تاریخچه پارچه ژاکارد
پارچه ژاکارد به نام ژوزه ماری ژاکارد (Joseph Marie Jacquard) مخترع فرانسوی که این دستگاه بافندگی را در سال ۱۸۰۱ میلادی اختراع کرد نامگذاری شده است. ژاکارد متوجه شده بود که بافتن پارچه با وجود اینکه کار پیچیده و ظریفی است، اما کاری تکراری و خسته کنند است. او بر این باور بود که کار پارچه بافی از الگوهای پیچیده می تواند به شکل خودکار با دستکاری الگوهای ساده انجام شود. به این ترتیب جرقه ساخت این دستگاه در ذهن او شکل گرفت. او سیستمی را در ذهنش داشت که در آن الگوی طرح ها روی کارت های پانچ شده نقش می بست. در هر پرتاب ماکو یکی از کارت ها در مسیر میله ها قرار می گرفت. الگوی سوراخ ها تعیین می کرد که کدام میله باید طبق برنامه عبور کند و طرح ایجاد شود. این دستگاه انعطاف پذیر بود و قابلیت ایجاد طرح های بسیار پیچیده ای را داشت.برخلاف چاپ هایی که بعد از بافت پارچه به کار می روند، طرح های ژاکارد همراه با بافت پارچه ایجاد می شوند. مزیت دستگاه بافندگی ژاکارد، توانایی در هم بافتن هزاران تار برای ایجاد طرح های منحصربه فرد است.
بیش از یک قرن و نیم از اختراع آقای ژاکارد که انقلابی در صنعت نساجی ایجاد کرد، می گذرد. در دهه ۱۹۸۰ میلادی، دستگاه های اصلی الکترونیک بافندگی ژاکارد (the original electronic jacquard looms) به بازار عرضه شدند. امروزه برنامه کارت های پانچ ژاکارد به طور گسترده با برنامه های کامپیوتری مدرن جایگزین شده است که امکان طراحی های پیچیده تر را ممکن می سازد. با این حال پارچه هایی که امروزه تولید می شوند، به پاس پیشرفت شگفت انگیز او که چند قرن پیش رویای آن را داشت، همچنان ژاکارد نامیده می شوند.
پارچه های ژاکارد امروزی
امروزه پارچه های ژاکارد مدرن از انواع مختلف الیاف ها از پنبه طبیعی و ابریشم تا پلی استر مصنوعی و ترکیبات پنبه پلی استر تولید می شود. وجه اشتراک تمام آنها روش تولیدشان است. به طور کلی این پارچه ها طراحی پیچیده ای دارند و محکم تر و ضخیم تر از بسیاری از بافت های دیگر هستند. مشخصه عمده پارچه های ژاکارد طراحی آن است که به جای چاپ یا گلدوزی روی آن داخل پارچه بافته می شود. به همین دلیل برخی از انواع ژاکارد، دورو و با طرح منها (negative) در پشت پارچه هستند.
خصوصیات پارچه های ژاکارد
تنوع و زیبایی پارچه های ژاکارد موجب شده است که طراحان مد، در طراحی لباس های خود از آن استفاده کنند. برخلاف پارچه های دیگر که پس از بافت طرح و شکل و تزئین می گیرند، هنگام بافت دارای طرح می شوند. به همین دلیل مضرت استفاده از رنگ های شیمایی پس از بافت را ندارند. برای تولید ژاکارد باکیفیت باید از مطلوب ترین نوع نخ کارخانه ای استفاده شود. برخی از پارچه های ژاکارد در دو رو با رنگهای متفاوت بافته می شوند که می توان از هر دو روی آن استفاده کرد. معمولا طرح و بافت متفاوت این پارچه ها باعث تمایز و شناسایی آنها از دیگر انواع پارچه می شود. پارچه های ژاکارد با توجه به الیاف به کار رفته در آن، قیمت گرانی دارند، اما دوام و کیفیت زیاد آن مهمترین دلیل برای خرید است.
انواع کاربرد پارچه ژاکارد
پارچه ژاکارد با توجه به نوع مصرف ، بافت و جنس نخ دارای کاربردهای مختلفی است. پارچه ژاکارد تنها در تهیه لباس کربرد ندارد، چرا که می توان در در طراحی داخلی و دکوراسیون نیز به اندازه پوشاک از آن استفاده کرد. انواع پارچه های رومبلی یا پرده هایی با جنس ژاکارد در بازار موجود است. همچنین می توان برای رومیزی نیز از پارچه های ژاکارد استفاده کرد. انواع مختلفی از پارچه های ژاکارد با طرح های برجسته وجود دارد که به صورت گردباف و حلقه ای بافته شده اند. همچنین می توان انوع تار و پودی آن را نیز در بازار یافت. پارچه های ژاکارد دارای طرح برجسته همچون گل برجسته یا طرحی شطرنجی است که توسط ماشین ژاکارد تولید می شود.
پارچه ژاکارد انواع مختلفی دارد
الیاف مختلفی مانند پنبه، پشم، کتان، ابریشم و همچنین الیاف مصنوعی در بافت این پارچه ها بکار می روند. همین دلیل باعث شده تا این پارچه ها در انواع مختلفی وجود داشته باشند. مثلا ژاکارد پنبه ای، نرم و انعطاف پذیر است. ژاکارد ابرشمی، نازک و لطیف و صاف است. ژاکارد پشمی گرم و نرم و مات است. ژاکارد کتانی، مات و نرم است و در بین آن ها پارچه ژاکارد ابریشمی و ژاکارد پنبه ای بیشتر از بقیه محبوب است و مورد استفاده قرار میگیرد. معمولا در پارچه فروشی ها، ژاکارد با نام های مختلفی متمایز می شود مثلا پارچه کرپ ژاکارد، ژاکارد گل برجسته و یا ژاکارد ترک و غیره که در ادامه به معرفی برخی از انواع پارچه های ژاکارد می پردازیم.
- ژاکارد ابریشمی
این نوع پارچه ها را تمام ابریشم و یا با استفاده از ترکیب ابریشم (Silk) و دیگر الیاف می بافند. Silk Jacquard انواع مختلفی دارد که در این بین می توان به ارگانزا، ساتن و یا کرپ ابریشم و تعدادی دیگر از این دست اشاره کرد.
- ژاکارد پنبه ای
این نوع پارچه همانطور که از نام آن مشخص است از الیاف Cotton و یا همان پنبه ای بافته شده است. ژاکارد پنبه ای (Cotton Jacquard) با توجه به جنسی که دارد چروک نمی شود و از این رو برای دوخت پرده های دراپه مناسب است. این نوع پارچه بسیار سبک و همچنین خیلی نرم است. به همین دلیل عموما از آن برای دوخت کت، دامن و شلوار استفاده می شود. ضمن اینکه ژاکارد پنبه ای به هیچ وجه حساسیتی برای افراد ایجاد نمی کند.