روش های کمک به نوزاد برای کنترل و نگه داشتن گردن 

نوزادان هنگام تولد کنترل خیلی کمی روی سرشان دارند، زیرا مهارت های حرکتی و عضلات گردن آنها کاملاً ضعیف است. آنها این مهارت حیاتی را که پایه و بنیان تمام حرکت های بعدی مثل نشستن و راه رفتن است در طول سال اول زندگی شان به تدریج به دست خواهند آورد.کودک شما احتمالاً از حدود یک ماهگی قادر به بالا آوردن سرش می شود و از حدود چهار ماهگی می تواند وقتی در حالت نشسته قرار داده شده است، سرش را بالا نگه دارد. عضلات گردن و کنترل سر او تا شش ماهگی قوی و باثبات می شود.

چه زمانی نوزاد برای گردن گرفتن توانایی پیدا می کند؟

گردن گرفتن نوزاد یکی از مهم ترین گام های تکاملی و رشدی نوزاد است که معمولاً به طور سریع اتفاق می افتد. در حدود ۳ ماهگی عضلات گردن نوزادان قوی تر می شود و می توانند گردن خود را به اطراف بچرخانند و محیط اطراف را ببینند و یا مادر را دنبال کنند. گردن گرفتن نوزاد و قوی شدن عضلات گردن تا ۶ ماهگی طول می کشد. تا ۶ ماهگی عضلات گردن به طور کامل رشد و توسعه یافته و کودک به راحتی می تواند گردن گرفته و سر خود را کنترل کند.البته این در تمامی کودکان یکسان نیست و ممکن است در برخی کودکان زودتر و یا دیرتر اتفاق بیفتد که در هر صورت اجازه دهید مراحل رشدی نوزاد تمام شود و نگران نباشید.

مراحل گردن گرفتن نوزاد و کنترل سر کودک

نشانه های مختلفی وجود دارد که نشان می دهد کودک گردن می گیرد و می تواند سر خود را کنترل کند:

نوزادان تازه متولد شده ۰ تا ۱ ماهه

در نوزادان تازه متولد شده، عضلات گردن بسیار ضعیف است و نوزاد قادر نیست سر خود را نگه دارد و باید در زمان بلند کردن کودک و یا در آغوش گرفتن او، مراقب گردن و سر او باشید.

نوزادان ۱ تا ۲ ماهه

پس از حدود یک ماه متوجه می شوید که عضلات گردن نوزاد شما شروع به تقویت و رشد کرده و کودک به شما و محیط اطراف نگاه می کند و هنگامی که صدای شما را می شنود حتی زمانی که به روی شکم خوابیده باشد، سرش را برمی گرداند و صدا را دنبال می کند. در دو ماهگی عضلات گردن کودک به اندازه کافی قوی شد اند که زمانی که خوابیده است، سرش را به اطراف بچرخاند. در دو ماهگی کودک سعی می کند سرش را بچرخاند و اطراف را ببیند.

نوزادان ۳ تا ۴ ماهه

در این سن یک جهش بزرگ در توانایی گردن گرفتن نوزاد و کنترل سر او می بینید. در این سن می بینید که کودک گردن خود را می گیرد و زمانی که بر روی شکم خوابیده است می تواند سر خود را برای مدتی بالا بگیرد.

نوزادان ۵ تا ۶ ماهه

در شش ماهگی توانایی گردن گرفتن نوزاد به خوبی کامل شده است و کودک به راحتی گردن می گیرد و سر خود را کنترل می کند و به اطراف می چرخاند. در این سن شما متوجه می شوید که کودک براحتی سرش را به اطراف می چرخاند و بر روی گردن و سرش کنترل دارد.

تمرین برای گردن گرفتن نوزاد

هر نوزادی با سرعت منحصر به فردی رشد می کند و نمی توان توانایی های نوزادی را با نوزاد دیگر مقایسه کرد. در نتیجه آنچه در ادامه می آید تنها یک راهنماست!
اگر می خواهید بدانید که نوزادان چگونه توانایی کنترل سرشان را پیدا می کنند، با ما همراه شوید.

