نقاشی پشت شیشه
نقاشی پشت شیشه قسمی از هنر نقاشی است که ایجاد نقش در آن به شیوه ی معکوس اتفاق می افتد. به صورتی که ابتدا قسمت های حساس پایانی، در آغاز کار انجام می شود. یعنی ابتدا به جزئیات و ظرایف کار و سپس به رنگ های اصلی و رنگ آمیزی زمینه پرداخته می شود.
این نوع نقاشی غالبا در طرح دو بعدی و رنگ های درخشان از دیر زمان با اسلوب های مختلف در هنرهای مردمی و قومی بسیاری از کشورها متداول بوده است. در ایران پیشینه ی آن محتملا به عهد صفویان باز می گردد و موضوع های دینی و دنیوی در آن به کار برده می شد. از عهد زندیه به بعد این نوع نقاشی به قلمروی هنر رسمی نیز راه یافت.
چون غالب نقاشی های پشت شیشه در تکایا، ساختمان امامزاده ها و دیگر اماکن مذهبی قرار داده می شدند و به گونه ای اجتناب ناپذیر، زیارت کنندگان تمایل به تبرک جستن از ساحت پیشوایان دین اسلام از طریق مَس شمایل تصویر شده ی ایشان در قالب نقاشی های پشت شیشه داشتند، نقاشِ پشتِ شیشه، مصرانه و به گونه ای خودآگاه از تصویر کردن مضامین مذهبی، خطوط قرآنی و اسامی ائمه ی اطهار بر روی شیشه اجتناب ورزیده و به شیوه ای معکوس بر پشت شیشه می پرداخته است.
تفاوت نقاشی پشت شیشه با روی بوم
ذکر این نکته ضروری است روش كار در نقاشی پشت شیشه با نقاشی روی بوم نقاشی روی شیشه ( ویترای) فرق دارد. نقاشی پشت شیشه بر خلاف نقاشی معمولی کار آسانی نیست. زمانی که نقاش روی کاغذ و یا بوم نقاشی می کند به آنچه که انجام می دهد مسلط است و در پایان نیز به سادگی به قلم گیری می پردازد ولی در نقاشی پشت شیشه این روش به گونه ای دیگری انجام می پذیرد ، بدین معنی که قسمت های حساس پایانی در آغاز كار انجام می شود، ابتدا جزئیات و ظرایف كار انجام می شود و سپس به رنگ های اصلی و رنگ آمیزی زمینه پرداخته می شود.
مثلا اگر خالی بر روی گونه زنی وجود داشته باشد ، باید آن خال را قبل از رنگ کردن صورت و یا گلوبند زرینی که به گردن اوست با تمام مظاهرش نقاشی شود،سپس گردن او رنگ آمیزی گردد و تکامل یابد.
دومین تفاوت نقاشی پشت شیشه با نقاشی روی بوم یا هر زمینه دیگر این است كه در نقاشی روی بوم اشتباهات را می توان با رنگ ها رفع كرد اما در نقاشی پشت شیشه رنگ اشتباه را با رنگ دیگر نمی توان درست كرد، بلكه باید رنگ های زده شده را پاك و از نو شروع كرد.
نقاش پشت، شیشه باید با مبانی طراحی آشنایی داشته و بتواند انواع طرحهای منظره (طبیعت بیجان) و حیوانات و پرندگان ، ابینه تاریخی و مینیاتور را روی شیشه ساده و مات شده و پلکسی گلس منتقل کرده و از عهده نقاشی انواع طرحها پشت شیشه برآید.
مینیاتور سیاه قلم
این نوع مینیاتور به طوری که از نام آن مفھوم است فقط با قلم سیاه روی زمینه ھای روشن کار می شود و در تمام ادوار، تحولاتی که در سبک نقاشی ایران حاصل شده وجود داشته ودارد.
ولی از دوره صفویه به بعد بیشتر رایج گردیده بطوریکه کتب خطی بسیاری با شیوه سیاه قلم مصور شده و امروز نیز ھنرمندان این شیوه علاقه خاصی دارند.
برای تھیه مینیاتور سیاه قلم، از مرکبھای مرغوب خطاطی استفاده می کنند و ھر قدر مرکب نرم تر و کشش آن بیشتر باشد قدرت قلم و امکان نازک کاری بیشتر به ھنرمند می دھد.
شیوه سیاه قلم را با رنگھای دیگر مانند قھوه ای تیره و حتی قرمز یا آبی تیره و به طور کلی رنگھای روحی سیر تھیه نموده اند، لیکن در ھر حال از یک رنگ منحصر به فرد روحی تجاوز نمی کند و طرز کار کردن عیناً مانند مرکب میباشد.
در دوره قاجاریه که مینیاتور آبرنگ به شیوه زمان تھیه می شد از مینیاتور و گل و بوته ھای این دوره به شیوه سیاه قلم زیاد دیده می شود.
شیوه انجام تکنیک نقاشی سیاه قلم
این نوع نقاشی معولاً به صورت فتو رئال و هایپر رئال انجام می شود و هنرمند به جای استفاده از مدل زنده، از روش جزء به کل استفاده می کند. به عبارت دیگر هنرمند با استفاده از یک عکس با کیفیت از مدل خود، با دقت و ریزبینی آن را بازسازی می کند.
امروزه علاوه بر طراحی چهره سیاه قلم، طراحی منظره با مداد کنته نیز محبوبیت بسیار زیادی در بین هنرمندان و هنرجویان پیدا کرده است.
نگاهی به تاریخچه و مکاتب هنر نگارگری
