گیاه شناسی گواوا
میوه گواوا بر روی یک درخت کوتاه با یک تاج کوتاه و گسترده رشد می کند، درخت تنه محکمی دارد که چندین شاخه را تحمل می کند. ارتفاع درخت گواوا ۱ تا ۳ متر است، اما گاهی اوقات بلندتر هم می شود. درخت گواوا یک درخت جالب است که جنبه زینتی هم دارد. برگ های گواوا بلند هستند و ۸ تا ۱۸ سانتی متر طول دارند و دندانه دار می باشند. درخت گواوا گل های کوچک سفید رنگی تولید می کند که این گل ها در نهایت به میوه تبدیل می شوند. میوه ها کوچک، زرد رنگ، بیضی شکل یا شبیه گلابی هستند. گواوا چندین نوع دارد که گوشت میوه ممکن است سفید، صورتی، زرد و یا قرمز باشد و در طعم های ترش، شیرین و ملس وجود دارند که طعم آن بستگی به نوع گواوا دارد. در کل مزه آن تقریبا شبیه توت فرنگی است.
شرایط نگهداری از درخت گوآوا
گواوا بومی منطقه آمریکای جنوبی و آمریکای مرکزی همچون پرو، برزیل و مکزیک می باشد اما امروزه کشت و پرورش آن در نقاط گرمسیری و نیمه گرمسیری دنیا از جمله کشورهای جنوب شرق آسیا (مالزی و اندونزی)، هاوایی، ایسلند، کوبا، هندوستان و ایران (در شمال و جنوب کشور از جمله هرمزگان و سیستان و بلوچستان) گسترش یافته است. همانطور که گفته شد، گواوا در نواحی شمالی و جنوبی ایران پرورش داده می شود. این میوه در شمال ایران با همان نام گواوا و در استان سیستان و بلوچستان با نام زیتون محلی شناخته می شود. برداشت میوه گواوا هر سال به طور معمول اوایل اسفند ماه آغاز و به مدت حدود دو ماه (تا اواخر فروردین ماه) ادامه می یابد.
- آبیاری: این گیاه تحمل به خشکی بالایی دارد ولی بهترین رشد آن وقتی صورت می گیرد که آبیاری منظم و متناوب انجام شود تا گلدهی و در نتیجه تولید میوه افزایش یابد. به طور کلی اگر خشکی و کمبود آب در دوران گلدهی رخ بدهد، باعث کاهش گلدهی و درنتیجه کاهش تولید میوه می شود و در دوران رشد میوه نیز باعث کوچک و چروک شدن میوه می شود.
- خاک: گواوا انواع خاکها و حتی خاکهای فقیر را تحمل می کند فقط به خاک شور حساس است. اما برای رسیدن به رشد ایده آل، بهتر از خاک غنی از مواد آلی باشد و زهکش خیلی خوبی داشته باشد تا ریشه دچار خفگی ناشی از غرقابی خاک نشود. اگر اسیدیته خاک بالاتر از ۷ برود، در عین حال که به رشد خود ادامه می دهد ولی علائم کمبود روی و آهن در آن دیده خواهد شد.
- نور و دما: این گیاه بومی مناطق گرمسیر است بنابراین به هوای گرم و نور کامل برای رشد نیاز دارد البته در روزهای خیلی گرم که نور هم شدید است حتما باید آبیاری منظم انجام شود تا گیاه به خشکی دچار نشود. گواوا دمای پایین را نمی تواند تحمل کند و به سرما حساس است.
- کوددهی گواوا: مصرف 110 تا 225 گرم کود کامل سه یا چهار مرتبه در سال برای دو سال اول ضروری بوده، و زمانی که گیاهان شروع به تولید محصول کرد، کوددهی به بعد از برداشت محصول موکول می گردد. محلول پاشی با اوره و فسفات محلول قبل از مرحله ی گلدهی باعـث افزایش تولیـد و افزایش کیفیت محصول درحدود 45% می شود. همچنین با کود محلول میزان کل مواد جامد محلول ماننـد: شکر، و اسید اسکوربیک در میوه افزایش می یابد.
- هرس کردن درخت گواوا: این گیاه با توجه به درختچه ای بودن نیاز به هرس شاخه هایی که به صورت نا همگون بزرگ شده اند در فصل زمستان دارد.
- آفات و بیماری های گواوا: مگس میوه و شپشک ها می توانند به درخت گواوا آسیب برسانند. بیماری های این درخت شامل لکه های میوه، پوسیدگی موکوری، پوسیدگی قارچی، جلبک های انگلی، پوسیدگی ریشه و ساقه، لکه های برگی می باشند.
