معرفی شهر زیبا و باشکوه نهبندان

شهرستان نهبندان یکی از شهرستان های استان خراسان جنوبی واقع در شرق ایران است. مرکز این شهرستان، شهر نهبندان است.شهرستان نهبندان به اقتضای موقعیت طبیعی آن و مجاورت با کویر، دشتی نسبتاً وسیع واقع شده است. از نظر ناهمواری این شهرستان در شمال مشتمل بر ارتفاعاتی است که قلل آن به ۲۵۰۰ متر می رسد کوه سرخ – کوه بیدمشک – کوه بوبک از جمله این ارتفاعات است. در بخش غربی شهرستان نیز شاهکوه که بلندترین نقطه آن ۳۷۳۲ متر ارتفاع دارد واقع گردیده است. بقیه سطح شهرستان مشتمل بر دشت های هموار نظیر سرچاهشو، سهل آباد، چاهداشی، دهسلم و نهبندان می باشد که ارتفاع این دشت ها حدود ۱۰۰۰ متر از سطح دریاست به طور کلی جهت شیب در شهرستان نهبندان از جنوب و جنوب غربی بوده به طوری که در قسمت شرقی و جنوب شرقی به دشت سیستان و در جنوب و جنوب غربی به بیابان لوت منتهی می گردد. در جهت جنوب غربی – جنوب شرقی ارتفاعات شرق دشت سهل آباد (کوه آتشکده با۲۱۵۹ متر) واقع شده که در نهایت به کوه بهاران می پیوندد.یک رشته ارتفاعات در جهت شمال غرب – جنوب شرق (کوه سناجان با ۲۰۱۲ متر) است که در غرب دشت سهل آباد واقع گردیده و به ارتفاعات کوه هاری که بلندترین نقطه متر ارتفاع دارد می پیوندد. شهرستان نهبندان از شمال به کوه های کم ارتفاع بهاران محدود می شود این کوه ها در شمال دشت سهل آباد و چاهدراز واقع گردیده و مشجرترین کوه های شهرستان هستند.

تاریخچه نهبندان

جغرافی نویسان قدیم عرب شهر «نه» یا «نیه» را از شهرهای سیستان شمرده اند چنانچه در بخشی از کتاب تاریخ یعقوبی که مربوط به وقایع قرن دوم هجری است آمده جمعی دعوت هاشمیون را لبیک گفته و بر حکومت وقت شوریدند برای سرکوبی انقلابیون در منطقه سیستان، شهر نه محلی بود که برای استراحت و مرکز پشتیبانی مورد استفاده قرار گرفت. این واقعه در سال ۱۱۱ هجری قمری اتفاق افتاد.ابن حوقل در قرن چهارم در کتاب (صوره الارض) دربارهٔ مسافت های سیستان می نویسد: از سیستان به جزأ سه منزل و فاصله فره و قرنین دو منزل و فاصله نه و فره یک منزل بزرگ است و این دو به روی یکدیگر و در سمت بیابان اند «نه» را در گذشته به فاصله کمی در باختر دریاچه زره (نام ولایتی در سیستان) در مرکز قهستان و بر لب کویر بزرگ دانسته اند. یاقوت و حمدالله مستوفی و مقدسی نیز اسم نه را برده اند. توصیف مقدسی در قرن چهارم از «نه» چنین است: «نه» باروئی دارد که جامع در آن است ساختمان هایش از گل است و بیشتر آبشان از کاریزهاست.حمدالله مستوفی «نه» را از اقلیم سوم می داند و می گوید: ربع نیشابور است دور چند شهر است هوایش اکثر معدل است. بعد از خرابیش اردشیر بابکان در مغاره شهر «نه» بساخت و آن را «نه» اردشیر نام نهاد. شاپور ابن اردشیر حاکم خراسان بود از پدر آن شهر بخواست. اردشیر مضایقه کرد و گفت: تو نیز یکی بساز شاپور غیرت کرد و نیشابور ساخت و آن را نه شاپور نام کرد که به مرور ایام نیشابور شد. پیشینه «نه» که خاراکسی به وجود آن در زمان اسکندر مقدونی (۳۵۶–۳۲۳ قبل از میلاد) اشاره می کند حدوداً ۲۴ قرن سابقه تاریخی دارد. این ناحیه کویری سرزمینی نسبتاً خشک و کم اب و علف به حساب می آید که آب اغلب قناتهای آن کمی شور و مانع رشد غلات و سایر نباتات می شود. اما این شرایط خاص کویری سبب شده اند که از دستبرد و هجوم بیگانگان، تا حدودی در امان بماند. تاریخ ایران بر اساس روایات داستانی تا اسکندر مقدونی پیش می آید و برخی پیدایش اسکندر و فتوحات او را حد نهایی تاریخ شرق قدیم تصور می کنند. پس از آن سلسله ساسانی در دنبال تاریخ داستانی رخ می نماید اما از زمان اسکندر تا اردشیر ساسانی هم که ظاهراً بانی شهر «نه» بوده است تاریخ چهره چندان روشنی ندارد. اگر چه همین تاریخ به آبادانی نه در دوران اسکندر گواهی می دهد.

