ساعدنیوز
ساعدنیوز

روس ها گاهی به دلیل شرایط منطقه ای حاضر هستند که وزن ژئوپلیتیکی خود در مناطق خارج نزدیک را بفروشند

  چهارشنبه، 23 شهریور 1401   کد خبر 222928
روس ها گاهی به دلیل شرایط منطقه ای حاضر هستند که وزن ژئوپلیتیکی خود در مناطق خارج نزدیک را بفروشند
تحرکات اخیر در منطقه اشغالی قره باغ و درگیری نیروهای آذربایجان و ارمنستان نشان می دهد که قفقاز جنوبی در آستانه یک تحول معنادار و تأثیرگذار قرار دارد! تقابل دو همسایه ایران، می تواند به قیمت از دست رفتن یکی از شاهراه های ترانزیتی ایران تمام شود. ساعدنیوز در گفتگو با دکتر سهراب انعامی علمداری کارشناس مسائل راهبردی به بررسی این موضوع پرداخته است.

احداث دالان ارتباطی میان جمهوری آذربایجان و نخجوان طبق توافقنامه آتش بس محل درگیری و نزاع جمهوری آذربایجان و ارمنستان است.

ساعدنیوز: بعد از امضای متن آتش بس میان ارمنستان و آذربایجان با وساطت مستقیم روسیه عملاً برای مدتی آرامش در مرزهای دو کشور برقرار بود و حتی فرایند عادی سازی روابط و گفتگوهایی متعاقباً میان دو کشور و نیز شریک اصلی آذربایجان یعنی ترکیه با ارمنستان در جریان بود. درگیری های 24 ساعت گذشته تلفات زیادی داشته است و آذربایجان اعلام کرده است که 50 تن از سربازان این کشور در این درگیری ها کشته شده اند به نظرتان چه مسائلی باعث شعله ور شدن دوباره آتش درگیری ها در قفقاز جنوبی شده است؟

دکتر سهراب انعامی علمداری: نگاهی به پیشینه تحولات منطقه قفقاز جنوبی به ویژه بحران قره باغ ناگورنو نشان می دهد که این منطقه از جمله مناطقی است که مبتلا به بحران ژئوپلیتکی است. بحران های ژئوپلیتیکی در مناطقی شکل می گیرد، که افزون بر اصطکاک جغرافیایی دارای فضایی از تعارض و چندگونگی هویتی اسیت. منطقه ناگورنو قره باغ از جمله این مناطق است که در تاریخ متاخر خود از دوران روسیه تزاری این تعارض هویتی ایجاد و تشدید شده است. در این چارچوب، شکل بحران های آن نیز به دلیل همین تعارض هویتی تاریخی، دایمی و دامنه دار است.
با وقوع جنگ اول قفقاز جنوبی که از سال 1988 تا 1994 و در دوران فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی شکل گرفت، المان ها و مولفه های هویتی آشکار بود؛ المان هایی که ابتدا در درون منطقه قره باغ ناگورنو و در پی چالش های هویتی و وزن یابی ارمنی ها شکل گرفت و سپس با حمایت های نظامی ارتش درحال فروپاشی شوروی به نفع ارمنستان به جنگی تمام عیار میان ارمنستان و جمهوری آذبایجان تبدیل و در نهایت به دلیل فقدان اجماع داخلی و تشدید اختلافات سیاسی در باکو به نفع ایروان تمام شد و ارمنستان توانست علاوه بر حضور در منطقه اصلی قره باغ مناطقی از جمهوری اذربایجان را نیز به دست آورد.
در نهایت با وجود مذاکرات صلح در چارچوب های دوجانبه و چندجانبه به ویژه سازمان همکاری و امنیت اروپا، مذاکرات به سرانجام نرسید.
با افزایش قیمت نفت و بر سرکار آمدن خانواده علی اف در جمهوری آذربایجان (ابتدا حیدر علی اف و سپس الهامی علی اف) این کشور به لحاظر سیاسی و اقتصادی به یک تعادل راهبردی در داخل و روابط خارجی خود رسید و به نظرم، همین افزایش وزن ژئوپلیتیکی منجر به جنگ دوم قره باغ و روند بازپس گیری مناطق از دست رفته در سال 1994 شد. این بار شرایط برای طرف ارمنی سخت دشوار بود، چرا که ارمنستان به لحاظ سیاسی و اقتصادی با مشکلات و معضلات عدیده ای مواجه بود و سرانجام جنگی که از ۲۷ سپتامبر ۲۰۲۰ آغاز شده بود و 44 روز به طول کشید در ۹ نوامبر با حضور الهام علی اف، ولادیمیر پوتین و نیکول پاشینیان در مسکو و نیمه شب با دستیابی به یک توافق نامه آتش بش در 9 بند به اتمام رسید.
در این توافق نامه به بندی اشاره دارد که در آن کریدوری در یک نوار سرزمین های کشور ارمنستان نزدیک به مرزهای ترکیه و ایران برای تردد اتباع آذربایجان به جمهوری خودمختار نخجوان ایجاد خواهد شد که نظارت و تضمین امنیت آن بر عهده نیروهای روسی است. این بند خود محل اختلاف بنیادین میان باکو و ایروان بوده و درگیری اخیر وحتی تنش ها متعدد و کوچک و بزرگ پس از توافق 9 نوامبر نیز ناظر بر این بند توافق است.

