنهایی واکنشی نشان نمی دهد.

کودک ۹ تا ۱۲ ماهه

اگر در کودک ۹ تا ۱۲ ماههٔ خود هر یک از موارد زیر را دیدید، لازم است هر مورد نگرانی خودتان را با پزشک کودکتان در میان بگذارید:

• اگر کودک سریع یا مستقیماً به سمت منبع یک سروصدای ملایم یا «هیس» گفتن کسی برنمی گردد.
• به اسم خودش پاسخی نمی دهد.
• هنگام غان و غون کردن، زیر و بم صدایش را تغییر نمی دهد.
• هنگام غان و غون کردن، از حروف صامت متعددی مثل «م، پ، ب، گ» استفاده نمی کند.
• با گوش کردن، ورجه ورجه کردن یا همخوانی به شنیدن موسیقی واکنش نشان نمی دهد.
• در یک سالگی، کلمات ساده مثل «دادا» یا «ماما» را به زبان نمی آورد.
• در یک سالگی، در ابتدای کلمات حروف صدادار یا مصوت های متفاوت زیادی را تلفظ نمی کند.
• معنای کلمات برای اشیای معمولی، حرکات بدنی مثل دست تکان دادن به عنوان خداحافظی یا دستورات مثل «بیا اینجا» را متوجه نمی شود.

علائم کم شنوایی در کودکان بالای 2سال

گاهی اوقات، کودکان کمی بزرگتر، دچار علائم کم شنوایی می شوند که قبلا در آنها وجود نداشته است.اگر فکر می کنید کودک شما نشانه های از کم شنوایی را دارد به چنین مواردی توجه ویژه داشته باشید:

• به نظر می رسد که فرزند شما برخی اوقات خوب می شنود و برخی اوقات دیگر پاسخ نمی دهد.
• کودک شما صدای تلویزیون را بیشتر از حد عادی می کند.
• به طور مکرر از واژه ” چی ؟ ” استفاده می کند و از شما می خواهد سوالتان را دوباره بازگو کنید.
• هنگامی که با او صحبت می کنید یک گوش خود را جلوتر از گوش دیگر نگه می دارد.
• به نظر میرسد فرزند شما بی توجه و حواس پرت است.
• از درد گوش یا سر و صدا شکایت می کند.
• کودک شما بلندتر از حالت عادی صحبت می کند.
• اگر هنگامی که با فرزندتان صحبت میکنید ، او با تمرکز و دقت بالا به شما نگاه میکند ممکن است از نشانه های بصری و لبخوانی برای فهم صحبت شما استفاده میکند . در این شرایط هنگامی که از پشت با فرزندتان صحبت میکنید و یا جلوی صورت خود را میگیرید ، او به خوبی متوجه صحبت ها نمی شود.

علائم کم شنوایی در دانش آموزان

توانائی شنیدن نسبت مستقیم با برقراری ارتباط با دیگران، صحبت کردن و توانائی یادگیری دارد.مشکل افت شنوایی، باعث می شود کودک دیرتر زبان بیاموزد و با تاخیر صحبت کند و تاخیر در صحبت کردن باعث بروز مشکلات یادگیری و پایین آمدن سطح یادگیری می گردد.متأسفانه، از آنجائی که ضعف شنوائی اغلب با عدم توجه و گاهی اوقات بدرفتاری دانش آموز سر کلاس خودش را نشان می دهد، کودکانی که مشکل افت شنوایی دارند اغلب دچار اختلال در یادگیری درس ها می شوند .از مهم ترین نشانه های کم شنوایی در کودکان دانش آموز می توان به:

• تاخیر در گفتار و زبان و عدم درک درست صحبت های دیگران
• عدم تلفظ صحیح کلمات
• عدم پاسخ به صداهای ضعیف مانند پچ پچ یا درگوشی
• عدم پاسخ و توجه به صداها با فاصله دور
• حساسیت بیش از حد به صداهای بلند
• کاهش درک گفتار و توجه در محیط پر سروصدا
• ضعف در یادگیری مطالب کلاس درس
• نمره پایین در درس املا و ریاضی(به دلیل ضعف در شنیدن صدای معلم)
• عدم جهت یابی و مکان یابی صحیح صدا

ارتباط کم شنوایی کودک و نوزاد با یادگیری

عدم توجه به نشانه های کم شنوایی در کودکان و درمان اختلال شنوایی(hearing loss)در سن مناسب، سبب به تاخیر افتادن رشد مغز در قسمت گفتار و زبان می شود. این تاخیرها منجر به مشکل در یادگیری می گردد که اغلب، سبب عملکرد ضعیف در مدرسه می شود.متاسفانه، از آنجا که عملکرد ضعیف تحصیلی با بی توجهی و گاهی اوقات با رفتار نامناسب والدین همراه است، کودکان کم شنوا معمولا به دلیل نداشتن توانایی در یادگیری مانند ADD و ADHD، به طور اشتباه تشخیص داده می شوند.برای کودکانی که به کم شنوایی شدیدتری مبتلا هستند، اقدامات مداخله ای بسیار مهم تر می باشد. افرادی که این اقدامات را دریافت نمی کنند، معمولا نمی توانند تا مقاطع آخر به تحصیل ادامه دهند.