جمعیت نهبندان

بر پایه سرشماری عمومی نفوس و مسکن در سال ۱۳۹۵ جمعیت این شهرستان ۵۱٬۴۴۹ نفر (در ۱۴٬۱۸۵ خانوار) بوده است.

محصولات نهبندان

از محصولات کشاورزی شهرستان نهبندان می توان به عنّاب، خرما، پسته، زعفران، زرشک، انار، گردو و… اشاره نمود. محصول ارزشمند نهبندان سنگ آن است؛ چه سنگ های قیمتی معدن قلعه زری و چه سنگ های زیبای گرانیت سیاه و سفید آن که بسیار هم مقاوم هستنداز سنگ های نهبندان برای سنگ فرش صحن های حرم علی ابن ابی طالب در نجف نیز استفاده شده است.

جاذبه های گردشگری نهبندان

اگر با نهبندان آشنایی ندارید و یا این که برای نخستین بار نام این مکان را شنیده اید، در ادامه معروفترین و دیدنی ترین جاذبه های گردشگری نهبندان را به شما عزیزان معرفی می کنیم تا با دید بازتری به این دیار سفر کنید.

موزه مردم شناسی نهبندان

این موزه در خانه سالاری، از خانه های تاریخی زیبای شهر نهبندان و در داخل بافت تاریخی این شهر واقع شده است که دارای وسعتی حدود ۱۸۰۰ متر مربع می باشد.خانه سالاری از نوع خانه های دو ایوانی است و با توجه به سبک معماری موجود، این خانه در اواخر دورة قاجار ساخته شده و در دوره های بعد الحاقاتی به آن افزوده گردیده است.قسمت های مختلف موزه عبارتند از: نمایشگاه عکس های بناهای تاریخی، لباس های محلی، مراحل کاشت، داشت و برداشت محصولات کشاورزی، قالی بافی و نخ ریسی و… .آسباد های نهبندان به عنوان یکی از نمادهای این شهر شناخته شده اند و در بخشی از موزه ماکت یکی از آسبادها به نمایش در آمده است.

آبشارکنده گاو

آبشار گنده گاو دراستان خراسان جنوبی واقع است. این آبشار در استان خراسان جنوبی، شهرستان نهبندان، بخش شوسف، منطقه چاهدراز قرار گرفته و دارای طبیعت بسیار زیبا و دیدنی است. نامگذاری آن به گنده گاو به این دلیل است که در زمان های قدیم مردم این منطقه گله های گاو خود را برای چرا به این منطقه می فرستادند و این گاو ها به علت بیماری ناشی از مصرف آب آبشار تلف می شدند. در اثر فساد لاشه ها بوی متعفنی منطقه را فرا میگرفته از این روی نام گنده گاو به آن داده شده است. همچنین دلیل نامگذاری به گنده آب وجود گوگرد فراوان در آب است که علاوه بر بوی بد دارای مزه بسیار تلخی نیز هست و در صورت شرب باعث ایجاد مسمویت خواهد شد.

ریگ یلان (بزرگ ریگ)

ریگ یلان یکی از حیرت انگیزترین بیابان های جهان و مقصدهای کویرگردی ایران است و هرچند هنوز اثبات نشده گرم ترین هوای زمین را دارد، ولی ناسا اثبات کرده که گرم ترین دمای سطح زمین را دارا است. همچنین، بلندترین تپه های ماسه ای دنیا با بیش از ۴۷۵ متر ارتفاع نسبی در ریگ یلان وجود دارد.تپه ها ریگ یلان به صورت دیواره هایی با طول کیلومترها کشیده شده اند و از اینرو، شباهت هایی با دیواره های ماسه ای در مناطق مرکزی ایران بخصوص منطقه ریگ جن دارند. این دیوارهای ماسه ای در جهت شمال شرقی امتداد دارند و در میان آن ها دره هایی قرار دارد که به کوچه هم معروف است.ریگ یلان دارای دره هایی است که دیواری عظیم دره های ذکر شده را قطع کرده و هسته مرکزی ریگ یلان را تشکیل می دهد. این منطقه به قله ریگ معروف است که بلندترین هرم های ماسه ای و عظیم ترین قیف ها در این قسمت واقع شده اند.