تصویر

به نظر می رسد که اساساَ باکو و آنکارا رویکرد تقابلی در این زمینه دارند و تلاش دارند در شرایط تنش منطقه ای خواسته و انتظارات راهبردی خود را به سرانجام برسانند.

ساعدنیوز: آذربایجان همچنان بر احداث دالان زنگزور اصرار دارد و ترکیه نیز در این مورد حامی آذربایجان است و اردوغان نیز بارها این مطلب را تکرار کرده است. با توجه به منافع استراتژیک ایران در این خصوص و تغییر احتمالی ژئوپلتیک منطقه و قطع دسترسی ایران به این مسیر فوق حساس، آیا تهران اجازه این کاری را خواهد داد؟ واکنش احتمالی تهران چه خواهد بود؟

دکتر سهراب انعامی علمداری: ببنید دالان زنگزور یکی از موضوعات پیچیده و متناقض در وضعیت منطقه است. اساساً ساختار و سازه جغرافیایی(کوهستانی و دارای ارتفاعات سنگی و متداخل) منطقه اجازه ایجاد یه دالان ارتباط جاده ای مستقیم را نمی دهد. تنها مسیر ارتباطی کنونی نیز یک خط آهن به جا مانده از دوران شوروی سابق است که از اریکه کناره رودخانه ارس در منتهی الیه غربی جمهوری خودمختار نخجوان آغاز و با عبور از خاک ارمنستان کنونی به خاک جمهوری آذربایجان در منطقه زنگزور وارد می شود.
بنابراین، چنین شرایط جغرافیایی اجازه عبور مستقیم جاده ای را به باکو نمیدهد و برای عبور جاده ای نیاز به ورود به بخش جنوبی ارمنستان یعنی استان سیونیک و سپس حرکت به سمت شمال و ورود به خاک اصلی جمهوری خودمختار نخجوان است.
باکو اصرار دارد که در قالب بند 9 جموری اذربایجان بایستی از این حق برخوردار باشد که از طریق یک دالان به نخجوان و از آنجا نیز به ترکیه متصل شود.
جمهوری اسلامی ایران از همان ابتدای بحران تلاش کرد که از طریق میانجی گری فعال آتش بس در فرایند جنگ ایجاد شود و حتی بر حق جمهوری آذربایجان درباره مناطق اشغال شده از سوی ارمنستان تاکید داشت و دارد و طرح هایی نیز درباره دالان زنگزور مبنی بر ایجاد پل بر روی رودخانه ارس از منتهی الیه مرز نخجوان و ارمنستان و ورود جاده ای به ایران و سپس احداث پل دیگر در منتهی الیه شرقی و نقطه اتصال زنگزور ارایه داد تا بن بست جاده ی جمهوری آذربایجان با نخجوان و ترکیه رفع شود و حتی قراردادهایی در این زمینه مابین تهران و باکو به امضا رسید.
اما به نظر می رسد که اساسا باکو و آنکارا رویکرد تقابلی در این زمینه دارند و تلاش دارند در شرایط تنش منطقه ای خواسته و انتظارات راهبردی خود را به سرانجام برسانند.
در این قالب الگوی رفتاری جمهوری اسلامی ایران درباره وضعیت منطقه ای مبتنی بر یک ادراک و دورنمای راهبردی است. اینکه دو کشور دیگر تلاش بکنند در چارچوب یک راهبرد مشخص که توازن و تعادل راهبردی منطقه مهم قفقاز جنوبی را برهم برنند اساساَ قابل پذیرش نیست، چراکه افزون بر عامل برهم خوردن وزن راهبردی در ژئوپلیتیک سیال منطقه، ایران مسیر دسترسی چندگانه خود در چارچوب کریدور جنوب به شمال را از دست خواهد داد و چنین روند و وضعیتی برای کشوری با وزن راهبردی ایران در گستره دریای خزر تا خلیج فارس و اقیانوس هند غیرقابل قبول است.
از سوی دیگر، جمهوری آذربایجان سال هاست مناسبات گسترده ای را با اسرائیل در حوزه های راهبردی، سیاسی- امنیتی و اقتصادی برقرار کرده و چنین شرایطی می تواند باعث شکل گیری وضعیت توازن تهدید برای ایران در مرزهای شمالی از سوی اسرائیل شود در چنین فضایی افزایش تنش با وجود مدیریت این تنش ها از سوی دو طرف محتمل بوده، و حتی می تواند به اصطکاک نظامی میان دو طرف در مزرها یا حتی ورود ایران به یک روند بازدارندگی تهاجمی نیز ختم شود.

