همانطور که می دانید افراد معلول دچار محدودیت و اختلال در زمینه ی انجام فعالیت های خود می باشند و به همین خاطر تحت فشارهای روحی زیادی قرار دارند ، که در این حالت نحوه ی برخورد با این افراد از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است. این مشکلات شامل چیزهای ساده مثل متناسب نبودن میز و صندلی ها تا تبعیض با دیگران است. چه بسا خیلی از آنها اصلا نتوانند به شغلی که دوست دارند برسند چراکه دیگران معلولیت را مانع آن می دانند. با این حال، شما به عنوان کارفرما یا مدیر کسب وکار می توانید با انجام تغییرات فیزیکی و بازطراحی محیط کار، فضایی را برای حضور این افراد در تیم خود فراهم کنید. اما چه ضرورتی دارد که محیط کار مناسب افراد دارای معلولیت باشد؟! پاسخ این پرسش و پرسش های دیگر را در ادامه بخوانید.
اهمیت بهبود محیط کار برای همه افراد، از جمله افراد معلول
به عنوان کارفرما، فراهم کردن محیط امن برای همه کارکنان از جمله کارکنان معلول، وظیفه اخلاقی شماست؛ اما این کار، صرف نظر از جنبه های انسانی، از اهمیت کاری نیز برخوردار است. با دسترسی بهتر همه افراد به محیط کار مناسب، شما امکان استخدام و استفاده از استعدادها و مهارت های افراد معلول را پیدا می کنید. به یاد داشته باشید که یکی از عوامل موفقیت هر کسب و کار، استفاده از همه ظرفیت هاست. این مهم با ایجاد تیمی شامل افراد مختلف، تسهیل می شود. از سوی دیگر، چنین محیطی باعث افزایش رضایت کارکنان و وفاداری آنها به کسب وکار شما نیز می شود.
همچنین، مشتریان معلول شما می توانند به راحتی وارد محیط کار شما شده و از خدمات شما به عنوان مشتری بهره ببرند. پس در هر صورت، ایجاد محیط کار با دسترسی آسان و متناسب با نیازهای افراد معلول به نفع کسب وکار شما خواهد بود. اما چطور می توان چنین محیطی ایجاد کرد؟ بهتر است پیش از پاسخ به این پرسش، ابتدا برخی از مشکلات معمول در محیط کار، که افراد معلول به آن دچار می شوند، را باهم مرور کنیم.
مشکلاتی که افراد معلول در محیط کاری تجربه می کنند
بسیاری از محیط های کاری برای فعالیت افراد معلول طراحی نشده اند. برای مثال، اغلب این محیط ها از میزهایی استفاده می کنند که امکان وارد شدن ویلچر در جلوی آنها وجود ندارد. این باعث می شود کارمند شما نتواند به راحتی به ابزار یا رایانه روی میز دسترسی پیدا کند. همچنین بسیاری از ورودی و خروجی های ساختمان محل کار شما، به گونه ای ساخته نشده اند که فرد معلول بتواند به راحتی وارد یا خارج شود. مشکلاتی از این دست، بیشتر جنبه فیزیکی دارند و با برخی تغییرات ساده می توان آنها را حل کرد. اما همه مشکلات به این موارد ختم نمی شوند. گاهی اوقات افراد معلول در محیط کار با تبعیض روبه رو می شوند. این مسائل به مراتب آزاردهنده تر و مهم تر از مشکلات فیزیکی هستند. به عنوان کارفرما و مدیر باید برای حل آنها اقدامات لازم را انجام دهید.
