مشخصه های فعل ها در زبان ترکیه

افعال در زبان ترکی استانبولی دارای مشخصه های متفاوتی نسبت به فارسی هستند. با ساختار افعال در این زبان آشنا می شویم.

مصدر

در زبان فارسی با اضافه کردن –َن به ریشه فعل مصدر ساخته می شود، مثلا خوردن، نوشتن. شکل مصدری افعال در زبان ترکی با پسوند –mek/-mak ساخته می شوند. در فرهنگ لغت، افعال به صورت مصدری خود آمده اند، مثلا:

Uyumak = uyu + mak (خوابیدن)

Bilmek = bil + mek (دانستن)

نکته

حالت مصدری فعل بدون پسوند، حالت امری فعل نیز هست. اگر از مصدر فعل –mek و –mak را حذف کنیم فعل امری مثبت و اگر تنها k- را حذف کنیم، فعل امر منفی درست می شود، مثلا:

Gelmek (آمدن)

Gel (بیا) / gelme (نیا)

Bakmak (نگاه کردن)

Bak (نگاه کن) / bakma (نگاه نکن)

منفی کردن افعال

برای منفی کردن افعال در زبان ترکی، کافی است پسوند –me/ -ma را به ریشه فعل بچسبانید، مثلا:

Gelmek (آمدن)

Gel- (ریشه فعل آمدن است)

Gel + me = gelme

Gelme + mek = gelmemek (نیامدن)

Yorulmark (خسته شدن)

Yorul + ma + mak (خسته نشدن)

آشنایی با افعال زبان ترکی استانبولی براساس زمان حال ساده

چنانچه علاقه مند به یادگیری زبان های مختلف باشید، خواهید دانست که یادگیری افعال هر زبان از کلیدی ترین مراحل یادگیری یک زبان است. مطالب بسیاری بیش و کم به آموزش افعال زبان ترکی استانبولی پرداخته اند.

گاهی اوقات بسیاری از آنها انقدر درگیر نقش های جزئی می شوند که روند یادگیری خسته کننده می شود و برخی اوقات هم با ارائه مطالب کلی، کاربران از یادگیری و کاربرد جزئیات درمانده می شوند.

اما نگران نباشید اگر از علاقه مندان به آموزش افعال زبان ترکی استانبولی هستید، در این پست با ساده ترین و کاربردی ترین تکنیک های آموزشی همانند یک معلم آگاه و با تجربه این افعال زبان ترکی استانبولی را به شما آموزش خواهیم داد.

زمان حال ساده

ما از زمان حال ساده برای اقداماتی که همیشه انجام می دهیم استفاده می کنیم. به عنوان مثال:

• من می نویسم.
• من می خورم.
• او فکر می کند.

در زبان ترکی استانبولی، فعل زمان حال ساده را با اتصال پیوندهای خاصی به ریشه فعل نشان می دهند. ریشه اصلی فعل با حذف حروف “mak / mek” از شکل مصدر همان فعل به دست می آید. به عنوان مثال:

1. ریشه فعل “yazmak”(یازماک=نوشتن) می تواند “yaz” باشد
2. به همان ترتیب در مصدرyemek” ” (یِمَک= خوردن)، “ye” ریشه فعل است.

افعال زبان ترکی استانبولی در زمان حال ساده به چهار طریق بیان می شوند:

• مثبت (من غذا می خورم)
• منفی (من غذا نمی خورم)
• سوالی (آیا او غذا می خورد؟)

نحوه ساخت افعال زبان ترکی استانبولی در هر کدام از این حالت ها در ادامه توضیح داده می شود:

حالت مثبت افعال زبان ترکی استانبولی حال ساده

بسته به ساختار ریشه فعل، افعال زبان ترکی استانبولی در زمان حال ساده مثبت در قالب یکی از سه روش زیر شکل می گیرد. در تمامی این روش ها پسوندی که به ریشه فعل وصل می شود حرف “r” است. نکته اصلی این است که در زمان حال ساده همیشه “r” را به خاطر بسپارید.

ما در این ساختار بر روی یک نوع ریشه فعل تمرکز می کنیم: حرف آخر ریشه فعل مصوت بوده و یک یا چند سیلابه هستند.