تصویر

روس ها درباره قره باغ در یک چرخش معنادار و با سکوت راهبردی به جمهوری آذربایجان اجازه دادند که مناطق اشغالی از زمان جنگ اول قره باغ را دوباره تصرف کنند.

ساعدنیوز: با توجه به توافقات اخیر روسیه با ترکیه در خصوص عادی سازی روابط با سوریه و ائتلاف دو کشور در خصوص مسائل منطقه ای بعد از تغییر نگاه اردوغان به غرب و تنش های اخیر با یونان، آیا حمایت تلویحی مسکو از آذربایجان در خصوص مسأله قره باغ با چاشنی حمایت مضاعف اردوغان، می تواند یک تغییر ژئوپلتیک را به ارمنستان و ایران تحمیل کند؟

دکتر سهراب انعامی علمداری: ببینید وضعیت کنونی جهان یک وضعیت سیال، پویا و ژلاتینی است، و به تعیبر من، ما با یک جهان آشوب زده مواجه هستیم. در چنین شرایطی، مناطق با پویش های ژئوپلیتیکی و راهبردی بیشتری مواجه هستند. همچنین کشورها گاهی تلاش می کنند منافع کوتاه مدت را بر منافع بلندمدت در اولویت قرار دهند و اتئلاف ها نیز شکل کوتاه مدت به خود می گیرند.
روس ها برای دهه های متمادی در حوزه قفقاز جنوبی حضور داشته اند و در دوران پسا شوروی نیز یکی از حوزه های به اصطلاح خارج نزدیک این کشور در این منطق بوده است. ارمنستان یکی از مناطقی است که یکی از پایگاه های مهم نظامی روسیه قرار دارد و ایروان نیز در چارچوب سازمان پیمان امنیت جمعی(CSTO) با روسیه همکاری نظامی دارد. اما روس ها درباره قره باغ در یک چرخش معنادار و با سکوت راهبردی به جمهوری آذربایجان اجازه دادند که مناطق اشغالی از زمان جنگ اول قره باغ را دوباره تصرف کنند و سپس با دیپلماسی قوی توانستند جنگ را درهمان مرزها متوقف و آتش بس ایجاد کنند. چنین روندی نشان داد روسیه نقش راهبردی خود در منطقه قفقاز جنوبی را ایفا کرده است.
اما شرایط کنونی نشان می دهد که روس ها گاهی به دلیل شرایط منطقه ای حاضر هستند که وزن ژئوپلیتیکی خود در مناطق خارج نزدیک را بفروشند، به مانند روندی که پس از حادثه یازدهم سپتامبر2001 میلادی و حمله آمریکا به افغانستان رخ داد. در آن زمان مسکو با فروش بخشی از وزن خود به دولت جورج پوش پسر، منافع اقتصادی گسترده ای را در اروپا و مناطق دیگر جهان به دست آورد. اکنون پس از سال ها چنین شرایطی نیز می تواند در روند مذاکرات و در میانه بده بستان های اقتصادی، سیاسی- امنیتی رخ دهد. اما چنین روندی وابسته به موضوعاتی مانند جنگ اوکراین، وضعیت احیای برجام، میزان سود و زیان و چانه زنی با جمهوری آذربایجان و ترکیه و در نهایت گستره تحریم های غرب غلیه روسیه دارد.
در چینن وضعیتی جمهوری اسلامی ایران اگرچه با شرایطی متناقض در همکاری های سیاسی و اقتصادی با روسیه و ترکیه مواجه خواهد بود اما هم روسیه و هم ترکیه به موضع رسمی ایران درباره تغییرات ژئوپلیتیکی در مرزهای رسمی آگاه هستند. پس در نهایت هرگونه چانه زنی میان ترکیه و روسیه برای ایجاد تغییرات ژئوپلیتیکی می تواند فضای تعامل راهبردی میان سه کشور را به سرعت کاهشی کرده و حتی تخریب کند.

پایگاه خبری ساعدنیوز را در شبکه‌های اجتماعی دنبال کنید.