۱) بدو تولد تا یک ماهگی

در ماه اول زندگی، نوزادان نمی توانند سر خود را نگه دارند. در نتیجه بایستی در هنگام شیردهی، بغل کردن و آروغ گرفتن از سر و گردن آن ها حمایت کنید. همچنین توصیه می شود که از ۲ هفتگی نوزاد، او را برای مدت کوتاهی روی شکم قرار دهید (تامی تایم tummy time). انجمن پزشکان امریکا (AAP) می گوید: "انجام این کار به طور مرتب کمک می کند تا عضلات گردن نوزاد تقویت شود."
البته در این سن توصیه می شود که به جای قرار دادن نوزاد روی زمین، او را روی شکم یا قفسه سینه خود قرار دهید. انجام این حرکت موجب تقویت پیوند عاطفی شما با نوزاد و همچنین تقویت عضلات گردن او می شود!
نکته مهم: هنگامی که نوزاد را روی شکم قرار می دهید، هرگز او را تنها نگذارید و هر زمان احساس ناراحتی کرد، او را در آغوش بگیرید.

۲) یک تا دو ماهگی

پس از گذشت ماه اول، عضلات شروع به رشد می کنند. اکنون نوزاد می تواند هنگامی که روی شکم قرار دارد، سرش را ۴۵ درجه بچرخاند. اگر تاکنون نوزاد را روی شکم نگذاشته اید، زمان را از دست ندهید و از همین امروز شروع کنید.
در این سن نوزادان می توانند شکل های با رنگ شاد (یا طرح های سیاه و سفید) را تشخیص دهند. کتاب ها و اسباب بازی هایی با این رنگ بندی برای نوزاد تهیه کنید تا توجه او را جلب کند.
در ادامه تمرین هایی برای گردن گرفتن نوزاد به شما معرفی می کنیم.
در زمان خوابیدن روی شکم، بازوی نوزاد را به صورت ضربدری قرار دهید و چانه او را به آرامی روی بازو ها بگذارید. این فعالیت موجب تقویت عضلات گردن نوزاد می شود.
نوزاد را روی تشک بازی به روی شکم قرار دهید و خودتان نیز در کنار نوزاد روی زمین دراز بکشید. با او شروع به صحبت کنید و ببینید که چگونه سرش را بلند می کند و به سمت شما می چرخاند.
برای دو تا سه دقیقه این فعالیت را انجام دهید و به تدریج این زمان را هر هفته را افزایش دهید.
برای ایجاد تنوع می توانید از توپ یوگا نیز استفاده کنید. نوزاد را به روی شکم روی توپ بگذارید و به آرامی آن را به عقب و جلو ببرید (او را روی توپ محکم نگاه دارید). نوزاد از این حرکت ملایم لذت می برد، این فعالیت به خروج گاز های معده او نیز کمک می کند.

۳) سه تا چهار ماهگی

فرزند شما در حال گذر از مرحله ناتوانی نوزادی است و در چند ماه آینده رشد حرکتی چشمگیری خواهد داشت. در طی مراحل رشد نوزاد سه ماهه او می تواند سر خود را با زاویه ۹۰ درجه بلند کند و حتی ممکن است کل قفسه سینه خود را از زمین جدا کند.
در این سن، نوزاد آمادگی های لازم برای خزیدن را کسب می کند! بنابراین، اگر هنوز محیط را برای نوزاد ایمن نکرده اید، عجله کنید! به زودی او تمام خانه را در می نوردد. اگر نوزاد شما هنوز سر و سینه اش را از زمین بلند نمی کند، جایی برای نگرانی نیست.
با انجام این تمرین ها به تقویت عضلات و گردن گرفتن نوزاد کمک کنید.

• نوزاد را به پشت بخوابانید و به آرامی دست های او را بگیرید و بکشید تا به حالت نشسته در بیاید. (مشابه تمرین دراز و نشست) نکته مهم این است که این حرکت را بسیار آرام انجام دهید. انجام این فعالیت موجب تقویت عضلات گردن نوزاد می شود.
• او را درون بالش های نرم بنشانید و اطرافش را امن کنید تا اگر به پشت افتاد، آسیبی نبیند. کنار نوزاد بنشینید و با او صحبت یا بازی کنید. در همین حین مراقب او نیز باشید.
• نوزاد را روی پا های خود بنشانید و با او کتاب یا شعر بخوانید. نگه داشتن نوزاد به این شکل نیز به تقویت عضلات گردن کمک می کند.

۴) پس از پنج ماهگی

اگر چه زمان گردن گرفتن هر نوزادی با نوزاد دیگر متفاوت است، اما حدود ۵ یا ۶ ماهگی، کنترل سر نوزادان کامل می شود. نوزاد در این سن می تواند سر خود را به صورت مستقیم نگه دارد و حتی گردن خود را بچرخاند.
بسیاری از نوزادان در این سن می توانند مستقل روی زمین بنشینند و حرکات سر خود را کنترل کنند. به جز خوابیدن روی شکم، فعالیت های زیر به نوزاد کمک می کند تا عضلاتش تقویت شود و به نقاط عطف رشد حرکتی خود دست یابد.