مشکلات کودکان کم شنوا در کلاس درس

کودکی که به کم شنوایی مبتلاست توانایی کمتری در مدرسه نسبت به همسالانش ندارد.گاهی اوقات، فضای کلاس از کودک کم شنوا حمایت نمی کند. یک معلم که دانش آموزان زیادی دارد یا معلمی که درک ضعیفی از علائم کم شنوایی کودک دارد، معمولا قادر نیست که مدل آموزشش را تغییر دهد یا دانش آموز کم شنوا را در ذهن خود به هنگام تدریس یا تکلیف مد نظر نگاه دارد.به عنوان مثال، اگر یک معلم هنگام تدریس به دانش آموزان پشت کند، صدایش به سوی تخته سیاه می رود و باعث می شود که دانش آموز کم شنوا، بخشی از درس را از دست بدهد. تغییرات شفاهی در تکالیف خانه، لهجه ناآشنا یا معلمی که خیلی سریع صحبت می کند، این دلایل مانع پیشرفت یادگیری دانش آموز کم شنوا می شود.

ناامیدی و پریشانی، همچنین می تواند سهم بزرگی در عملکرد تحصیلی داشته باشد. در حالیکه کودک کم شنوا، شاید صحبت کردن کاملا نرمالی داشته باشد، اما کودکی که تنها، کم شنوایی متوسط دارد، هنوز می تواند مشکل بزرگی در شنیدن صدای معلم خود از راه دور یا در میان سر و صدای دیگران، داشته باشد.

مشکلات اجتماعی کودکان کم شنوا

علاوه بر مشکلات آکادمیک یا تحصیلی در مدرسه، کودکان کم شنوا همچنین ممکن است از لحاظ اجتماعی، مشکلاتی را تجربه کنند. ارتباطات برای تعاملات اجتماعی و روابط سالم همسالان حیاتی است. بدون توانایی برقراری ارتباط موثر، آنها احساس درماندگی و انزوا را تجربه می کنند.اگر کودک کم شنوا، از فعل و انفعالات اجتماعی اجتناب کند یا به دلیل خجالتی بودن، تمایلی به فعالیت های گروهی نداشته باشد، از لحاظ اجتماعی می تواند منجر به گوشه گیری شود و ناراحتی بیشتری به بار بیاورد. کودکانی که دچار کم شنوایی هستند نیز از لحاظ اجتماعی، دیرتر بالغ می شوند که این موضوع، مانع روابط با گروه هم سن و سالشان می گردد.

راه های تشخیص کم شنوایی در کودکان

بهترین زمان تشخیص مشکلات شنوایی در نوزادان، قبل از 3 ماهگی است و تا قبل از شش ماهگی هم باید در صورت نیاز، اقدامات درمانی و استفاده از سمعک برای کودک آغاز شده باشد.تشخیص دیرهنگام کم شنوایی در کودکان موجب تاخیر در رشد گفتار و زبان شده و این تاخیر رشدی منجر به اختلال یادگیری می شود.دستگاه ها و آزمون هایی که برای ارزیابی شنوایی نوزادان و کودکان می توان استفاده کرد شامل:

• تست شنوایی بدو تولد با دستگاه OAE که به بررسی حلزون و سلول های مویی می پردازد.
• تست شنوایی بعد از تولد استفاده از دستگاه ABR که به بررسی عصب شنوایی می پردازد.
• استفاده از تست Tymapanometry در صورت وجود عفونت و مایع در پشت پرده گوش، پارگی پرده گوش، بررسی عملکرد صحیح لوله استاش
• استفاده از دستگاه ادیومتری و قرارگیری کودک در اتاقک بیشتر برای بزرگسالان و درصورت همکاری در کودکان بزرگتر قابل انجام می باشد.

درمان کم شنوایی کودکان

کودکانی که علائم کم شنوایی دارند در 12 ماهگی ممکن است کاندید کاشت حلزون شوند. طبق توصیه متخصصان، شما باید هر چه زودتر اقدام به کاشت حلزون کنید تا کودکان در معرض اصوات مهم در دوره یادگیری زبان باشند. پس از کاشت، آنها باید تحت گفتار درمانی شدید قرار بگیرند تا به بهترین نحو ممکن، از دستگاه استفاده کنند.کودکانی که واجد شرایط کاشت حلزون:

• کاهش شنوایی عمیق در هر دو گوش.
• مفید نبودن سمعک(hearing aids) در پیشرفت شنوایی.
• کودک از لحاظ جسمی توانایی جراحی را داشته باشد و جراحی برای او خطرناک نباشد.
• همکاری والدین در مدیریت کودک و پیگیری توانبخشی های بعد از عمل.
• از برنامه آموزشی استفاده کنید که بر رشد مهارت های شنیداری تاثیر بگذارد.

مراحل رشد بینایی و شنوایی نوزاد