دیدگاه ها
  دیدگاه ها
پربحث های هفته   
سوژه شدن موجودی حساب هوش پران مشتری مغازه موبایل فروشی+عکس/ تا حالا این همه عدد رو کنار هم ندیده بودم که امروز دیدم🙄 (733 نظر) میزبانی حسن روحانی از سیاستمداران و اقوام در مراسم عید دیدنی در منزل زیبا و ایرانی پسندش+ عکس/ چه مبلمانی، چه فرش هایی، از همه مهمتر چه خونه دلبازی😍 (412 نظر) مراسم سلام عید نوروز و اهداء سکه توسط فرح پهلوی به همسران مقامات دولتی +عکس/ ولخرجی زن تازه به دوران رسیده زمانی که مردم غرق در فقر و بدبختی بودند! (391 نظر) خلاقیت خنده دار یک ایرانی برای گرم کردن آب حماسه ساز شد/ خسته نباشی هم وطن+ عکس (254 نظر) تلاوت زیبا و دلنشین سوره شمس توسط رهبر معظم انقلاب+ویدئو (245 نظر) تصویری از عیادت نجم الدین شریعتی، مجری برنامه سمت خدا از رهبر معظم انقلاب و استقبال گرم ایشان (203 نظر) صبحانه مفصل و رنگارنگ دو نفره رضا گلزار و آیسان خانوم+عکس/از خاویار گرفته تا آواکادو و انار وحشی... (201 نظر) روایتی از هواپیمایی که برای آوردن یک روبان عروسی برای فرح پهلوی از تهران به پاریس رفت! (177 نظر) حضور علی دایی در رستوران شیک فریبا نادری به صرف افطار+عکس/ ذوق و خوشحالی خانم بازیگر از حضور شهریار ایران در رستورانش (163 نظر) رونمایی منوچهر هادی از خواهر و شوهر خواهر پزشکش+ عکس/ به قولی مخ خانواده ایشون هستن که پسرش هم دکتره (159 نظر) خلاقیت منحصر به فرد پسر مشهدی با ساخت تریلی حماسه آفرید/ هیلتر هم مغز اینو نداشت!+عکس (145 نظر) دو پادشاه یکی از ایران (ناصرالدین شاه) و دیگری از ژاپن (میجی) در یک زمان به اروپا رفتند/ تفاوت ها را بنگرید (139 نظر) خلاقیت تحسین برانگیز یک برند خارجی در اختراع کیف برای نون بربری/ مشکل حمل و نقل بربری هم حل شد خدارو شکر😂+عکس (132 نظر) خواهر یکتا ناصر سکوتش را شکست (130 نظر) مراسم تولد جگرسوز آزاده نامداری در خانه ابدی اش و گریه های دلخراش همسر و پدرش/ روحت شاد+ عکس (128 نظر)
دیگران می‌خوانند   
مانتو ژاکارد و مزونی یکتا ناصر+عکس/ عجب رنگ دلبری داره این مانتو! دانشجویان خارجی در بدو ورود به دانشگاه‌های ایران باید زبان فارسی یاد بگیرند 4 بازیگر فوت شده‌یِ سریال خانه به دوش پس از پایان فیلمبرداری+عکس/ روحشون شاد و یادشون گرامی هنرنمایی و انتقاد ایرج نوذری از تغییر لحن برخی افراد در آنتن زنده+ویدئو/ فقط خنده های المیرا شریفی مقدم😂 حضور رهبر معظم انقلاب در مراسم عقد مهدی هاشمی فرزند مرحوم هاشمی رفسنجانی+عکس/ خجالتی بودن داماد در تصویر مشهوده پیشنهادات وسوسه برانگیز مریم رجوی و مسعود رجوی به اسرا چه بود؟ (عکس) پاسخ خنده دار دانش آموز به سوال ادبیات در ورقه امتحانی/ کاش کتابو یه ورق میزدی!! عیدی دادن ناصرالدین شاه سوژه شد /هیچ وقت آن‌قدر شاهزاده ندیده بودیم! خلاقیت خنده دار یک بانوی اهل فن ایرانی در استفاده کاربردی از دریل حماسه آفرید/ هم کدبانو هم فنی +عکس خلاقیت منحصربفرد در طراحی راه پله با الهام از میوه ها/ چشم نمیشه ازشون برداشت + عکس تصویری از پسر شهاب حسینی بازیگر قباد در سریال شهرزاد که از خودش بزرگتر است/به شهاب حسینی نمیخوره پسری به این بزرگی داشته باشه (ویدئو) تجربهٔ شیرین مرگ در کودکی و دیدن رنگ‌هایی از جنس نور/ استاد محمود فرشچیان در برنامهٔ زندگی پس از زندگی روایت می‌کند بیوگرافی و زندگینامۀ دکتر آذر اندامی باکتری‌شناس و کاشف واکسن شبه وبای التور در ایران نگاهی به چیدمان شیک هفت سین کریم باقری اسطوره فوتبال/ چه خونه زندگی داره+عکس خوانندگی بی‌نظیر شرکت کننده خوش صدای صداتو با آهنگ اصیل ایرانی/ چقدر فوق العاده سنتور میرنه+ویدیو جشن تولد ساده و خلوت بهرام افشاری بهتاش سریال پایتخت درکنار نوید محمدزاده و رفیق فابش+عکس (فیلم) خلاقیت جالب و جنجالی راننده اسنپ در محیط داخلی خودرو که غوغا کرده!/راننده خوش ذوق! (عکس) عاشقانه شاهرخ استخری و همسرش در ایام عید/ این دو زوج جنجالی هرروز جوان‌تر از دیروز می‌شوند! (عکس) پریناز ایزدیار بازیگر نقش جیران ناصرالدین شاه با این عکس‌های زیبا نوروز را جشن گرفت! سفره های مجلل افطاری و سحری شاه خوش اشتهای قاجار برای درباریان و همسرانش/ چلو کباب و آبگوشت و ...+عکس نوشته قشنگ و تحسین برانگیز روی شیشه یک مغازه‌ بستنی فروشی جلب توجه کرد!!/بزرگ منشی و خوب بودن به دارایی انسان نیست به قلب مهربان و بخشندگی اوست! افطاری ساده و خوشمزه ستاره سادات قطبی مجری پرانرژی در ماه رمضان+عکس خلاقیت خنده دار و حماسه ساز یک متورسوار ایرانی برای حمل بار/ هنر نزد ایرانیان است و بس+عکس رونمایی از عکس سرعقد حامد آهنگی و خانومش لحظه انداختن حلقه ازدواج / از اولش هم انقدر خوش خنده بوده😂 تهران گردی رضا قوچان نژاد، شوهر خواهر خوشتیپ و باکلاس ساره بیات همراه با پسرش+عکس (فیلم) افطاری ساده و صمیمی در بیت رهبری و پذیرایی دوستانه رهبر معظم انقلاب از مهمانان/ یک لقمه نان با دل خوش بیوگرافی حامد سلطانی مجری اعجوبه ها و سال تحویل/ همسر اول دوم و علت تصادف + فیلم و عکس‌های جذاب