یکی از قطعات مهم و اساسی در انواع خودروهای سبک و سنگین، جعبه دنده یا گیربکس آنهاست که در واقع مهمترین نقش را در انتقال قدرت از پیشرانه خودرو به چرخ‌های آن ایفا می‌کند. گیربکس، دیفرانسیل و جعبه فرمان خودرو دارای قطعات پرشماری هستند که با توجه به نوع آنها در هر خودرو، به صورت خاصی در تماس با یکدیگر بوده و ممکن است به دلیل این تماس‌های مکرر دچار تنش و سایش شوند و عمر گیربکس را کاهش دهند، یا دچار یکی از شایع‌ترین مشکلات گیربکس مانند خلاص نشدن دنده ماشین شوند.
برای همه ما آشناست که هنگام رانندگی با خودروهای دنده‌ای، با توجه به سرعت مناسب حرکتمان اقدام به تعویض دنده کنیم. در خودروهای دارای جعبه دنده دستی، در کنار پدال ترمز و در سمت چپ آن پدالی به نام کلاچ (Clutch) وجود دارد که هنگام تعویض دنده باید آن را نگه داشت. وظیفه این پدال مانند انواع کلاچ‌های صنعتی دیگر در انواع ماشین‌آلات سنگین صنعتی، خلاص کردن دنده و فراهم کردن شرایط تعویض آن به یک دنده بالاتر یا پایین‌تر است.
هنگامی که دنده خودرو بدجا می‌افتد معمولا صدایی غیر منتظره نیز از گیربکس خودرو نیز خارج می‌شود. موارد زیر دلایل کلی این مشکل را عنوان کرده است.
اختلال در ماهک‌های دنده :ماهک یکی از عواملی است که در گیربکس قرار دارد و وظیفعه‌ای که برعهده دارد جابه‌جایی کشویی دنده است. اختلال در ماهک‌ها نیز یکی دیگر از عوامل بروز این مشکل است.
اختلال در دنده برنجی‌ها :معمولا دنده‌برنجی‌ها فقط یک دنده خاص را دچار مشکل می‌کنند. برای برطرف کردن این عامل باید گیربکس به طور کامل باز شود و عامل ایجاد کننده مشکل بررسی شود.
خرابی کشویی دنده:اگر دنده بد جا رفت و پس از جا رفتن دنده از جای خود به حالت خلاص حرکت کرد یا به اصطلاح دنده پرید. کشویی دنده خراب است و باید گیربکس تعمیر دوره ای شود.
عملکرد نادرست دنده‌ها:عامل دیگر جا نرفتن دنده‌ها، اختلال در عملکرد آنهاست. بدین صورت که ممکن است تنظیم چرخ‌دنده‌ها بر هم خورده باشد. اگر هنگام تغییر و جابه‌جایی دنده‌ها صدای عجیبی می‌شنوید مشکل از قرار گرفتن اشتباه دنده‌ها روی هم است. در کل بهتر است هنگام رانندگی و تعویض دنده‌ها به صدای جا رفتن آن به دقت گوش دهید، چنانچه صدای متفاوت و عجیبی شنیدید، از رفتن به تعمیرگاه غافل نشوید.
عدم فشار دادن کامل پدال کلاچ :یکی از علل ایجاد این مشکل عدم فشار دادن کامل پدال کلاچ توسط راننده است که معمولا با صدایی مانند قرچ همراه است.
ریگلاژ نبودن کلاج:سیم کلاچ خودرو بعد از یک مدت کار کردن کش می اید باعث بدجا رفتن دنده ها می شود. که باید رگلاژ مجدد توسط تعمیر کار انجام شود.
روغن واسکازین یا روغن گیربکس :پایین بودن سطح روغن واسکازین یا گیربکس این مشکل را برای ما بوجود می‌آورد. یا اینکه روغنی که استفاده کردیم کیفیتش پایین و نامعتبر بوده است. در این حالت حتما باید در نزدیک ترین زمان ممکن با روغن با کیفیت و معتبر تعویض شود.
روغن گیربکس نامناسب:حتما بعد از تعویض دیسک صفحه یا بروز مشکل در گیربکس یک مشاوره از فروشنده روغن، برای استفاده از واسکازین بگیرید.
اختلال در اهرم دنده :ممکن است اهرم دنده خراب باشد. در این حالت نیز دنده بد جا می‌افتد و با صدایی نیز همراه است.
اختلال در سیم کلاچ :ممکن است سیم کلاچ سفت یا خشک شده باشد. در این حالت سیستم انتقال قدرت دچار مشکل شده و دنده به راحتی جا نمی‌افتد. گاهی نیز ممکن است سیم کلاچ از کیفیت مناسب برخوردار نباشد که همچنین سبب بروز این مشکل شده و باید در اسرع وقت به تعویض کردن آن اقدام کرد.
تمام شدن دیسک صفحه کلاچ :در این حالت نیز صفحه کلاچ به سختی درگیر می‌شود و دنده به سختی جا می‌افتد. علاوه بر این روغنی یا چرب شدن صفحه کلاچ نیز مسبب این عامل است.
اختلال در فلایون :فلایون یکی از عواملی است که در تعویض دنده دخیل است. اگر فلایون دچار ساییدگی یا شکستگی شود دنده به راحتی جا نخواهد افتاد.
اختلال در صفحه سلکتور :صفحه سلکتور وظیفه جابه‌جایی دنده را بر عهده دارد. ایجاد اختلال در صفحه یا شکستگی و روغنی شدن آن از عوامل دیگر بروز این عامل است.
با توجه به اینکه گیربکس خودرو بخش بسیار مهمی در انتقال قدرت از پیشرانه خودرو به چرخ‌هاست، نگهداری و پایش و بهینه‌سازی عملکرد آن می‌تواند نقش بسزایی در بهبود کارکردش داشته و علاوه بر افزایش عمر مفید آن، باعث کاهش مصرف سوخت و تولید آلاینده‌های مخرب محیط زیست شود. به همین سبب چنانچه خودروی شخصی هر فردی دچار مشکلات کارکرد گیربکس بوده و دنده آن عمل نکند، علت خلاص نشدن دنده ماشین می‌تواند یکی از موارد فوق بوده و به همین سبب برای بهبود عملکرد و رفع مشکل آن بایستی به تعمیرکار ماهر و متخصص مراجعه کرد.