نوع اول افعال زبان ترکی استانبولی در زمان حال ساده مثبت – اگر آخر ریشه های افعال دارای حرف صدادار باشند از (“-r”) استفاده می کنیم:

پس آموختید که این روش زمانی به کار می رود که حرف آخر ریشه فعل صدادار باشد مانند افعال زیر:

• (başlamak (başla)
• (yemek (ye)
• (okumak (oku)

در این روش برای شکل گیری افعال زبان ترکی استانبولی حال ساده مثبت تمامی کاری که انجام می دهیم این است که “r” را به ریشه فعل وصل می کنیم و پسوند شخصی را به دنبال آن می آوریم. به مثال های زیر توجه کنید:

yemek(ye) -خوردن başlamak(başla)- شروع کردن
من می خورم Ben yerim من شروع می کنم Ben başlarım
تو می خوری Sen yersin تو شروع می کنی Sen başlarsın
او می خورد O yer او شروع می کند O başlar
ما می خوریم Biz yeriz ما شروع می کنیم Biz başlarız
شما می خورید Siz yersiniz شما شروع می کنید Siz başlarsınız
آنها می خورند Onlar yerler آنها شروع می کنند Onlar başlarlar

نوع دوم افعال زبان ترکی استانبولی در زمان حال ساده مثبت

اگر آخر ریشه های افعال دارای حرف صامت باشند و تک سیلابی باشند از (“-ar/-er”) استفاده می کنیم:

در این نوع ریشه فعل:

• به صامت ختم می شود
• دقیقا یک هجا دارد

به عنوان مثال افعالی

مانند:

1. (yazmak (yaz)
2. sormak (sor) (سُرماک=پرسیدن)
3. gülmek (gül) (گولمَک=خندیدن)

یکی از پسوندهای “ar / er” را بر اساس آخرین صامت موجود در ریشه فعل به آن اضافه می کنیم. سپس پسوند شخصی را به دنبال آن می آوریم.

çizmek(çiz)-تصویر کشیدن yazmak(yaz)- نوشتن
من می کشم Ben çizerim من می نویسم Ben yazarım
تو می کشی Sen çizersin تو می نویسی Sen yazarsın
او می کشد O çizer او می نویسد O yazar
ما می کشیم Biz çizeriz ما می نویسیم Biz yazarız
شما می کشید Siz çizersiniz شما می نویسید Siz yazarsınız
آنها می کشند Onlar çizerler آنها می نویسند Onlar yazarlar

البته این مورد استثنائات متعددی دارد از جمله:

• almak
• bilmek
• bulmak
• durmak
• gelmek
• görmek
• kalmak
• ölmek
• sanmak
• vermek

نوع سوم افعال زبان ترکی استانبولی در زمان حال ساده مثبت

اگر آخر ریشه های افعال دارای حرف صامت باشند و چند سیلابه باشند از (“-ır/-ir/-ur/-ür”) استفاده می کنیم:

این نوع ریشه فعل:

1. به صامت ختم می شود
2. چند هجایی یا سیلابی است

افعال زبان ترکی استانبولی این طبقه

• (kullanmak (kullan)
• (öğrenmek (öğren)
• (oturmak (otur)
• (düşünmek (düşün)

بسته به آخرین حرف صامت موجود در ریشه فعل، یکی از (“-ır/-ir/-ur/-ür”) را اضافه می کنیم. پس از آن پسوند شخصی را پیوست می کنیم.

düşünmek(düşün)-فکر کردن kullanmak(kullan)-استفاده کردن
من فکر می کنم Ben düşünürüm من استفاده می کنم Ben kullanırım
تو فکر می کنی Sen düşünürsün تو استفاده می کنی Sen kullanırsın
او فکر می کند O düşünür او استفاده می کند O kullanır
ما فکر می کنیم Biz düşünürüz ما استفاده می کنیم Biz kullanırız
شما فکر می کنید Siz düşünürsünüz شما استفاده می کنید Siz kullanırsınız
آنها فکر می کنند Onlar düşünürler آنها استفاده می کنند Onlar kullanırlar

البته این مورد استثنائات متعددی دارد

از جمله:

• seyretmek
• bahsetmek
• kaybolmak
• affolmak

منفی کردن افعال زبان ترکی استانبولی حال ساده

تنها یک روش برای تشکیل حالت منفی افعال زبان ترکی استانبولی در زمان حال ساده وجود دارد. بسته به آخرین حرف مصوت ریشه فعل، یکی از “maz / mez” را به ریشه فعل می چسبانیم. سپس پسوند شخصی را ضمیمه می کنیم

ضمایر شخصی”Ben” و “Biz” کمی متفاوت هستند. برای “Ben” به جای “maz/mez”از “mam/mem” استفاده می کنیم. برای “Biz” حروف”mayız / meyiz” را به دنبال فعل می آوریم.

