پرورش درختچه تیس
نام انگلیسی : SORBUS AUCUPARIA
بومی : ROSE FAMILY – گل سرخیان
خانواده : اروپا، آسیا و شمال آفریقا
- تیس گیاهی است از خانوادهRosaceae، درختچه ای است به بلندی شش تا چهارده متر که انشعابات تازه آن کم و بیش نارنجی رنگ و بعدا خاکستری می شود. جوانه هایی دوکی شکل و صاف به طول دوازده تا چهارده میلی متر دارد. برگ های سبز مرکب، دارای سیزده تا پانزده برگچه نوک تیز و شش یا هفت جفت و یک برگچه در انتها، کناره ی برگچه ها دارای دندانه های منظم اره ای می باشد.
- گل ها آن در حالت شکوفه قهو ه ای و پس از آن شیری رنگ می شود. میوه آن کوچک و در ابعاد نخود به رنگ قرمز مرجانی دارای گوشتی با طعم گس و غیرقابل خوردن است. این درختچه در هند و مناطق غربی معتدله هیمالیا از کشمیر تا کومائون انتشار دارد، در ایران در جنگل های مرطوب شمال و ارتفاعات کلاردشت، نور، پلی زنگوله و کجور تا ارتفاع دوهزار متر از سطح دریا دیده می شود.
- این درخت به علت داشتن میوه ها و گلهای زیبا و زرق و برق دار محبوب مییباشد و در باغها به وفور کاشته میشود.این درخت مناسب برای کنترل فرسایش خاک میباشد.
- درخت تیس برگریز بوده، گستردگی بین ۴ تا ۸ متر دارد ، تاج آن گرد میباشد و بین ۲۰ تا ۵۰ سال زمان نیاز است تا گیاه به رشد نهایی خود برسد. درخت در ۱۰ سالگی بالغ شده و شروع به میوه دادن میکند. پوست تنه آن خاکستری مایل به زرد است که بعدها به خاکستری مایل به سیاه و سفید تبدیل میشود و دارای ترک های طولی نیز میباشد.
- تنه بلند و باریک میباشد ، چوب تنه انعطاف پذیر بوده ولی با دوام نیست و به عنوان سوخت مورد مصرف قرار میگیرد.( به دلیل استفاده بیش از حد از چوب این درخت، این گونه در معرض خطر قرار گرفته است.) برگهای این گیاه ۲۰ سانتیمتر طول دارند و بین ۸ تا ۱۲ سانتیمتر عرض دارند ، پر مانند هستند و حاشیه ای دندانه دندانه دارند.
- برگها ۶-۷ عدد برگچه دارند .( از برگها برای تعلیف دام ها استفاده میشود.)
- گلها زرد ، سفید ،صورتی و کوچک میباشند ( بین ۸ تا ۱۰ میلی متر قطر دارند و دارای ۵ گلبرگ هستند.) به صورت خوشه ای و در تابستان ظاهر میشوند و جلوه ای بسیار زیبا به درخت میبخشند. میوه این درخت جنبه زینتی داشته و مانند توت میباشد.
- رنگ آن نارنجی مایل به قرمز است ، ۸-۱۰ میلی متر قطر دارد. میوه ها در مهر و آبان بر روی شاخه ها دیده میشوند و منبع غذایی بسیار مهمی برای پرندگان محسوب میشوند.
نحوه پرورش و نگهداری سرخس شاخ گوزنیترکیبات شیمیایی تیس :
از نظر ترکیب شیمیایی و مواد عامله پوست این درختچه دارای گلوکوزید و تانن و لورو سرازین است. میوه آن دارای الکل سوربیتول، قند سوربوز، سوربیک اسید، مالیک اسید، پاراسوربیک اسید، سیتریک اسید، سوکسینیک اسید، سوربیتانیک اسید، خیلی کم پروسیک اسید و سرانجام کمی اسانس می باشد.
پوست میوه آن دارای ماده رنگی قرمز است. در تخم آن در حدود ۲۲ درصد روغن ثابت یافت می شود. گل آن دارای ماده تری اتیل آمین و برگ آن دارای آمیگدالین و تانن است. آمیگدالین ماده متبلوری است که در بادام تلخ، برگ های تیس، هسته گوجه درختی، آلوبالو، هلو و … یافت می شود.
خواص تیس :
از عصاره تازه یا پخته میوه تیس برای رفع سرفه، گرفتگی صدا، اسهال ساده، اسهال خونی و همچنین در موارد تحریک های کیسه صفرا و اختلالات هاضمه که در اثر خوب کار نکردن کبد اتفاق می افتد، استفاده می شود. در هند از میوه آن به عنوان مدر، قاعده آور و ضد اسکوربوت به مقدار محدود استفاده می شود زیرا مصرف زیاد آن مسمومیت ایجاد می کند و همچنین جوشانده میوه آن را در موارد بواسیر و استرانگوری مفید می دانند.
از این گیاهان دو نوع در ایران می رویند که علت خواص دارویی میوه آن ها که به عنوان قابض بسیار نافع می باشد.
شرایط نگهداری از درخت تیس :
دمای مناسب درخت تیس :
این درخت در برابر سرما مقاوم بوده و تا -۶ درجه را تحمل میکند. درخت تیس برای کاشت در فضای شهری نیز مناسب است زیرا در برابر آلودگی هوا مقاوم است.
خاک مناسب درخت تیس :
خاک شنی، ماسه ای ، لومی غنی از هوموس، خوب زهکشی شده و مرطوب. بهتر است خاک اسیدی و یا خنثی باشد.
نور و آب مورد نیاز درخت تیس :
آفتابی – نیم سایه در جنگل های سایه دار نیز به راحتی رشد میکند به آبیاری و رطوبت متوسط نیاز دارد.
تکثیر گیاه تیس :
تکثیر این درخت به ۲ روش صورت میگیرد ۱- کاشت بذر ۲- قلمه چوب نرم. استفاده از روش اول درصد موفقیت بالاتری دارد.
نحوه پرورش و نگهداری مامیران کبیر