۶ توصیه برای ایجاد محیط کاری مناسب برای افراد معلول
فراهم کردن محیط مناسب با نیازهای این قشر از کارکنان، صرفا به طراحی فیزیکی محیط کار محدود نمی شود. محیط کار فقط یک ساختمان یا سالن نیست، بلکه فضای فرهنگی و جو فکری بین کارکنان نیز جزو محیط کار به حساب می آید. چه بسا محیط کار شما بیش از آنکه به تغییرات فیزیکی نیاز داشته باشد، نیازمند تغییر شیوه نگرش و شنیدن صدای کارکنان معلول است. در ادامه این موارد را بیشتر توضیح می دهیم:
۱. نیازهای افراد معلول را شناسایی کنید
بسیاری از افراد وقتی با واژه معلولیت روبه رو می شوند فردی را تصور می کنند که روی یک ویلچر نشسته است، اما این تصویر بسیار محدود است و انواع معلولیت را در بر نمی گیرد؛ پس شناخت انواع معلولیت ها ضرورت دارد. شاید شما فکر کنید که از نیازهای یک فرد دارای معلولیت یا فردی با نیازهای ویژه آگاهید اما این طور نیست. شاید برخی نیازهای ظاهری سریع شناسایی و پیش بینی شوند اما بهترین کار، مشورت و گفت وگو با خود آنها است. هرچه بیشتر با کارکنان دارای معلولیت خود صحبت کنید، بهتر آنها را درک کرده و از مشکلات و خواسته های آنها اطلاع پیدا می کنید.
۲. سایر کارکنان را آموزش دهید
حال که با مشورت افراد آنها تصمیم گرفته اید که شرایط کاری را برای آنها بهبود دهید، لازم است اراده خود را به سایر کارکنان هم نشان دهید. یکی از مهم ترین گام هایی که برای ایجاد یک محیط متنوع کاری برمی دارید، آموزش کارکنان برای پذیرش تنوع است. برای این کار می توانید از متخصصان کمک بگیرید. با برگزاری نشست ها، سمینارها و کارگاه های آموزشی مختلف، کارکنان را در برخورد و تعامل با افراد دارای معلولیت و سایر گروه های کاری آماده می کنید.
همچنین اگر قصد تغییر و اصلاح فیزیکی محیط کار را دارید، بهتر است کارکنان را مطلع کنید. شاید آنها هم در این کار به شما کمک کنند یا حتی ایده هایی داشته باشند. اگر برای افزایش آگاهی کارکنان، محدودیت زمانی یا مالی دارید، دست کم بخش منابع انسانی، سایر بخش های مدیریتی و نیز کارکنانی که به طور مستقیم با افراد معلول کار می کنند باید در اولویت برنامه های آموزشی شما باشند. در هر حال، این آموزش ها باید شامل سه موضوع زیر باشند:
- انواع معلولیت ها؛
- کلیشه های معلولیت به جهت آشنایی کارکنان با عبارت ها و کلیشه های ناخوشایند و تبعیض آمیز و پرهیز از آنها در تعامل با همکاران معلول؛
- آموزش برای رفع نگرش های اشتباه درباره توانمندی های معلولان.
۳. گروه حمایت و پشتیبانی ایجاد کنید
حال که تغییرات در حال رخ دادن هستند، لازم است یک گروه حمایت و پشتیبانی با شرکت کارکنان معلول ایجاد کنید. وظیفه این گروه نظارت و ارائه مشاوره به شما (به عنوان مدیر کسب وکار) درباره وضعیت کارکنان معلول و نیازهای آنها است. این گروه می تواند منابع حمایتی موردنیاز معلولان در محیط کار را مدیریت کند. همچنین این گروه باید بخشی از فرایند آموزش و جامعه پذیری سازمانی افراد تازه استخدام شده را به دوش بکشد. افراد تازه وارد باید آموزش های لازم برای تعامل با افراد دارای معلولیت را ببینند و نیز با قواعد و شرایط محیط کاری متنوع آشنا شوند.