• در این سن، نوزادان به محیط اطرافشان بیشتر توجه می کنند. نوزاد را روی شکم بگذارید و یک اسباب بازی که صدا می دهد یا چراغ هایش روشن می شود را دور از دسترس او بگذارید.
• هنگامی که نوزاد سرش را برای دید اسباب بازی بلند کرد، به آرامی آن را از روی زمین بلند کنید. حرکت اسباب بازی باعث می شود تا نوزاد سرش را بالاتر بیاورد.
• هنگامی که نوزاد بیدار است، تا حد ممکن او را روی زمین یا پاهایتان بنشانید. صحبت کردن، کتاب خواندن و آواز خواندن با نوزاد موجب تعامل هر چه بیشتر او با محیط پیرامونش می شود که موجب می شود سرش را برای دیدن هر چه بیشتر اطرافش بلند کند.
• در این سن، هنگام بغل کردن نوزاد، او را ایستاده به سمت بیرون بگیرید. اینگونه او تشویق می شود تا سرش را بلند کند و اطراف را ببیند.
• اشاره کردن و نام بردن اشیا هنگامی که نوزاد روی شکم است نیز راه دیگری برای تشویق او به بلند کردن سرش است.
• نوزاد را با کالسکه به پارک ببرید. اکنون که او می تواند در موقعیت نشسته به اطراف نگاه کند و از تماشای طبیعت لذت ببرد.
• نوزاد را در آغوش بگیرد و همراه با یک موسیقی جذاب با او برقصید. تکان های آرام هنگام رقصیدن موجب تقویت عضلات گردن و حفظ تعادل او می شود.
• انگشتان نوزاد را به او نشان دهید و به آرامی آنها را به دهانش نزدیک کنید.
• تعدادی اسباب بازی های حمام برای او تهیه کنید تا تشویق شود هنگام آب بازی، گردن خود را بلند کند و به آنها نگاه کند.

چه زمانی باید نگران تاخیر در گردن گرفتن نوزاد باشیم؟

گردن گرفتن نوزاد یکی از مراحل رشد و تکامل اوست و باید در کنار سایر علائم رشد سنجیده شود. نگه داشتن سر یا به اصطلاح گردن گرفتن برای مراحل بعدی رشد او ضروری است. در سه ماهگی وقتی دستان نوزاد را می گیرید و او را بلند می کنید تا به صورت نشسته در بیاید، باید تا حدودی بتواند گردنش را نگه دارد. اگر این توانایی وجود ندارد، یا در شروع شش ماهگی اگر شیرخوار شما هنوز تمایلی به نشستن ندارد و سرش را نمی تواند سفت نگه دارد و مدام به عقب می افتد، حتما باید با متخصص مشورت کنید.

شل بودن اندام نوزاد، ممکن است به علت های مختلفی رخ دهد، در واقع نگه داشتن سر در شش ماهگی نشانه ی عملکرد خوب سیستم حرکتی، عضلات و سیستم عصبی مرکزی است. اما تاخیر در گردن گرفتن نوزاد می تواند ناشی از شرایط مختلفی باشد، که اختلالات عصبی و عضلانی، تاخیر در رشد و فلج مغزی از جمله ی آنهاست.

اما قبل از اینکه درباره ی علت های تاخیر در گردن گرفتن نوزاد بگوییم باید این نکته را مدنظر داشته باشید که تشخیص بیماری در نوزادان و شیرخوران توسط والدین بسیار مشکل است. نوزادی که متولد می شود باید در هنگام تولد و بعد از آن حداقل یک بار در سه تا پنج روزگی، سپس دو هفتگی و بعد یک ماهگی توسط متخصص نوزادان بررسی و معاینه شود. بعد از آن هم هر زمان نگران علامت یا نشانه ای در نوزاد یا شیرخوار خود بودید، به جای نگرانی به متخصص مراجعه کنید.

علت تاخیر در گردن گرفتن نوزاد چیست؟

علت دیر گردن گرفتن نوزاد به عوامل زیادی مرتبط است ازجمله:

سندرم شلی شیرخوار یا هیپوتونی

برخی از نوزادان به دلیل وجود بیماریهای ارثی و مادرزادی مبتلا به این مشکل هستند. این نوزادان، بی حال هستند. خوب نمی توانند شیر بمکند و عضلات بسیار سست دارند. هنگامی که اندام هایشان را بگیرید، مقاومتی از خودشان نشان نمی دهند. گریه ی آنها ضعیف است و تغذیه ی مناسب ندارند. با بالا رفتن سنشان، این موضوع مشخص تر می شود. این بیماری ممکن است به دلیل مشکل درمغز، اعصاب یا عضلات ایجاد شود.