مدرسه هدایت نهبندان

این بنا در سال ۱۳۰۷ ه.ش به عنوان نخستین مدرسه شهر نهبندان ساخته شد. این بنا تک ساختمانی است در داخل یک محوطه، کف بنا نسبت به زمین در حدود۶۰ سانتی متر مرتفعتر است.مهمترین ویژگی این بنا اصل قرینه سازی در آن است به گونه ای که با ایجاد یک محور با جهت شمال شرقی، جنوب غربی عناصر معماری به صورت قرینه در دو طرف این محور ایجاد شده است.بنا در دو ضلع جنوب غربی و شمال شرقی دارای دو ایوان ستوندار است.هرکدام از ایوان ها با چهار ستون چهار ضلعی به داخل بنا امتداد می یابند.فضای داخلی بنا شامل یک دالان سراسری و شش اتاق است. دالان که در امتدا محور بنا قرار دارد، در دو سر به ایوان ها و در دو ضلع خود به اتاق ها راه می یابد. در هر ضلع از دالان سه اتاق قرار دارد که به وسیله تاق و تویزه پوشیده شده است.هر اتاق دارای چهار تویزه است که حد فاصل این تویزه ها به صورت گنبدی پوشیده شده است.دالان نیز دارای پوشش گهواره ای است. هر کدام از اتاق ها به وسیله دو پنجره به محوطه مشرف می شوند. دسترسی به پشت بام بنا از طریق یک رشته پلکان که در ایوان ضلع شمال شرقی قرار دارد امکانپذیر است. مصالح مورد استفاده در ساخت بنا خشت خام ، آجر برای نما، کاهگل، گچ و چوب برای درب ها و پنجره ها است.

تالاب کجی نمکزار

تالاب کجی نمکزار در شمال غربی روستای چاه دراز و در ۷۵ کیلومتری شهرستان نهبندان قرار دارد. با ۲۲۷۶۵ هکتار وسعت، این تالاب از پدیده های منحصر به فرد در شرق کشور به شمار می رود. با توجه به آبگیری خوب تالاب، در سال حدود ۵۰۰۰ گونه از پرندگان آبزی و کنار آبزی از قبیل مرغابی سرسبز و فلامینگو به این تالاب مهاجرت می کنند. از پرندگان بومی منطقه می توان به زاغ بور، هوبره و عقاب طلایی و از خزندگان به مار قیطانی، مار شتری، مار پلنگی و تیر مار و بزمجه بیابانی اشاره کرد. حاشیه تالاب نیز زیستگاه ۱۴ گونه پستاندار از قبیل خرگوش، روباه، کفتار، گرگ، پایکا، پامسواکی، زرده بر و تشی است. آب تالاب به واسطه املاح معدنی موجود در آن خواص درمانی بسیاری برای بیماری هایی نظیر آرتروز، رماتیسم و بیماری های مفاصل دارد.

مسجد چهار فرسخ

مسجد چهار فرسخ دارای پلانی چهارضلعی به طول ۱۰/۱۸ و عرض ۶۰/۱۰ و ارتفاع ۱۰/۴ متر و مساحت ۱۷۵ متر مربع می باشد که کشیدگی این بنا در جهت شمالی – جنوبی است این مسجد دارای فضاهای ورودی ، صحن حیاط ، ایوان های نیمه مسقف وضوخانه و شبستان می باشد .ورودی این بنا از ضلع شمالی فضا می باشد و مناره هایی که از قسمت های الحاقی بنا می باشد در هر سمت این ورودی قرار گرفته است . پس از عبور از ورودی به صحن حیاط این مسجد وارد می شویم که دارای طول ۷ و عرض ۴ متر می باشد . در هر سمت این حیاط دو ایوانچه قرار گرفته است که دارای عمق حدود ۳۰/۲ متر می باشد .وضوخانه در اولین ایوان ضلع غربی این حیاط قرار گرفته است که پس از عبور از این حیاط به شبستان اصلی مسجد می رسیم که دارای طول ۴۰/۹ در عرض ۲۰/۹ متر می باشد . این شبستان دارای ۹ چشمه طاق می باشد . چشمه طاق مرکزی بزرگترین چشمه طاق این شبستان است . همچنین در ضلع غربی این شبستان ۳ پنجره برای ورود نور به این فضا تعبیه شده است . جنس اصلی مصالح این بنا خشت های ۳۰×۳۰ س.م به همراه ملات کاه گل و همچنین اندود داخلی گچ می باشد.