۴. از طراحان داخلی متخصص برای اصلاحات فیزیکی محیط کار استفاده کنید
حتما پیش از طراحی محیط کار یا اصلاح محیط کار فعلی، با طراح متخصص مشورت کنید. شاید لازم باشد تغییرات زیادی در محیط کاری فعلی صورت بگیرد که با بودجه شما همخوانی نداشته باشد. پس در این شرایط، سنجش نیازها و تعیین اولویت ها ضرورت دارد. بسته به نوع کسب و کار، میزان تغییرات و اصلاحاتی که باید انجام دهید متفاوت است. اغلب ساختمان های نوساز، بنابر قوانین، از حداقل امکانات مانند سطح شیب دار و درهای با عرض مناسب برخوردارند. اگر ساختمان شرکت شما قدیمی است، باید هزینه های بیشتری برای اصلاح و به روزرسانی محیط کار پرداخت کنید. از سوی دیگر شاید نگران این هستید که برای حفظ محیط کاری مناسب برای افراد معلول، مدام باید هزینه کنید. اگر با متخصص مشورت کنید، به شما خواهد گفت که این سرمایه گذاری یک بار انجام می شود و نیاز چندانی به هزینه های مستمر نیست.
۵. تجهیزات مناسب تهیه کنید
صحبت از تجهیزات و وسایل مناسب برای افراد معلول، نباید شما را وحشت زده کند. نوع معلولیت معمولا تعیین کننده نوع وسایل و تجهیزاتی است که باید تهیه کنید. وقتی می گوییم «تجهیزات»، منظورمان همین سطوح شیب داری است که برای دسترسی بهتر معلولان در ورودی ساختمان ساخته می شود. یک مثال دیگر، اختصاص بخشی از پارکینگ با دسترسی آسان تر مخصوص این گروه است. در درون اتاق ها و داخل ساختمان نیز می توان مواردی مانند تجهیزات رایانه ای مناسب برای استفاده از معلولان، توالت های مختص معلولان، کلید های روشنایی، دستگیره های در و… را در نظر گرفت. بازهم تأکید می کنیم که بهتر است پیش از هر اقدام یا خریدی، با افراد دارای معلولیت در شرکت یا متخصصان این حوزه درباره تجهیزات و وسایلی که باید خریداری یا اصلاح شوند، مشورت کنید.
۶. خط مشی های کسب وکارتان را بازنگری کنید
بازنگری خط مشی و سیاست های شرکت خود، وقتی در حال ساخت محیط کاری متنوع و مناسب برای افراد معلول هستید، بسیار مهم است. این بازنگری ها به موارد مختلف مربوط است: از نحوه برخورد شما با مسئله تبعیض تا انعطاف پذیری ساعات کاری. اگر می خواهید محیط کاری شما مناسب همه اقشار و گروه ها باشد، باید خط مشی ها و سیاست های شما به گونه ای بازطراحی شوند که این مورد در آنها بازتاب پیدا کند؛ برای مثال:
- شیوه های آموزش پذیرش تنوع، قوانین و منشور اخلاقی و نیز اصول برخورد با خاطیان باید به روشنی بیان شده باشد؛
- ساعت های کاری انعطاف پذیر برای افراد معلولی که نمی توانند تمام روز های هفته در محیط کار حاضر شوند، در نظر گرفته شده باشد؛
- امکان دورکاری برای افراد معلول فراهم شده باشد؛
- سازگاری کافی برای مواجهه با زمان هایی که فرد معلول توانایی دنبال کردن برنامه عادی کاری اش را ندارد، وجود داشته باشد.
این خط مشی ها، در واقع، نقشه راه شما برای بازطراحی محیط کار به جهت ایجاد فضای مناسب برای همه گروه ها از جمله افراد معلول است.
نکته پایانی اینکه بسیاری از کشورها قوانین و آئین نامه های سفت وسختی درباره به کارگیری افراد معلول در محیط کار دارند. پیش از آنکه به سمت محیط کاری متنوع بروید، حتما این قوانین را بررسی کنید یا از مشاوره حقوقی کمک بگیرید.