عفونت ها

ابتلای مادر به بیماری های عفونی در دوران بارداری می توانند بر اندام های نوزاد تاثیر بگذارند. مشکلات داخل رحم مادر مثل عفونت ها یا ابتلا به مننژیت در بدو تولد می تواند یکی از علت های شلی عضلات در کودکان است برخی از بیماریهای عفونی در دوران بارداری مثل سرخجه یا عفونت خونی در دوران نوزادی هم می توانند سیستم عصبی نوزاد را درگیر و در رشد و تکامل او اختلال ایجاد کنند.

مشکلات زمان زایمان

ضربه به سر، زایمان سخت، یا مشکلات ریوی در زمان تولد هم می توانند باعث شلی شیرخوار شوند.

تورتیکولی (کجی گردن)

تورتیکولی یا به اصطلاح تورتیکولیس به معنی پیچ خوردن عضلات گردن است. نوزادان ممکن است در رحم مادر یا به علت زایمان سخت دچار این مشکل شوند. تورتیکولی در نوزادان معمولا با درمان هایی مثل تغییر وضعیت گردن یا انجام نرمش های کششی حل می شود.تورتیکولی یا کجی گردن در نوزادان هنگامی اتفاق می افتد که ماهیچه هایی که استخوان پستان و گردن را به جمجمه (عضله استرنکلئیدوماستوئید) وصل می کنند، کوتاه می شوند. از آنجا که عضله گردن نوزاد در یک طرف آن کوتاه شده است، سر به یک سمت کشیده می شود. غالباً این عضله به دلیل موقعیت های غیر طبیعی جنین در رحم مادر، آسیب دیدگی هنگام تولد، ناهنجاری ها یا مشکلات استخوانی در قسمت گردن و ستون فقرات کوتاه یا سفت می شوند. در موارد نادری علت آن بیماری های ارثی است که می تواند باعث آسیب به سیستم عصبی یا عضلات شود.

اوتیسم

تحقیقات جدید نشان داده است که تاخیر در گردن گرفتن نوزاد، ممکن است نشانه ی زودرس بیماری اوتیسم باشد. طبق یافته های موسسه ای در آمریکا، یک آزمایش ساده درباره ی نشستن در شیرخواران ممکن است در تشخیص زودرس اختلالات طیف اوتیسم کمک کند. براساس این تحقیق به خصوص اگر در خانواده یا فامیل، فرد مبتلا به اوتیسم وجود داشته باشد، وجود اختلال حرکتی در دوران نوزادی نشانه ای است که باید جدی گرفته شود.محققان توصیه می کنند که اگر یک خواهر و برادر نوزاد، مبتلا به اختلال طیف اوتیسم است، والدین تاخیر در نگه داشتن سر یا گردن نگرفتن نوزاد بعد از سه ماهگی را به متخصص گزارش کنند.

مداخله زودرس در اوتیسم بسیار مهم است و شناسایی تاخیر در نگه داشتن سر در سال اول زندگی، به عنوان یک نشانه ی زودرس، ممکن است به خانواده ها کمک کند تا در درمان این بیماری کمک بیشتری به کودکشان کنند. در غیر این صورت، ممکن است شناسایی بیماری کودک تا چهارسالگی به تاخیر بیفتد و در صورت بروز اختلالات اجتماعی و ارتباطی به این اختلالات به درستی رسیدگی نشود.

درمان تاخیر در گردن گرفتن نوزادان

بسته به اینکه چه علتی باعث گردن نگرفتن و شل شدن گردن شیرخوار و اندام های او شده است، درمان هم متفاوت است. مثلا درمان در شیرخواری که به علت عفونت مادرزادی یا بعد از تولد به این مشکل دچار شده متفاوت از کودکی است که به علت مشکلات هنگام زایمان یا مشکلات ژنتیکی دچار این مسئله است. درمان ها معمولا شامل درمان های دارویی، کاردرمانی و فیزیوتراپی است تا به کم کردن و حل مشکل کمک شود.

درمان تورتیکولی نوزادان بهترین راه برای درمان تورتیکولی این است که کودک خود را تشویق کنید که سر خود را به دو جهت بچرخاند. این موضوع به شل شدن عضلات گردن و سفت کردن عضلات دچارشلی کمک می کند. البته مطمئن باشید که نوزاد با چرخاندن سر به خودش آسیب نمی رساند.

تمرینات تورتیکولی برای درمان تاخیر در گردن گرفتن نوزادان

قرار دادن کودک روی معده برای مدت کوتاهی پس از بیدار شدن (معروف به "زمان شکم") یک تمرین مهم است. زیرا به تقویت عضلات گردن و شانه کمک می کند و کودک شما را برای خزیدن آماده می کند.

