پیامی که آمریکا با ترور رهبر القاعده در افغانستان به خاورمیانه مخابره کرد 

وقتی که آمریکا در کابل ایمن الظواهری را هدف قرار می دهد می خواهد این پیام را به متحدان خودش برساند که آمریکا همچنان یکی از بازیگر مهم و تعیین کننده در منطقه هست و در صورتی که لازم باشد می تواند دخالت کند و با تهدیدات منطقه ای مقابله بکند.

ساعدنیوز: ترور ایمن الظواهری در شرایطی رقم می خورد که ایالات متحده آمریکا پیشتر از افغانستان خارج شده و به اعتقاد بسیاری منطقه خاورمیانه و خصوصاً جنگ بر علیه تروریسم دیگر مسأله شماره 1 ایالات متحده آمریکا نیست. چرا به اعتقاد حضرتعالی آمریکا در این مقطع اقدام به ترور شخص شماره یک القاعده در افغانستان کرده است؟

دکتر رحمان قهرمانپور: در مورد این که آیا آمریکا خودش زمان کشتن ایمن الظواهری را انتخاب کرده یا این که چاره ای جز این نداشته، ما اطلاعاتی نداریم. تحلیل دقیق این که چرا آمریکا این کار را کرده نیازمند دسترسی به اطلاعات پشت پرده ای است که فعلاً علنی نشده است.

با فرض این که آمریکا خودش زمان حمله را انتخاب کرده و به اطلاعات لازم درباره مکان استقرار ایمن الظواهری دسترسی داشته، می توانیم بگوئیم که دلیل انتخاب زمان فعلی چند تا مسأله می تواند باشد؛ از همه مهمتر این که این حمله بعد از سفر بایدن به خاورمیانه انجام می شود، سفری که در آن، بایدن می خواست به متحدان منطقه ای خودش و در رأس آنها عربستان، امارات و اسرائیل، این پیام را بدهد که علیرغم تغییر سیاست خارجی آمریکا و تمرکز آمریکا بر چین، آمریکا همچنان خودش را متعهد به تأمین امنیت متحدان منطقه ای خودش می داند و در صورت لزوم، از آن دفاع خواهد کرد.

بنابراین، وقتی که آمریکا در کابل ایمن الظواهری را هدف قرار می دهد می خواهد این پیام را به متحدان خودش برساند که آمریکا همچنان یکی از بازیگر مهم و تعیین کننده در منطقه هست و در صورتی که لازم باشد می تواند دخالت کند و با تهدیدات منطقه ای مقابله بکند. دلیل دومی که در راستای سیاست کلان آمریکا هست، تأکید آقای بایدن و کاخ سفید بر برقراری ثبات نسبی در خاورمیانه و کاهش تهدیدات منطقه ای است.

آقای بایدن در مقاله ای که پیش از سفر به خاورمیانه در روزنامه واشنگتن پست منتشر کرد، به صراحت نوشت که برخلاف گذشته، تروریست ها در خاورمیانه دیگر قدرت زیادی ندارند، و آمریکا به مبارزه خودش برای نابودی تتمه آنها در منطقه ادامه خواهد داد. از این منظر، هدف قرار دادن ایمن الظواهری حاوی این پیام است که آمریکا مبارزه با تروریسم را فراموش نکرده، ولی در عین حال مبارزه مؤثر با تروریسم مستلزم حضور گسترده نظامی آمریکا در منطقه نیست. و با وجود این که، آمریکا از افغانستان عقب نشینی کرده، همچنان این توانایی را دارد که گروه های تروریستی را در منطقه هدف قرار دهد و بکشد.

کسانی که با مسائل افغانستان آشنایی عمیقی دارند، معتقدند که ممکن است که اختلافات و رقابت های داخلی طالبان باعث شده باشد که بخشی از آنها این اطلاعات را به آمریکا داده باشند.