گواوا قرمز
درختچه گواوا قرمز یکی از واریته های گواوا است که چند ساله بوده و در آب و هوای گرمسیری، نیمه گرمسیری و معتدل رشد می کند. این درختچه گل های سفید معطری تولید می کند که گل ها در نهایت به میوه تبدیل می شوند، پوست و گوشت میوه به رنگ قرمز است. میوه گواوا قرمز، طعم بسیار خوبی دارد و قطر آن ها 2 تا 7 سانتی متر است. این گیاه قابل کاشت در گلدان است و باردهی بالایی دارد. همچنین درختچه گواوا قرمز می تواند یک مورد مناسب برای درست کردن بونسای باشد.
گواوا سبز
درخت گواوا سبز گل های سفید و خشبویی دارد که در اواخر زمستان، درخت شکوفه می دهد. این درخت دارای میوه های گرد یا بیضی شکل است. پوست میوه ها زمانی که رسیده می شوند زرد رنگ است و طعم ترش و شیرینی دارند. میوه ها بعد از رسیدن بسیار خوش طعم هستند. از میوه گواوا استفاده های دارویی زیادی می شود و خواص درمانی زیادی دارد. این میوه یک منبع غنی از ویتامین ها، پروتئین ها و مواد معدنی است. از میوه گواوا در تهیه سالادها، دسرها و مرباها و... استفاده زیادی می شود.
گواوا بنفش
درخت گواوا بنفش اندازه کوچکی دارد و به ارتفاع 2 تا 4 متر رشد می کند. اندازه میوه ها کوچک است و به رنگ بنفش می باشند و طعم ترش و شیرینی دارند. درخت گواوا بنفش برای کاشت در گلدان نیز بسیار مناسب می باشد. گل دهی درخت گواوا بنفش در اواخر تابستان است و میوه ها 1 تا 3 ماه بعد از گل دهی می رسند. میوه گواوا بنفش بسیار خوشمزه است و سرشار از ویتامین ها و مواد معدنی می باشد که به صورت خام خورده می شود و برای استفاده در دسر، کیک، مربا، ژله و ... نیز عالی می باشد.
گوآوا زرد گلابی
درخت گواوا گلابی یکی از واریته های گواوا است که میوه های آن اندازه ای بزرگ به شکل گلابی دارند. میوه گواوا گلابی بسیار خوش طعم بوده و این گیاه علاوه بر تولید میوه، جنبه زینتی هم دارد. این گیاه رشد سریع و آسانی دارد ولی در آب و هوای گرم رشد آن بهتر است. میوه های گواوا گلابی را به صورت خام یا در ژله، مربا و ... استفاده می کنند. درخت گواوا گلابی در بهار گل های بسیار زیبایی نیز تولید می کند که دیدن آن ها بسیار لذت بخش است. این گیاه در تمام طول تابستان میوه می دهد و از سال سوم به بعد، باردهی آن بسیار بالا می رود و میوه های بسیار زیادی تولید می کند.
گوآوا به ۴ روش تکثیر می یابد
میوه گواوا بر روی یک درخت کوتاه با یک تاج کوتاه و گسترده رشد می کند، درخت تنه محکمی دارد که چندین شاخه را تحمل می کند. ارتفاع درخت گواوا ۱ تا ۳ متر است، اما گاهی اوقات بلندتر هم می شود. درخت گواوا یک درخت جالب است که جنبه زینتی هم دارد. برگ ها بلند هستند و ۸ تا ۱۸ سانتی متر طول دارند و دندانه دار می باشند. درخت گواوا گل های کوچک سفید رنگی تولید می کند که این گل ها در نهایت به میوه تبدیل می شوند. میوه ها کوچک، زرد رنگ، بیضی شکل یا شبیه گلابی هستند. گواوا چندین نوع دارد که گوشت میوه ممکن است سفید، صورتی، زرد و یا قرمز باشد و در طعم های ترش، شیرین و ملس وجود دارند که طعم آن بستگی به نوع گواوا دارد. در کل مزه آن تقریبا شبیه توت فرنگی است در ادامه ساعد نیوز به انواع روش تکثیر گوآوا پرداخته است.
- کشت با بذر: در واقع بهترین روش همین است در این روش، بذر در خزانه در بستر مناسب کشت می شود. از زمان کاشت تا زمان جوانه زنی، حدود ۶ هفته زمان لازم است. وقتی گیاه به اندازه مناسب رسید، بعد از رفع شدن خطر سرما، گیاه به زمین اصلی انتقال می یابد. بهتر است برای افزایش قدرت جوانه زنی، کمی بذرها در آب خیسانده شود.
- کشت با قلمه: این گیاه به ریشه دهی مقاوم است. برای انتخاب قلمه بهتر است از ساقه های نرم استفاده کرد و اگر از ساقه نیمه چوبی استفاده شد بهتر است قبل از کشت کمی در هورمون ریشه زایی قرار گیرد.