این تمرین به خصوص برای کودک مبتلا به تورتیکول و سر صاف مفید است و در واقع می تواند به یکباره در درمان هر دو مشکل کمک کند.

• شیرخوار را برای مدت زمان کوتاهی، روی شکم قرار دهید. می توانید او را روی دست خود و در دامانتان یا روی قفسه سینه تان بگذارید.
• او را طوری قرار دهید که سرش کمی از شما دور باشد.
• سپس با کودک خود صحبت کنید یا آواز بخوانید و او را تشویق کنید که به سمت شما گردنش را بچرخاند.
• این تمرین را 10 تا 15 دقیقه چند بار در روز تمرین کنید.
• وقتی کودک شما به مدت 10-15 ثانیه سر خود را چرخاند، خسته می شود و نیاز به استراحت دارد.

تمرینات حرکات کششی برای درمان تورتیکولیس درصورتی که از 2 تا 6 ماهگی شروع شود، نتیجه ی خوبی دارد. اگر متوجه شدید مشکل نوزاد شما با کشش بهبود نمی یابد، با پزشک یا فیزیوتراپیست صحبت کنید.

علاوه بر این تمرین، شما می توانید ازروشهای دیگر هم استفاده کنید تا شیرخوار برای چرخاندن گردنش به سمت درگیر ترغیب شود. به عنوان مثال، اگر شیرخوار به طور معمول سر خود را به سمت چپ می چرخاند، هنگام بازی با او، در سمت راست بایستید. همین کار را وقتی او را در گهواره قرار می دهید هم انجام دهید.

فیزیوتراپی برای درمان تاخیر در گردن گرفتن نوزادان

بسته به علت گردن نگرفتن شیرخوار، فیزیوتراپی تاثیر متفاوتی دارد. در مواردی ممکن است پزشک برای معالجه فشرده تر در شیرخوارانی که مبتلا به مشکلات عضلانی و یا عصبی هستند، او را به یک متخصص فیزیوتراپی معرفی کند. پس از شروع درمان، پزشک متخصص شیرخوار را هر 2 تا 4 هفته یکبار معاینه می کند تا ببیند روند درمان چگونه است. در این معاینه ها، او اندازه گیری می کند که شیرخوار در چه درجه ای می تواند سر خود را نگه دارد یا بچرخاند. سپس به تقویت عضلات گردن کمک می کند تا بتواند دامنه حرکت آنها را افزایش دهد.

کاردرمانی برای درمان تاخیر در گردن گرفتن نوزادان

برخی از اوقات پزشک توصیه می کند که برای رفع مشکل تاخیر در گردن گرفتن نوزاد به کار درمانگر مراجعه کنید. کاردرمانگر کسی است که رویکردهای درمانی را با آگاهی از جسم، ذهن و روان بیمار انجام می دهد و با توجه به مشکلی که وجود دارد، کار و فعالیت هایی را طرح ریزی می کند تا بدن بتواند خودش، علائم را بهبود ببخشد.

کاردرمانی برای درمان تاخیر در گردن گرفتن نوزاد، شامل فعالیت هایی است که به شیرخوار کمک می کند تا مرکز ثقل بدنش را بشناسد. سپس براساس این مرکز ثقل، دست هایش را به سمت دهان بیاورد، پاهایش را حرکت دهد و یا پاهایش را به سمت دهان بیاورد. به این ترتیب عضلات جلوی بدن و پشت با هم شروع به رشد و قوی تر شدن می کنند. کاردرمان ها به شما می آموزند که تمرینات مختلف را چگونه در منزل با فرزندتان انجام دهید تا مشکل رفع شود.

جراحی برای درمان تاخیر در گردن گرفتن نوزادان

هنگامی که فیزیوتراپی و تمرینات خانگی مشکل شل بودن عضلات گردن و یا کجی آن را رفع نکرد و تاخیر در گردن گرفتن نوزاد همچنان ادامه داشت، گاهی اوقات جراحی کمک کننده است. این اتفاق فقط به ندرت در مورد نوزادانی که تحت درمان با تورتیکولی مداوم هستند، رخ می دهد. تعداد بسیار کمی از کودکان مبتلا به تورتیکول مادرزادی به عمل جراحی نیاز دارند. این عمل جراحی عضله استرنکلئیدوماستوئید را بلندتر می کند و تورتیکول ها را اصلاح می کند. به طور معمول ، پزشک معمولا قبل از شروع پیش دبستانی جراحی را توصیه نمی کند.