ساعدنیوز: برخی منابع اتهاماتی را علیه حکومت خودخوانده طالبان در افغانستان درباره انجام یک معامله با آمریکا در خصوص ترور ایمن الظواهری مطرح کرده اند. به نظر حضرتعالی این اتهامات تا چه اندازه می تواند با واقعیت های موجود در افغانستان تطابق داشته باشد؟

دکتر رحمان قهرمانپور: ما اطلاعات دقیق و علنی شده در این خصوص نداریم. حدس و گمان هایی زده می شود؛ کسانی که با مسائل افغانستان آشنایی عمیقی دارند، معتقدند که ممکن است که اختلافات و رقابت های داخلی طالبان باعث شده باشد که بخشی از آنها این اطلاعات را به آمریکا داده باشند. یک فرض هم این است که حکومت طالبان برای آزادسازی اموال بلوکه شده خودش در آمریکا، با ترور ایمن الظواهری موافقت کرده است. مخصوصاً این که گفته می شود که ایمن الظواهری تحت نظر طالبان در یک خانه امن زندگی می کرده و اطلاعات مربوط به این خانه امن در اختیار طالبان بوده و دسترسی آمریکا به آن آسان نبوده است.

اینها همه فرضیاتی است که مطرح می شود. ما می توانیم این فرضیات را نقد کنیم. به طور مثال، اگر بپذیریم که آمریکایی ها همچنان در افغانستان حضور اطلاعاتی دارند و افراد یا گماشته هایی در آنجا دارند که این اطلاعات را در اختیار دولت آمریکا قرار دهند، این فرض معامله طالبان با آمریکا زیر سؤال می رود. ای بسا خود آمریکایی ها به اطلاعات خانه امن دسترسی داشته اند، و او را هدف قرار دادند. لذا پاسخ به این سؤال تا زمانی که اطلاعات علنی و دقیقی منتشر نشده است، بسیار دشوار است.

در شرایط کنونی منطقه، داعش و القاعده قدرت مانوور زیادی ندارند که بتوانیم نتیجه بگیریم که حذف رهبران این گروه های تروریستی بتواند تغییری در ترتیبات امنیتی منطقه ای ایجاد کند.

ساعدنیوز: تأثیرات این ترور در ترتیبات امنیتی در افغانستان و منطقه به نظر حضرتعالی چه خواهد بود؟

دکتر رحمان قهرمانپور: درباره این موضوع باید به چند نکته توجه داشت. واقعیت این است که بعد از تشکیل ائتلاف بین المللی علیه داعش در زمان اوباما خیلی از این گروه های تروریستی و سلفی تضعیف شدند. از طرف دیگر، مناقشات منطقه ای و جنگ داخلی در سوریه و لیبی به این گروه ها فرصت داده بود که خودشان را نشان دهند و زمینه برای فعالیت داشته باشند. کاسته شدن از جنگ داخلی در سوریه و لیبی، شرایطی را به وجود آورد که آن گروه ها دیگر نمی توانند در آنجا فعالیت چندانی داشته باشند. از طرفی، ما می دانیم که کشورهایی که حامی این گروه های تندرو و سلفی در منطقه بودند، سیاست هایشان به نسبت با گذشته فرق کرده است. بنابراین، در کل، این گروه های سلفی و تروریست دچار افول شده بودند. ضمناً بخش قابل توجهی از نیروهای داعش در سوریه در زندان هستند.

لذا به طور کلی این گروه ها در چند سال اخیر، تهدید جدی برای منطقه حساب نمی شدند. هدف قرار دادن آنها، مانند هدف قرار دادن ابوبکر البغدادی در سوریه تأثیر آنچنانی بر معادلات منطقه ای نخواهد داشت. چرا که در شرایط کنونی منطقه، داعش و القاعده قدرت مانوور زیادی ندارند که بتوانیم نتیجه بگیریم که حذف رهبران این گروه های تروریستی بتواند تغییری در ترتیبات امنیتی منطقه ای ایجاد کند.