منظور از ناسازگاری خون مادر و جنین چیست؟

علت ناسازگاری گروه خونی مادر و نوزاد

ناسازگاری A-B-O هنگامی رخ می‌دهد که:

• گروه خونی مادر نوع O و گروه خونی نوزاد B ، A یا AB است

• گروه خونی مادر نوع A و گروه خونی نوزاد B یا AB است

• گروه خونی مادر نوع B و گروه خونی نوزاد A یا AB است

ناسازگاری Rh هم هنگامی رخ می‌دهد که مادر خون Rh منفی داشته باشد و کودک خون Rh مثبت داشته باشد. درنتیجه بدن مادر نوعی پاسخ ایمنی ایجاد می‌کند طوری که انگار یک باکتری یا ویروس به جنین یا سلول‌های خونی نوزاد حمله کرده است. این پاسخ ایمنی نسبتاً کُند است و به ندرت در بارداری‌های اول یک مسئله‌ی جدی محسوب می‌شود. با این حال، در حاملگی‌های بعدی، ناسازگاری Rh خطر قابل‌توجهی ایجاد می‌کند.

ناسازگاری Rh جنین و مادر چه مشکلاتی می تواند به وجود بیاورد؟

در صورتی که فاکتور Rh مادر منفی و فاکتور Rh جنین مثبت باشد، مشکلی بنام «ناسازگاری Rh جنین و مادر» ایجاد می شود. این مسئله در اولین بارداری رخ نمی دهد و معمولاً در بارداری های بعدی بروز می کند.

اگر گروه خونی مثبت جنین در طی بارداری یا زایمان با گروه خونی منفی مادر تماس پیدا کند، خون مادر برعلیه فاکتور Rh، آنتی بادی های بسیار خطرناکی تولید می کند، این بدان معناست که مادر به Rh حساسیت نشان داده است. آنتی بادی های Rh می توانند از جفت عبور کرده، به خون جنین حمله کنند و گلبول های قرمز او را از بین ببرند، این شرایط منجر به کم خونی همولیتیک جنین می شود که در آن گلبول های قرمز سریع تر از آنکه جایگزین شوند، نابود می شوند. در این شرایط بیلی روبین ( زائده ای که از شکست گلبول قرمز بجا می ماند) در جریان خون جنین افزایش می یابد و پس از تولد به زردی مبتلا می شود بطوریکه عضلات ضعیف، پوست و چشم متمایل به زرد خواهد داشت و بیحال و سست خواهد بود.

گلبول های قرمز خون وظیفه رساندن اکسیژن به تمام نقاط بدن را بر عهده دارند، اگر تعداد آنها کم شود، اکسیژن کافی به جنین نمی رسد. کم خونی همولیتیک در جنین می تواند منجر به بیماری خطرناک و حتی از دست رفتن جنین شود.

تشخیص ناسازگاری Rh خون مادر و جنین

اگر همسر شما نیز مثل اغلب افراد Rh مثبت است، احتمال مثبت شدن Rh جنین حدود 70 درصد است و اگر Rh شما منفی باشد، احتمال ناسازگاری Rh شما و جنین وجود دارد. در واقع، پزشک از روی احتیاط همین فرض را خواهد داشت. اگر همسر شما آزمایش داده باشد و ‌‌می‌دانید که او هم مثل شما Rh منفی است، فرزند شما نیز Rh منفی خواهد بود و نیازی به تزریق پادتن Rh نیست، اما اگر همسر شما Rh مثبت است یا Rh خون او را نمی‌دانید، تا زمان تولد فرزندتان نمی‌توانید از Rh جنین باخبر شوید، مگر این که آزمایش آمنیوسنتز انجام شود.

اگر شما Rh مثبت هستید و همسر شما Rh منفی است، ممکن است فرزند شما Rh منفی باشد. در این صورت با وجود متفاوت بودن Rh شما و فرزندتان، جای نگرانی نیست، زیرا احتمال این که فرزند شما در معرض خون Rh مثبت شما قرار بگیرد و پادتن بسازد بسیار کم است؛ تقریباً همیشه برعکس این حالت صادق است.

ناسازگاری Rh چگونه درمان می شود؟

اگر یک زن باردار احتمال ابتلا به ناسازگاری Rh را داشته باشد (مثلا همسرش Rh مثبت باشد یا سابقه بارداری جنین Rh مثبت داشته باشد)، پزشکان در اولین بارداری در دو نوبت آمپول ایمنو گلوبولین Rh را به او تزریق می کنند. زمان هایی که خانم باردار باید این آمپول ها را دریافت نماید به قرار زیر است:

• اولین تزریق در هفته بیست و هشتم بارداری

• تزریق دوم در 72 ساعت پس از زایمان خواهد بود.

آمپول Rh گلوبولین مانند یک واکسن عمل می کند و از ایجاد آنتی بادی Rh در بدن مادر جلوگیری می نماید. اگر این کار انجام نگیرد، می تواند باعث ایجاد مشکلات جدی در سلامتی نوزاد شود یا بارداری های آینده را تحت تأثیر قرار دهد.

یک خانم باردار همچنین ممکن است در اثر سقط جنین، آمنیوسنتز یا هرگونه خونریزی در طول بارداری اش، دوز مشخصی از Rh ایمنی-گلوبولین را طبق صلاحدید پزشکش دریافت کند.اگر پزشک متوجه شود که یک خانم قبلاً آنتی بادی Rh را تولید کرده است، بارداری وی از نزدیک تحت نظارت قرار می گیرد تا اطمینان حاصل شود که سطح تولید این آنتی بادی خیلی زیاد نباشد.

در موارد نادر نیز، اگر ناسازگاری شدید باشد و جنین در معرض خطر باشد، جنین می تواند انتقال خون ویژه ای را به نام انتقال خون قبل از تولد (تزریق داخل رحمی به جنین) یا پس از زایمان انجام دهد. طی این انتقال، سلول های خونی Rh منفی، جایگزین خون جنین یا نوزاد می شود. این میزان خون انتقال داده شده، گلبول های قرمز خون جنین را تثبیت کرده و آسیب های ناشی از آنتی بادی های Rh موجود در جریان خون او را به حداقل می رساند.