و دیدنی (عکس) چیدمان مبلمان استیل و سلطنتی خونه وریا غفوری و همسر چشم رنگی اش در یک جشن تولد عاشقانه/ ماشالا چقدر به هم میان😍 آمار تلفات حمله اسرائیل به حلب سوریه + جزئیات دیزاین شیک کیک حامد سلطانی مجری برنامه سال تحویل با یک عکس عاشقانه برای سالگرد ازدواجشان+عکس بارش باران و کاهش دمای برخی استانها گام های استوار دولت در مسیر «جهش تولید»؛ غول‌های صنعت به میدان بازگشتند (عکس) ابتکار خنده دار جوان ایرانی در پیوند موفقیت آمیز درب بازکن نوشابه به در ماشین/ سلطان مدیریت بحران😂👌 پرهیز از تخریب در انتخابات، همواره مورد تاکید رهبری بوده است عزای خانواده شیرازی به جشن تبدیل شد + جزئیات (عکس) خلاقیت خنده دار یک ایرانی در نصب شیر آب روشویی به پراید/ لامصب از مغزش بهینه استفاده کرده😂 انتشار اولین عکس از رهبر معظم انقلاب با لباس محلی سیستان و بلوچستان 10 آقازاده ای که تاکنون پای میز محاکمه رفته اند / اجرای عدالت حتی برای فرزندان هاشمی رفسنجانی، آیت الله جنتی و .... علی دایی 4 برادر خوش تیپ و عجیب‌تر از خود دارد؛ افسانه 5 برادران خانواده شهریار خانه تاریخی حیرت انگیز در گود چهک شهر بهبهان + تصاویر
تیتر امروز   
دانشجویان خارجی در بدو ورود به دانشگاه‌های ایران باید زبان فارسی یاد بگیرند آمار تلفات حمله اسرائیل به حلب سوریه + جزئیات بارش باران و کاهش دمای برخی استانها گام های استوار دولت در مسیر «جهش تولید»؛ غول‌های صنعت به میدان بازگشتند پرهیز از تخریب در انتخابات، همواره مورد تاکید رهبری بوده است عزای خانواده شیرازی به جشن تبدیل شد + جزئیات 10 آقازاده ای که تاکنون پای میز محاکمه رفته اند / اجرای عدالت حتی برای فرزندان هاشمی رفسنجانی، آیت الله جنتی و .... علی دایی 4 برادر خوش تیپ و عجیب‌تر از خود دارد؛ افسانه 5 برادران خانواده شهریار توصیه به استعفای سفیر ایران در باکو به خاطر مصاحبه با یک خبرنگار با پوشش زننده از سوی رسانه اصولگرا پاداش 4 میلیارد تومانی برای بچه‌دار شدن خبرساز شد حواشی داغ امروز جمعه 10 فروردین 1403 / یادگاری عجیب علیرضا جهانبخش برای دختر هلندی! 4 بازیگر فوت شده‌یِ سریال خانه به دوش پس از پایان فیلمبرداری+عکس/ روحشون شاد و یادشون گرامی پیشنهادات وسوسه برانگیز مریم رجوی و مسعود رجوی به اسرا چه بود؟ عیدی دادن ناصرالدین شاه سوژه شد /هیچ وقت آن‌قدر شاهزاده ندیده بودیم! بیوگرافی حامد سلطانی مجری اعجوبه ها و سال تحویل/ همسر اول دوم و علت تصادف + فیلم و عکس‌های جذاب و دیدنی