çizmek(çiz)- تصویر کشیدن yazmak(yaz)- نوشتن
من نمی کشم Ben çizmem من نمی نویسم Ben yazmam
تو نمی کشی Sen çizmezsin تو نمی نویسی Sen yazmazsın
او نمی کشد O çizmez او نمی نویسد O yazmaz
ما نمی کشیم Biz çizmeyiz ما نمی نویسیم Biz yazmayız
شما نمی کشید Siz çizmezsiniz شما نمی نویسید Siz yazmazsınız
آنها نمی کشند Onlar çizmezler آنها نمی نویسند Onlar yazmazlar
yemek(ye)- غذا خوردن kullanmak(kullan)- استفاده کردن
من نمی خورم Ben yemem من استفاده نمی کنم Ben kullanmam
تو نمی خوری Sen yemezsin تو استفاده نمی کنی Sen kullanmazsın
او نمی خورد O yemez او استفاده نمی کند O kullanmaz
ما نمی خوریم Biz yemeyiz ما استفاده نمی کنیم Biz kullanmayız
شما نمی خورید Siz yemezsiniz شما استفاده نمی کنید Siz kullanmazsınız
آنها نمی خورند Onlar yemezler آنها استفاده نمی کنند Onlar kullanmazlar

سوالی کردن افعال حال ساده

در حالی که سه شکل مختلف برای تشکیل افعال زبان ترکی استانبولی حال ساده مثبت وجود دارد اما می توان از یک روش کوتاه استفاده کرد تا همه آنها به سؤال تبدیل شوند.
نکته اصلی تمرکز روی “r” است که هنگام شکل گیری فعل مثبت اضافه شده است. اولین کاری که ما انجام می دهیم تقسیم فعل پس از “r” است. به این شکل که حروف “mı / mi / mu / mü” را بر اساس مصوت قبل از “r” جداگانه اضافه می کنیم و سپس در آخر پسوند شخصی را به حروف بالایی ضمیمه می کنیم.

برای فاعل شخصی “Onlar” پسوند شخصی به “r” وصل می شود. تمام کاری که ما انجام می دهیم اضافه کردن “mı” یا “mi” در انتها است. علاوه بر این، برای “Ben” و “Biz” یک “y” قبل از پسوند شخصی اضافه می کنیم زیرا وجود دو مصوت کنار هم مجاز نیست.

o/u o/u e/i a/ı مصوت های قبل از “r”

müyüm muyum miyim mıyım Ben

müsün musun misin mısın Sen

mü mu mi mı O

müyüz muyuz miyiz mıyız Biz

müsünüz musunuz misiniz mısınız Siz

ler mi lar mı ler mi lar mı Onlar

تمامی ضمایر نامعین زمانی موجود در زبان ترکیه

برای یادگیری بیشتر به مثال های زیر مراجعه کنید:

çizmek(çiz)- تصویر کشیدن yazmak(yaz)- نوشتن
آیا من می کشم؟ Ben çizer miyim? آیا من می نویسم؟ Ben yazar mıyım?
آیا تو می کشی؟ Sen çizer misin? آیا تو می نویسی؟ Sen yazar mısın?
آیا او می کشد؟ O çizer mi? آیا او می نویسد؟ O yazar mı?
آیا ما می کشیم؟ Biz çizer miyiz? آیا ما می نویسیم؟ Biz yazar mıyız?
آیا شما می کشید؟ Siz çizer misiniz? آیا شما می نویسید؟ Siz yazar mısınız?
آیا آنها می کشند؟ Onlar çizerler mi? آیا آنها می نویسند؟ Onlar yazarlar mı?

yemek(ye)- غذا خوردن kullanmak(kullan)- استفاده کردن

آیا من می خورم؟ Ben yer miyim? آیا من استفاده می کنم؟ Ben kullanır mıyım?
آیا تو می خوری؟ Sen yer misin? آیا تو استفاده می کنی؟ Sen kullanır mısın?
آیا او می خورد؟ O yer mi? آیا او استفاده می کند؟ O kullanır mı?
آیا ما می خوریم؟ Biz yer miyiz? آیا ما استفاده می کنیم؟ Biz kullanır mıyız?
آیا شما می خورید؟ Siz yer misiniz? آیا شما استفاده می کنید؟ Siz kullanır mısınız?
آیا آنها می خورند؟ Onlar yerler mi? آیا آنها استفاده می کنند؟ Onlar kullanırlar mı?

برای تشکیل یک سوال منفی، بسته به آخرین مصوت ریشه افعال زبان ترکی استانبولی، حروف “maz / mez” را به ریشه فعل می چسبانیم. سپس به طور جداگانه “mı / mi” را با پسوند شخصی اضافه می کنیم.

برای “Onlar” پسوند شخصی به “maz / mez” وصل می شود. علاوه بر این، برای “Ben” و “Biz” یک “y” قبل از پسوند شخصی اضافه می کنیم زیرا وجود دو مصوت کنار هم مجاز نیست.

e/i/ö/ü a/ı/o/u آخرین مصوت در ریشه فعل

mez miyim maz mıyım Ben
mez misin maz mısın Sen
mez mi maz mı O
mez miyiz maz mıyız Biz
mez misiniz maz mısınız Siz
mezler mi mazlar mı Onlar