روستای خوانشرف

روستای «خوانشرف» در ۵ کیلومتری شرقی شهرستان نهبندان در استان خراسان جنوبی قرار گرفته است و از بزرگترین روستاهای شهرستان نهبندان و مرکز دهستان «نه» می باشد. فاصله روستا تا مرکز شهرستان نهبندان ۵ کیلومتر و تا مرکز استان (بیرجند) ۱۹۵ کیلومتر می باشد.آثار تاریخی این روستا عبارتند از: قلعه شاهدژ (لازم به ذکر است افراد آن زمان روی کوه شاه دژ، خانه سازی فراوان انجام داده اند که به قلعه شاه دژ معروف است. این قلعه در دو زمان متفاوت مورد استفاده قرار گرفته و افراد در آن سکونت داشته اند. اول در زمان ماندادیان و زندگی رستم بوده است و زمان دیگر سلجوقیان و فدائیان حسن صباح در آن سکونت داشته اند)، قلعه داخل روستا، آسبادهای خوانشرف (که مربوط به دوره قاجار است )، کوه شاه دژ (که در زمان قدیم موقعیت سوق الجوشی (موقعیت حساس) بسیار مهم بوده است). زبان مردم روستای خوانشرف فارسی نزدیک به دری می باشد.

قلعه شاهدژ

قلعه شاهدژ ( نهبندان ) مربوط به دوره سلجوقیان اسماعیلیه است و در ۶ کیلومتری شرق نهبندان، بر فراز کوه شاهدژ واقع شده و این اثر در تاریخ ۲۷ دی ۱۳۷۷ با شماره ثبت ۲۲۶۲ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

و در پایان...

این شهرستان، از نظر ناهمواری، در شمال شامل ارتفاعاتی است که ارتفاع قله های آن به 2500 متر می رسد. کوه سرخ، کوه بیدمشک و کوه بوبک از جمله این ارتفاعات هستند. شهرستان نهبندان از شمال به کوه های کم ارتفاع بهاران و شهرستان بیرجند، از شرق به کوه های گرم و کشور افغانستان و شهرستان زابل، از غرب به بلندی های کوه های چشمه، شاهکوه، کوه هاری و کرمان و از جنوب به دامنه کوه های استند و استان های سیستان و بلوچستان محدود می شود. آب و هوای نهبندان به دلیل مجاورت با کویر در گروه آب و هوای گرم و خشک قرار دارد.شهرستان نهبندان دارای دو بخش«مرکزی» و «شوسف»، دو شهر «نهبندان» و «شوسف» و پنج دهستان است.منطقه نهبندان به دلیل وجود راه های اصلی و درجه یک، ارتباط نزدیک با استان های سیستان و بلوچستان و کرمان، نزدیکی به کشورهای پاکستان و افغانستان و بنادر جنوبی کشور به ویژه چابهار و قرار گرفتن بر سر راه های مهم بازرگانی استان خراسان یکی از مناطق مهم ارتباطی و تجاری این منطقه است. هم چنین وجود سنگ های ارزشمند در معادن این منطقه در کنار کشاورزی دلیل دیگری مبنی بر اهمیت نهبندان است.از نظر قومیت مردم این منطقه از تیره پارت ها و اقوام آریایی هستند که از زمان های قبل از اسلام در این منطقه می زیستند. علاوه بر قوم فارس دیگر اقوام ساکن در منطقه بلوچ و عرب هستند. مردم نهبندان با گویش محلی و نزدیک به خراسانی سخن می گویند.گویش آن ها به گویش سیستانی نزدیک است و بعضی از آن ها نیز به سیستانی سخن می گویند. اکثر مردم نهبندان، مسلمان و شیعه مذهب هستند.امیدواریم از خواندن این مطالب لذت برده باشید با ساعد نیوز همراه باشید.

معرفی شهر زیبا و باشکوه لنده