- خوابانیدن: برای این منظور از ساقه های یکساله استفاده می شود که ساقه کنار گیاه روی زمین خوابیده می شود و در محل اتصال آن به زمین، باید خراش دهی صورت گیرد سپس روی آن را خزه ریخته و پلاستیک می کشند حدود ۱ماه تا ۴۰ روز بعد این قسمت ریشه دار شده و میتوان آن را از گیاه مادر جدا کرد.
- پیوند زدن: برای این منظور، باید ساقه های مورد نظر برای پیوند، از قسمت انتهایی که سبز و چهارگوش هستند و جوانه در حال رشد دارند، استفاده شود
گرده افشانی و تشکیل میوه
قابلیت پذیرش کلاله در بعضی از ارقام حدود 48 ساعت است و به همـین دلیـل میـزان تشـکیل میـوه بعـد از گردهافشانی گلهایی که 48 ساعت از زمان شکوفائی آنها گذشته، بالا میباشد. عوامل مختلفی در ریـزش میـوه 1 گوآوا مؤثرند به عنوان مثال، کمبود کلسیم و متعاقب آن وقوع عارضه پوسیدگی انتهـایی مـی توانـد در تسـریع ریزش میوه موثر باشد. تولید میوه کافی در گوآوا هم در حالت کاشت تـک درختچـه (بـه دلیـل وجـود پدیـده خودباروري) و هم کاشت گروهی (به دلیل داشتن قابلیت خود و دگرباروري) میسر است.
مراقبت از نهال گواوا
نهال گواوا را می توان در زمین و یا در گلدان نگه داری نمود. دمای مناسب برای رشد درخت گواوا 23 تا 28 درجه سانتی گراد می باشد. PH مناسب برای رشد گواوا 5 تا 7 است. خاک را باید مرطوب نگه داشت (هفته ای یک بار آبیاری کافی است)، به خصوص در زمان گل دهی و تولید میوه. فاصله بین نهال ها را باید 1 تا 2 متر در نظر گرفت. درخت گواوا باید در یک مکان آفتابی نگه داشته شود. این گیاه باید در خاک های با زهکشی خوب و دارای مواد ارگانیک کاشته شود. در صورتی که می خواهید نهال گواوا را در گلدان نگه دارید، گلدان را با خاک گلدان با کیفیت و کمپوست پر کنید و نهال را در آن قرار دهید.
برداشت میوه گواوا
درخت گواوا در طول سال ممکن است شکوفه بدهد، اما اولین شکوفه دهی در اوایل بهار انجام می شود. ۹۰ روز بعد از تولید شکوفه ها، میوه های گواوا بالغ می شوند. زمانی که میوه ها رسیده می شوند رنگ آن ها تغییر می کند و نرم تر می شوند. برای این که میوه ها طعم بهتری داشته باشند اجازه دهید تا رسیده تر شوند. میوه گواوا زمانی که سبز رنگ است برداشت می شود، میوه ها را می توان در یک مکان سرد ۲ تا ۵ هفته ذخیره کرد. میوه هایی که رسیده تر هستند زودتر فاسد می شوند و اگر در دمای اتاق نگه داری شوند در عرض چند روز فاسد می شوند.
خواص میوه گواوا
میوه گواوا بسیار خوشمزه است و یک منبع غنی از ویتامین ها به خصوص ویتامین C و مواد معدنی می باشد. میوه طعم شیرینی دارد و برای درست کردن دسر، مربا، نوشیدنی ها و … بسیار عالی می باشد. در صورت امکان بهتر است این درخت در گلخانه، اتاق های آفتابی یا در بالکن نگه داری شود. درخت گواوا یکی از گیاهان مناسب برای کاشت در گلدان است. در ادامه به خواص میوه گواوا میپردازیم.
- در طب سنتی، از جوشانده برگ و پوست و ساقه برای درمان اسهال استفاده می شود.
- دم نوش برگ و پوست ساقه، برای قاعدگی به کار می رود و جوشانده برگ برای درمان معده مفید است.
- همچنین از جوشانده تهیه شده از برگ و ساقه برای درمان بیماری های پوستی استفاده می شود.
- جویدن برگ آن به دلیل داشتن مسکن، باعث از بین رفتن درد دندان می شود.
- میوه آن برای درمان دیابت، نرم کننده سینه و تقویت کننده است.
- میوه حاوی ویتامین B، ویتامین C ، کلسیم و فسفر بوده و بذر آن سرشار از آهن است.
- میوه گواوا فیبر بالایی دارد و برای درمان یبوست مفید است. همچنین فیبر آن باعث کاهش فشار خون و کلسترول بدن شده و در درمان بیماری های قلبی مفید است.
- آب میوه خام و نارس، در زمان سرماخوردگی باعث افزایش روند بهبودی و درمان سرفه می شود.
- این گیاه باعث تقویت سیستم گوارش و لخته شدن خون در زمان خون ریزی می شود.
- باعث جلوگیری از ابتلا به بیماریهای مرتبط با افزایش سن مانند آلزایمر، آب مروارید و آرتریت روماتوئید می شود.